گیاهان همیشه سبز تأثیر شگفت‌انگیزی بر روحیه شما به عنوان شهرنشینی که اغلب از طبیعت دور هستید، دارند. آیا می‌دانستید این گیاهان زیبا حتی در سرمای زمستان نیز طراوت و سرسبزی خود را حفظ می‌کنند؟
استفاده از گیاهان همیشه سبز برای حیاط و باغچه شما نه تنها در فصول گرم زیبایی خیره‌کننده‌ای ایجاد می‌کند، بلکه در فصول سرد نیز همان زیبایی را حفظ می‌کند. این گیاهان مقاوم به سرما تا دمای ۱۵- درجه را تحمل می‌کنند و اغلب نگهداری آسانی دارند.
پیروکانتا، یکی از بهترین گزینه‌های درختچه‌ای همیشه سبز است که در طراحی و زیباسازی فضای سبز شهری کاربرد فراوانی دارد. همچنین زرشک زینتی با شکل منحصربه‌فرد خود پس از حدود ۵ سال بالغ می‌شود، اما از ابتدای عمر گل می‌دهد و در هر فصل سال زیبایی خاصی به باغ شما می‌بخشد.
در این مقاله، شما با ۱۰ گیاه همیشه سبز مقاوم آشنا خواهید شد که علاوه بر زیبایی، به آبیاری زیادی نیاز ندارند و اغلب در برابر آفات و بیماری‌ها مقاوم هستند. این ویژگی‌ها هزینه‌های نگهداری را کاهش می‌دهد و آنها را به انتخابی عالی برای باغچه و حیاط شما تبدیل می‌کند.
۱۳ تا از گل و گیاهان مقاوم به کم آبی
میخک هندی
میخک هندی درختچه‌ای جذاب از خانواده Thymelaceae است که با نام علمی Daphne odora شناخته می‌شود. این گیاه همیشه سبز مقاوم، بومی مناطق چین و ژاپن بوده و در شمال ایران نیز به خوبی رشد می‌کند.
جدول مقایسه
| نام گیاه | ارتفاع | مقاومت به سرما | نیاز نوری | نیاز آبی | کاربرد اصلی |
|---|---|---|---|---|---|
| میخک هندی | تا ۱.۵ متر | تا منفی ۵ درجه | نور متوسط، نیمه‌سایه | متوسط | طراحی فضای سبز و محوطه‌سازی |
| پیچ امین‌الدوله | تا ۱۰ متر | تا منفی ۱۵ درجه | ۶ تا ۸ ساعت نور مستقیم | کم | پوشش آلاچیق و داربست |
| شیشه‌شور | متغیر | مقاوم به یخبندان سبک | ۶ تا ۸ ساعت نور مستقیم | مقاوم به خشکی | تزئینی و جذب پرندگان |
| پیروکانتا | متغیر | مقاوم به سرما | نور کامل تا سایه نسبی | متوسط | پرچین و زیباسازی |
| ارغوان | ۴ تا ۵ متر | تا منفی ۱۵ درجه | نور کافی | متوسط | درختچه تزئینی |
| ماهونیا | متغیر | ۱ تا ۱۶ درجه | آفتابی یا نیم‌سایه | متوسط | تزئینی و خوراکی |
| شمشاد معمولی | ۱ تا ۹ متر | مقاوم به سرما | آفتابی تا سایه نسبی | منظم | پرچین و فرم‌های تزئینی |
| زرشک زینتی | ۱ تا ۵ متر | مقاوم به یخبندان | آفتاب کامل | متوسط | پرچین و تک‌بوته تزئینی |
| آکوبا | متغیر | تا منفی ۱۶ درجه | سایه‌دوست | کم | تزئینی و محوطه‌سازی |
| فوتینیا | تا ۹ متر | مقاوم به سرما | نور کامل خورشید | متوسط | پرچین و دیوار سبز |
ویژگی‌های ظاهری میخک هندی
میخک هندی درختچه‌ای زیبا با ارتفاع معمولاً کمتر از ۱.۵ متر است که در حالت طبیعی و در هوای آزاد می‌تواند تا ده متر نیز رشد کند. برگ‌های این گیاه تخم‌مرغی شکل، ضخیم، نوک‌دار، چرمی و براق هستند که اغلب به رنگ سبز دیده می‌شوند. البته گونه‌های ابلق با حاشیه‌های کرم یا سفید نیز وجود دارند. پوست تنه این درختچه به رنگ خاکستری است.
مهم‌ترین ویژگی میخک هندی گل‌های سفید معطر آن است که در اواخر زمستان تا اوایل بهار (اسفند تا اردیبهشت) شکوفا می‌شوند. هر گل دارای پنج گلبرگ سفید با طول حدود یک سانتی‌متر است که پس از گلدهی، تبدیل به میوه‌هایی شبیه زالزالک می‌شوند.
