
آفات گیاهان آپارتمانی: راه های شناسایی و مقابله
آفات گیاهان آپارتمانی تهدیدی جدی برای زیبایی و سلامت گیاهان خانگی محسوب میشوند. تقریباً همه ما در خانههای خود گیاهان آپارتمانی داریم و به آنها علاقه زیادی نشان میدهیم. اگرچه حمله حشرات به گیاهان آپارتمانی کمتر از گیاهان باغچه است، اما زمانی که آفتی روی گیاهان آپارتمانی ظاهر شود و نتوانیم آن را کنترل کنیم، خسارت جدی به گیاهان وارد میکند.
انواع آفات گیاهان آپارتمانی مانند شتهها، کنهها و شپشک آرد آلود از متداولترین مشکلاتی هستند که گیاهان خانگی را تهدید میکنند. این آفات و بیماریهای گیاهان آپارتمانی به صورت