شرایط نگهداری میخک هندی
میخک هندی به خاکی با زهکشی مناسب، خنثی تا کمی قلیایی و غنی از مواد آلی نیاز دارد. برای زهکشی بهتر، می‌توانید آن را روی بلندی بکارید. از نظر نوری، این گیاه به نور متوسط نیاز دارد و نباید در معرض تابش مستقیم خورشید قرار گیرد. بهترین مکان برای کاشت آن، محلی نیمه‌سایه است.
در مورد آبیاری، اگرچه میخک هندی تا حدودی به کم‌آبی مقاوم است، اما آبیاری بیش از حد به سرعت به آن آسیب می‌رساند. بهتر است اجازه دهید بین دو آبیاری، خاک کمی خشک شود. در تابستان ۲-۳ بار در هفته و در زمستان یکبار در هفته آبیاری کافی است.
مقاومت میخک هندی به سرما
یکی از ویژگی‌های برجسته میخک هندی، مقاومت خوب آن نسبت به سرماست. این گیاه می‌تواند دمای تا منفی ۵ درجه سانتیگراد را تحمل کند. به همین دلیل، در آب و هوای تهران و کرج به خوبی رشد می‌کند.
با این حال، میخک هندی به سرمای طولانی و خشک حساس است و در سایر مناطق ایران که زمستان‌های سخت‌تری دارند، باید در گلخانه نگهداری شود. این گیاه همیشه سبز مقاوم برای طراحی فضای سبز و محوطه‌سازی باغ‌ها و حتی داخل آپارتمان‌ها مناسب است.
| نام گیاه | نکته مهم درباره رشد | مقاوم در برابر | نکات آبیاری | نکات دیگر |
|---|---|---|---|---|
| میخک هندی | خاک با زهکشی خوب، نیمه‌سایه | سرما تا -۵° | آبیاری متوسط، خشکی بین دو آبیاری | حساس به سرمای طولانی |
| پیچ امین‌الدوله | نیاز به نور زیاد، گل معطر | سرما تا -۱۵° | آبیاری پس از خشک شدن خاک | مقاوم به کم‌آبی |
| شیشه‌شور | نور کامل، خاک مقاوم | سرما یخبندان سبک | مقاوم به خشکی | جذب پرندگان و زنبورها |
| پیروکانتا | آفتاب کامل یا سایه نسبی | سرما و شوری | آبیاری متوسط | میوه‌های رنگی و خاردار |
| ارغوان | خاک با زهکشی مناسب، نور کافی | سرما تا -۱۵° | آبیاری متوسط، عدم خیس ماندن خاک | گل‌های زیبا روی تنه |
پیچ امین‌الدوله
پیچ امین‌الدوله که با نام علمی Lonicera caprifolium شناخته می‌شود، گیاهی بالارونده و همیشه سبز از خانواده Caprifoliaceae است که در کشورهای شرق آسیا مانند ژاپن، چین، تایوان و کره به وفور یافت می‌شود. این گیاه زیبا از دیرباز در ایران وجود داشته و برای پوشش آلاچیق‌ها و داربست‌های چوبی استفاده می‌شده است.
عطر و ظاهر پیچ امین‌الدوله
پیچ امین‌الدوله می‌تواند تا ارتفاع ۱۰ متر یا بیشتر در کنار دیوار یا تنه درختان رشد کند. گل‌های این گیاه بسیار معطر هستند و عطر آنها هنگام غروب آفتاب در فضا می‌پیچد. گل‌ها در ابتدا به رنگ سفید بوده و پس از مدتی به رنگ زرد متمایل می‌شوند. این گل‌ها حاوی شهد شیرینی هستند که پروانه‌ها، زنبورها و مرغ‌های مگس‌خوار را جذب می‌کند. علاوه بر گل‌های زیبا، برگ‌های سبز تیره این گیاه نیز چشم‌نواز است.
شرایط نوری و آبیاری پیچ امین‌الدوله
پیچ امین‌الدوله برای رشد و گلدهی کامل به نور کافی نیاز دارد. این گیاه همیشه سبز روزانه به ۶ تا ۸ ساعت نور مستقیم خورشید احتیاج دارد. اگرچه در مکان‌های سایه نیز می‌تواند رشد کند، اما در این شرایط گلدهی آن کاهش یافته و به تأخیر می‌افتد.
از نظر آبیاری، پیچ امین‌الدوله به آب زیادی نیاز ندارد و تا زمانی که خاک آن خشک نشده باشد، نیازی به آبیاری ندارد. بهترین روش، آبیاری پس از خشک شدن سطح خاک است. آبیاری بیش از حد، ریشه‌ها را از بین می‌برد، برگ‌ها را زرد می‌کند و عطر گل‌ها را کاهش می‌دهد. این گیاه پس از بلوغ، در برابر کم‌آبی بسیار مقاوم می‌شود.
۱۸ تا از گیاهان آپارتمانی لوکس و لاکچری
روش تکثیر پیچ امین‌الدوله
تکثیر این گیاه همیشه سبز به سه روش امکان‌پذیر است:
- قلمه زدن: در اواخر تابستان و پاییز، قلمه‌ای به طول حدود ۱۰ سانتی‌متر از ساقه‌های نیمه چوبی تهیه کرده و در خاک یا ترکیبی از شن و پیت به نسبت مساوی بکارید.
- خوابانیدن: یکی از شاخه‌های بلند و انعطاف‌پذیر را خم کرده و در عمق ۳ سانتی‌متری خاک قرار دهید، به طوری که ۱۵ تا ۲۰ سانتی‌متر از نوک ساقه بیرون از خاک باشد.
- کاشت بذر: بذرها را از میوه‌های قرمز روشن جمع‌آوری کرده و پس از حدود ۱۲ هفته نگهداری در یخچال (برای تأمین نیاز سرمایی)، در بهار بکارید.
پیچ امین‌الدوله علاوه بر زیبایی و عطر دلنشین، دارای خواصی برای درمان گلودرد و بی‌خوابی است. این گیاه مقاوم می‌تواند دمای تا منفی ۱۵ درجه سانتیگراد را به خوبی تحمل کند.
شیشه‌شور
شیشه‌شور با نام علمی Callistemon citrinus از خانواده Myrtaceae، درختچه‌ای همیشه سبز و زیبا است که به دلیل شباهت گل‌هایش به برس شیشه‌شور به این نام مشهور شده است. این گیاه بومی استرالیا بوده و امروزه به دلیل زیبایی منحصربه‌فرد و مقاومت بالا در بسیاری از نقاط جهان کشت می‌شود.
رنگ گل‌های شیشه‌شور
گل‌های شیشه‌شور جلوه‌ای خاص دارند که بیشتر به خاطر پرچم‌های بلند و رنگارنگشان است تا گلبرگ‌هایشان. اگرچه رنگ غالب گل‌های شیشه‌شور قرمز درخشان است، اما این گیاه در رنگ‌های متنوعی یافت می‌شود. گونه‌های مختلف شیشه‌شور می‌توانند گل‌هایی به رنگ شرابی، صورتی، کرم، زرد، نارنجی، سبز و حتی سفید داشته باشند.
سنبله‌های گل شیشه‌شور دارای ابعاد قابل توجهی هستند. قطر این سنبله‌ها بین ۴۵ تا ۷۵ میلی‌متر و طول آنها از ۶۰ تا ۱۰۰۰ میلی‌متر متغیر است. هر سنبله می‌تواند حداکثر دارای ۸۰ گل باشد که به صورت گل‌آذین در انتهای شاخه‌ها ظاهر می‌شوند.
از انواع مشهور شیشه‌شور می‌توان به شیشه‌شور سرخ با گل‌های زرشکی و جگری، شیشه‌شور مجنون با گل‌های قرمز روشن، شیشه‌شور لیمو با گل‌های زرد و لیمویی و شیشه‌شور والوم با گل‌های قرمز و گاهی سبز اشاره کرد.
“Plants like the Japanese spurge (Pachysandra terminalis) and periwinkle (Vinca minor) are excellent groundcovers due to their evergreen nature, which helps maintain soil stability and visual interest throughout the year.” Source: Missouri Botanical Garden
ترجمه فارسی:
«گیاهانی مانند شیشه شور ژاپنی (Pachysandra terminalis) و پیروکانتا یا وینکا (Vinca minor) به‌خاطر همیشه سبز بودنشان، پوشش مناسبی برای زمین محسوب می‌شوند و به حفظ پایداری خاک و جذابیت بصری در تمام طول سال کمک می‌کنند.»
جذب پرندگان توسط شیشه‌شور
یکی از ویژگی‌های جالب شیشه‌شور، تولید شهد فراوان هنگام گلدهی است. این شهد نباتی زیاد باعث جلب پرندگان شهدخوار به باغ می‌شود. در واقع، مشاهده شده که پرندگان نه تنها از شهد گل‌ها بلکه از میوه‌های این گیاه نیز به عنوان یک منبع غذایی استفاده می‌کنند.
علاوه بر پرندگان، این گیاه زیبا مورد علاقه خاص زنبورها، پروانه‌ها و مرغ مگس‌خوارها نیز هست. حضور این موجودات در باغ شما باعث ایجاد تنوع زیستی و افزایش زیبایی محیط می‌شود.
اصلی‌ترین زمان گلدهی شیشه‌شور در اوایل بهار تا تابستان است، اما در بسیاری از گونه‌ها گلدهی در اکثر ماه‌های سال وجود دارد و در آبان و آذر ماه به اوج خود می‌رسد.
مقاومت شیشه‌شور در برابر شرایط محیطی
شیشه‌شور از گیاهان بسیار مقاوم به شرایط محیطی مختلف است. این درختچه در برابر خشکی، گرما و حتی باد داغ به شدت مقاوم است. همچنین نسبت به کم‌آبی تحمل بالایی دارد و زمانی که در خاک مستقر می‌شود، می‌تواند دوره‌های خشکی را به خوبی تحمل کند.
از نظر مقاومت به سرما، اغلب گونه‌های شیشه‌شور یخبندان‌های سبک را تحمل می‌کنند و نسبت به سرما نیز مقاوم هستند. البته در اولین زمستان پس از کاشت، بهتر است از گیاه در برابر سرمای شدید محافظت شود.
این گیاه همیشه سبز به انواع مختلف خاک سازگاری دارد و حتی در خاک‌های رسی سنگین نیز به خوبی رشد می‌کند. برای رشد مطلوب، به نور کامل آفتاب نیاز دارد و حداقل روزانه ۶ تا ۸ ساعت نور مستقیم برای آن ضروری است.
گیاه پیروکانتا
پیروکانتا یا خار آتشین (Pyracantha coccinea) درختچه‌ای همیشه سبز و خاردار از خانواده Rosaceae است که توجه هر بیننده‌ای را به خود جلب می‌کند. این گیاه مقاوم که تا ارتفاع ۴٫۵ متر رشد می‌ک
ند، با برگ‌های سبز تیره و براق خود در تمام فصول سال سرسبز می‌ماند.
میوه‌های رنگی پیروکانتا
آنچه پیروکانتا را از دیگر گیاهان همیشه سبز برای حیاط متمایز می‌کند، میوه‌های کوچک و رنگارنگ آن است. این میوه‌ها شبیه به توت بوده و در اواخر تابستان تا اوایل پاییز به رنگ‌های قرمز، نارنجی یا زرد روی شاخه‌ها ظاهر می‌شوند. این میوه‌ها در طول فصل پاییز و زمستان روی گیاه باقی می‌مانند و منظره‌ای چشم‌نواز در روزهای سرد و ابری ایجاد می‌کنند.
در مورد خوراکی بودن میوه‌های پیروکانتا نظرات متفاوتی وجود دارد. این میوه‌ها سمی نیستند و برای انسان یا حیوانات خطر جدی ندارند، اما به دلیل وجود گلیکوزیدهای سیانوژنیک، مصرف خام آنها می‌تواند باعث مشکلات معده‌ای خفیف شود. با این حال، از این میوه‌ها می‌توان برای تهیه مربا و مارمالاد استفاده کرد. میوه‌های پیروکانتا غذای مناسبی برای پرندگان هستند و باعث جذب آنها به باغچه شما می‌شوند.
مقاومت پیروکانتا به آفات
اگرچه پیروکانتا از گیاهان همیشه سبز مقاوم به سرما است، اما با دو مشکل سلامتی عمده مواجه می‌شود: بیماری باکتریایی آتشک و بیماری قارچی اسکب. آتشک باعث سوختگی شاخه‌ها و در نهایت مرگ گیاه می‌شود، در حالی که اسکب موجب تیره شدن میوه‌ها و ریزش برگ‌ها می‌گردد.
علاوه بر این‌ها، حشراتی مانند شته‌ها، فلس‌ها، عنکبوت‌ها و حشرات توری نیز می‌توانند به این گیاه آسیب برسانند. شته‌ها حشرات ریزی هستند که با تغذیه از شیره گیاه باعث ضعیف شدن و ریزش برگ‌ها می‌شوند. وجود عسلک روی شاخه‌ها نشانه حمله شته‌هاست که باید سریعاً نسبت به کنترل آنها اقدام کرد.
کاربرد پیروکانتا در طراحی حیاط
ساختار پرپشت و خاردار پیروکانتا آن را به گزینه‌ای عالی برای ایجاد پرچین‌های غیرقابل نفوذ تبدیل کرده است. شما می‌توانید از این گیاه همیشه سبز برای باغچه به عنوان:
- پرچین امنیتی در اطراف حیاط
- پوشش دیوارها و داربست‌ها
- پوشش شیب‌ها و مناطق شیب‌دار
- مشخص کردن مرزهای باغچه
پیروکانتا در شرایط آفتاب کامل بهترین رشد را دارد، اما در سایه نسبی نیز دوام می‌آورد. همچنین مقاومت خوبی نسبت به شوری و خشکی دارد، اما برای جلوگیری از آفتاب‌سوختگی بهتر است در مکانی کاشته شود که تمام روز در معرض آفتاب مستقیم نباشد.
ارغوان
ارغوان با نام علمی Cercis siliquastrum درختی خزان‌کننده و بسیار زیباست که در بهار، پیش از ظهور برگ‌ها، با گل‌های ارغوانی چشم‌نواز خود نوید‌دهنده فصل شکوفایی است. این درخت که به درخت عشق نیز معروف است، در نواحی مدیترانه‌ای و جنوب غربی آسیا به صورت بومی رشد می‌کند و در ایران در مناطقی مانند خراسان، ایلام، شاهرود و کرمان به صورت خودرو می‌روید.
زیبایی گل‌های ارغوان
ویژگی منحصربه‌فرد ارغوان، گل‌های صورتی-ارغوانی آن است که به صورت خوشه‌ای مستقیماً روی تنه و شاخه‌های درخت می‌رویند. این پدیده نادر که به آن کائولی‌فلوری می‌گویند، ارغوان را به تنها درختی تبدیل کرده که گل‌هایش روی تنه اصلی نیز شکوفا می‌شوند. گل‌های ارغوان در گروه‌های ۳ تا ۶ تایی در فروردین و اردیبهشت ظاهر می‌شوند و منظره‌ای خیره‌کننده خلق می‌کنند. طعم این گل‌ها کمی ترش و مطبوع است و در برخی کشورها همراه سالاد مصرف می‌شود.
مقاومت ارغوان به خشکی و سرما
ارغوان از گیاهان مقاوم به خشکی و سرما است. این درخت تا دمای منفی ۱۵ درجه سانتیگراد را تحمل می‌کند و در برخی منابع، مقاومت آن تا منفی ۲۳ درجه سانتیگراد نیز ذکر شده است. ارغوان در انواع خاک‌ها، به‌ویژه خاک‌های آهکی و گچی رشد می‌کند، اگرچه خاک‌های با زهکشی مناسب را ترجیح می‌دهد. نکته مهم این است که خاک بیش از حد مرطوب می‌تواند باعث پوسیدگی ریشه شود.
نیاز نوری و آبیاری ارغوان
برای رشد مطلوب، ارغوان به نور کافی نیاز دارد. این درخت روزانه به حداقل ۶ ساعت نور مستقیم خورشید احتیاج دارد، هرچند در مناطق نیمه‌سایه نیز می‌تواند رشد کند. از نظر آبیاری، ارغوان به آب زیادی نیاز ندارد و نیاز آبی آن متوسط است. در فصل تابستان، آبیاری هر دو هفته یکبار برای حفظ سلامت گیاه کافی است. نکته قابل توجه این است که خاک همیشه مرطوب می‌تواند به ریشه‌های گیاه آسیب برساند.
ارغوان با رشد نسبتاً کند خود، ارتفاعی بین ۴ تا ۵ متر و در برخی مناطق تا ۱۲ متر پیدا می‌کند. این ویژگی آن را برای باغ‌های کوچک و باغچه منازل مناسب ساخته است. همچنین دوستدار حیات وحش بوده و با جذب زنبورها و دیگر گرده‌افشان‌ها، به تنوع زیستی محیط کمک می‌کند.
ماهونیا
ماهونیا یکی از زیباترین گیاهان همیشه سبز است که به خانواده بربریداسه یا زرشک‌ها تعلق دارد. این درختچه زیبا که با نام زرشک فرنگی نیز شناخته می‌شود، بومی شرق آسیا، هیمالیا و شمال آمریکا بوده و به افتخار گیاه‌شناس آمریکایی برنارد ماهون نام‌گذاری شده است.
تأثیر موسیقی بر رشد گل و گیاهان
گل و میوه‌های ماهونیا
گل‌های ماهونیا کوچک، زرد رنگ، معطر و بسیار زرق و برق‌دار هستند که در اواسط بهار ظاهر می‌شوند. این گل‌ها همزمان نر و ماده بوده و گرده‌افشانی آنها توسط باد صورت می‌گیرد. پس از گلدهی، میوه‌های توت‌مانند کوچکی به رنگ آبی مایل به بنفش تشکیل می‌شوند که شباهت زیادی به حبه‌های کوچک انگور دارند.
میوه‌های ماهونیا در اواسط تابستان می‌رسند و طعمی ترش دارند. آب این میوه‌ها طعمی شبیه آب انگور داشته و برای تهیه لیموناد، مربا، ژله و انواع آب‌میوه استفاده می‌شود. علاوه بر این، میوه‌های آبی رنگ ماهونیا به دلیل کمیاب بودن رنگ‌شان بین میوه‌های مختلف، از محبوبیت زیادی برخوردارند و باعث جذب پرندگان به این گیاه می‌شوند.
شرایط خاک و کوددهی ماهونیا
ماهونیا به خاک‌های شنی، ماسه‌ای، لومی، مرطوب و با زهکشی خوب علاقه‌مند است. بهتر است خاک این گیاه همیشه سبز برای باغچه کمی اسیدی باشد و حاوی مواد آلی فراوان باشد. مالچ‌پاشی روی خاک در تابستان به خنک ماندن ریشه‌ها کمک می‌کند.
کوددهی ماهونیا دو مرتبه در سال ضروری است. مرتبه اول در اوایل بهار با ترکیبات حاوی نیتروژن انجام می‌شود که باعث رشد طبیعی شاخه‌ها و توده سبز گیاه می‌گردد. مرتبه دوم در زمان گلدهی است که از کودهای پیچیده مخصوص محصولات گلدار باغی استفاده می‌شود. در برخی منابع، سالی یکبار کوددهی برای رشد بهتر این گیاه توصیه شده است.
مقاومت ماهونیا به کم‌آبی
یکی از مهم‌ترین ویژگی‌های ماهونیا که آن را به گزینه‌ای مناسب برای گیاهان همیشه سبز مقاوم به سرما تبدیل کرده، مقاومت نسبی آن در برابر کم‌آبی است. این گیاه تا حدود زیادی در برابر خشکی مقاوم بوده و بیشتر در تابستان نیاز به آبیاری دارد.
از نظر شرایط نوری، ماهونیا به محیطی آفتابی یا نیم‌سایه نیاز دارد. در صورت قرارگیری در معرض آفتاب کامل، رشد بهتری خواهد داشت. دمای مناسب برای رشد این گیاه بین ۱ تا ۱۶ درجه سانتیگراد است و تحمل گرما و سرمای شدید را ندارد.
در ماه‌های گرم سال، آبیاری عمیق و منظم لازم است، به‌ویژه اگر بوته‌ها در جایی هستند که ریشه‌هایشان با ریشه‌های درختان بزرگ به رقابت می‌افتد، باید دقت کرد که ریشه‌های این گیاه خشک نشوند.
شمشاد معمولی
شمشاد معمولی (Buxus) از مشهورترین گیاهان همیشه سبز در ایران است که بومی نواحی مختلفی از جهان از اروپا تا آسیا می‌باشد. این گیاه به دلیل مقاومت بالا و سازگاری با شرایط مختلف آب و هوایی، انتخابی مناسب برای فضای سبز و باغچه‌های منازل است.
ظاهر و کاربرد شمشاد
شمشاد معمولی گیاهی همیشه سبز با برگ‌های چرمی، براق و بدون دندانه است که اغلب به صورت بوته‌ای رشد می‌کند. ارتفاع این گیاه بسته به گونه آن متغیر بوده و می‌تواند بین ۱ تا ۹ متر باشد. برگ‌های آن به شکل سرنیزه‌ای هستند که در نیمه پایینی پهن‌تر و به طرف انتها باریک می‌شوند. سطح فوقانی برگ‌ها درخشان و به رنگ سبز تیره است.
از شمشاد معمولی به طور گسترده در محوطه‌سازی استفاده می‌شود. این گیاه به دلیل هرس‌پذیری بالا، برای ایجاد پرچین، دیوار سبز و فرم‌های تزیینی مانند اشکال توپی یا مکعبی مناسب است. شمشاد در جنگل‌های انبوه در کنار سواحل شنی کاشته می‌شود تا از پراکندگی شن‌ها جلوگیری کند. همچنین از چوب سخت آن در ساخت آلات موسیقی مانند سه‌تار استفاده می‌شود.
English:
“Evergreens such as boxwood (Buxus sempervirens) and Indian carnation (Dianthus caryophyllus) are valued in landscaping for their year-round foliage, providing structure and color even in winter months.” Source: Royal Horticultural Society (RHS)ترجمه فارسی:
«گیاهان همیشه سبز مانند شمشاد معمولی (Buxus sempervirens) و میخک هندی (Dianthus caryophyllus) در طراحی فضای سبز به دلیل داشتن برگ‌های سبز در تمام طول سال ارزشمند هستند و حتی در ماه‌های زمستان ساختار و رنگ را حفظ می‌کنند.»
شرایط نوری و آبیاری شمشاد
شمشاد به نور کافی برای رشد مطلوب نیاز دارد. این گیاه همیشه سبز برای باغچه در مکان‌های آفتابی بهترین عملکرد را دارد، اما در سایه نسبی نیز می‌تواند رشد کند. در صورت کمبود نور، رنگ برگ‌ها کمرنگ شده و رشد گیاه کندتر می‌شود.
آبیاری شمشاد باید به صورت منظم انجام شود تا خاک همواره مرطوب باشد. با این حال، باید از آبیاری بیش از حد خودداری کرد زیرا می‌تواند باعث توسعه قارچ و کپک شود. در فصل زمستان، آبیاری باید کاهش یابد اما به میزانی باشد که خاک اطراف ریشه‌ها خشک نشود. کمبود رطوبت خاک معمولاً باعث خشک شدن نوک برگ‌ها می‌شود.
روش تکثیر شمشاد
بهترین روش تکثیر شمشاد، قلمه زدن است که از اواخر بهار تا اواسط تابستان انجام می‌شود. در این روش، قلمه‌هایی به طول ۱۰ تا ۱۵ سانتی‌متر از شاخه‌های سالم و جوان تهیه می‌شود. برای موفقیت بیشتر، قلمه‌ها باید حداقل دو گره داشته باشند و برگ‌های انتهایی آنها حذف شود.
برای ریشه‌دار کردن سریع‌تر، می‌توان انتهای قلمه را در هورمون ریشه‌زا فرو برد. سپس قلمه‌ها در بستری مناسب شامل ترکیبی از ماسه و پرلیت یا پیت ماس کاشته می‌شوند. در صورت فراهم بودن شرایط مناسب، قلمه‌ها در مدت ۴ تا ۸ هفته ریشه‌دار می‌شوند.
زرشک زینتی
زرشک زینتی با نام علمی Berberis Thunbergii، درختچه‌ای تیغدار از خانواده بربریداسه است که عمدتاً به خاطر رنگ زیبای برگ‌هایش شهرت دارد. این گیاه که از ژاپن و نقاط معتدل نیمکره شمالی منشأ گرفته، امروزه در مناطق مختلف ایران مانند خراسان، اطراف تهران، آذربایجان، اصفهان، کرمان و همچنین کرج و چالوس می‌روید.
رنگ برگ و گل زرشک زینتی
برگ‌های زرشک زینتی به شکل تخم‌مرغی یا سرنیزه‌ای هستند که رنگی سبز تا قرمز و زرشکی دارند. این تنوع رنگی، این گیاه همیشه سبز را به یکی از جذاب‌ترین انتخاب‌ها برای محوطه‌سازی تبدیل کرده است. برگ‌ها با طول حدود ۳ سانتی‌متر، تا حدی صاف و با دندانه‌های پهن مشخص می‌شوند.
گل‌های زرشک زینتی به صورت خوشه‌ای و زرد رنگ هستند که در اواخر بهار شکوفا می‌شوند. زمان گلدهی آن از اواخر اردیبهشت تا اواسط تیرماه بوده و میوه‌های آن بیضوی، حدود ۱ سانتی‌متر و به رنگ قرمز درخشان هستند که از اوایل خرداد تا اواخر تیر ماه می‌رسند. ترکیب رنگ زرد گل‌ها و قرمز میوه‌ها منظره بسیار زیبایی به وجود می‌آورد.
مقاومت زرشک به یخبندان
زرشک زینتی از جمله گیاهان همیشه سبز مقاوم به سرما است که قادر است سرمای شدید را تحمل کند. این گیاه در اراضی کوهستانی و سنگلاخی و خاک‌های نسبتاً فقیر می‌تواند سازگاری پیدا کرده و رشد نماید. نور مناسب برای این گیاه آفتاب کامل است و همین عامل باعث رنگ‌پذیری بهتر برگ‌ها می‌شود.
از نظر مقاومت به سرما، زرشک زینتی جزء درختچه‌های مقاوم به یخبندان محسوب می‌شود. این ویژگی همراه با نیاز آبی متوسط، آن را به گزینه‌ای مناسب برای گیاهان همیشه سبز برای حیاط در مناطق سردسیر تبدیل کرده است.
کاربرد زرشک در محوطه‌سازی
زرشک زینتی به دلیل هرس‌پذیری خوب، کاربردهای متنوعی در محوطه‌سازی دارد. این درختچه معمولاً در بهترین حالت رشد خود به ارتفاع ۱ متر می‌رسد، اما گونه‌های مختلف آن می‌توانند بین ۱ تا ۵ متر ارتفاع داشته باشند.
بیشترین کاربرد زرشک زینتی در موارد زیر است:
- ایجاد پرچین و جداکننده در محوطه‌سازی فضای سبز
- کاشت گروهی در وسط بزرگراه‌ها
- قابل کشت در حاشیه استخرها و آبریزها
- جایگزین پیراکانتا در برخی محل‌ها
- استفاده به عنوان تک بوته تزئینی
علاوه بر زیبایی ظاهری، زرشک حاوی آلکالوئیدی به نام بربرین است که خواص آنتی‌بیوتیکی و ضد سرطانی دارد و برای پایین آوردن قند و کلسترول خون مفید است.
آکوبا
آکوبا از جذاب‌ترین گیاهان همیشه سبز است که با نام‌های دیگری مانند «شمشاد ژاپنی» و «برگ بوی ژاپنی» نیز شناخته می‌شود. این درختچه زیبا که بومی نواحی مرطوب آسیای شرقی به‌ویژه چین، ژاپن و تایوان است، به دلیل برگ‌های خاص و مقاومت بالا، محبوبیت زیادی در طراحی فضای سبز دارد.
برگ‌های خال‌دار آکوبا
ویژگی اصلی آکوبا، برگ‌های براق و چند رنگ آن است که با لکه‌های زرد، سفید و طلایی تزیین شده‌اند. این برگ‌ها صاف، چرمی و در کناره‌ها دندانه‌دار هستند، اگرچه در برخی گونه‌ها کاملاً صاف و یکدست می‌باشند. طول برگ‌های آکوبا بین ۵ تا ۸ سانتی‌متر و عرض آنها ۲ تا ۵ سانتی‌متر است. برگ‌های آکوبا معمولاً سبز کمرنگ بوده و به نظر می‌رسد قطره‌های طلایی روی آنها پاشیده شده که چشم هر بیننده‌ای را به خود جلب می‌کند.
مقاومت آکوبا به سایه و کم‌آبی
آکوبا یکی از معدود گیاهان همیشه سبز مقاوم به سرما است که می‌تواند دمای منفی ۱۶ درجه سانتیگراد را بدون آسیب تحمل کند. علاوه بر این، از نظر نوری، این گیاه عاشق سایه است و در نور کم به خوبی رشد می‌کند. قرار گرفتن آکوبا در معرض نور مستقیم آفتاب، حتی به مدت کوتاه، موجب سوختگی برگ‌های آن می‌شود. هرچه این گیاه بیشتر در سایه باشد، برگ‌های آن رنگ روشن‌تری خواهند داشت.
از نظر آبیاری، برگ‌های چرمی آکوبا تبخیر آب را کاهش می‌دهند و به همین دلیل، این گیاه یکی از مقاوم‌ترین گیاهان همیشه سبز برای باغچه در برابر کم‌آبی است. آکوبا در فضاهای مرطوب مانند کنار رودخانه‌ها و نهرها رشد بهتری دارد.
شرایط خاک مناسب آکوبا
آکوبا را می‌توان در اغلب خاک‌ها کاشت، اما برای رشد بهینه به خاکی غنی با زهکشی مناسب نیاز دارد. بهترین خاک برای این گیاه همیشه سبز برای حیاط، خاکی کمی اسیدی است. مناسب‌ترین بستر برای آکوبا ترکیبی از یک پیمانه خاک رس، یک پیمانه پیت ماس یا خاک برگ و نیم پیمانه ماسه شکسته می‌باشد.
باید از کاشت آکوبا در خاک‌های سنگین و بدون زهکشی خودداری کرد، زیرا این نوع خاک با نگهداری آب اضافی پس از آبیاری، موجب پوسیدگی ریشه و در نهایت از بین رفتن گیاه می‌شود.
فوتینیا
فوتینیا یا درختچه سه رنگ، گیاهی همیشه سبز و محبوب از خانواده گلسرخیان است که در بسیاری منابع فارسی به اشتباه فیتونیا نیز نامیده می‌شود. نام علمی این گیاه Photinia بوده و از واژه یونانی Photieinos به معنای درخشان گرفته شده که اشاره به برگ‌های براق این گیاه دارد.
رنگ برگ‌های فوتینیا در فصول مختلف
ویژگی منحصربه‌فرد گیاهان همیشه سبز مانند فوتینیا، تغییر رنگ چشمگیر برگ‌هایش در فصول مختلف است. برگ‌های جوان این درختچه در ابتدا به رنگ ارغوانی یا قرمز درخشان ظاهر می‌شوند که به سرعت به رنگ سبز تیره تبدیل می‌شوند. این ویژگی باعث شده فوتینیا به “درختچه سه رنگ” نیز معروف شود. در واقع، ترکیب برگ‌های سبز و قرمز به همراه گل‌های سفید، منظره‌ای سه رنگ و چشم‌نواز ایجاد می‌کند.
نیاز نوری فوتینیا
برای رشد مطلوب، فوتینیا به نور کامل خورشید نیاز دارد. این گیاه همیشه سبز برای باغچه در محیط‌های آفتابی عملکرد بهتری دارد، هرچند می‌تواند ترکیبی از سایه و آفتاب را نیز تحمل کند. قرار گرفتن در نور مستقیم باعث می‌شود رنگ قرمز درخشان در شاخساره‌ها بهتر نمایان شود. همچنین، محافظت از نور مستقیم آفتاب باعث جلوگیری از آفتاب‌سوختگی برگ‌ها می‌شود.
کاربرد فوتینیا در پرچین
فوتینیا از محبوب‌ترین گیاهان همیشه سبز مقاوم به سرما برای ایجاد پرچین است. این گیاه تا ارتفاع ۹ متر رشد می‌کند و شاخ و برگ‌ها تا ۶ متر گسترش می‌یابند. به دلیل رشد سریع و متراکم، فوتینیا گزینه‌ای عالی برای ایجاد دیوار سبز و پرچین‌های متراکم است.
علاوه بر کاربرد به عنوان پرچین، از فوتینیا می‌توان به صورت درختچه تکی در طراحی فضای سبز استفاده کرد. مقاومت این گیاه به شرایط شهری و آلودگی هوا، آن را به انتخابی مناسب برای فضای سبز شهری تبدیل کرده است.
گل‌های فوتینیا کوچک و سفید هستند که در اواخر بهار شکوفا می‌شوند. میوه‌های این گیاه کوچک و به رنگ قرمز تیره بوده که در اواخر تابستان می‌رسند و در تمام زمستان روی درختچه باقی می‌مانند. این میوه‌ها معمولاً توسط پرندگان مصرف می‌شوند، بنابراین کاشت فوتینیا به جذب حیات وحش به باغ شما کمک می‌کند.
سوالات متداول
گیاهانی مانند ارغوان، شمشاد معمولی و زرشک زینتی برای آب و هوای سرد مناسب هستند. این گیاهان می‌توانند دمای تا منفی 15 درجه سانتیگراد را تحمل کنند.
اکثر گیاهان همیشه سبز معرفی شده در این مقاله به آبیاری زیادی نیاز ندارند. برای مثال، پیچ امین‌الدوله و آکوبا نسبت به کم‌آبی مقاوم هستند.
گیاهانی مانند پیروکانتا، شمشاد معمولی و فوتینیا گزینه‌های مناسبی برای ایجاد پرچین هستند. این گیاهان رشد متراکمی دارند و به خوبی هرس می‌شوند.
بله، برخی از گیاهان همیشه سبز مانند شیشه‌شور و ماهونیا با تولید میوه و شهد، پرندگان را به خود جذب می‌کنند.
آکوبا یکی از بهترین گزینه‌ها برای فضاهای سایه است. این گیاه در نور کم به خوبی رشد می‌کند و حتی نور مستقیم آفتاب می‌تواند به برگ‌های آن آسیب برساند.
منابع خارجی : Royal Horticultural Society (RHS). Missouri Botanical Garden. North Carolina State University – Extension
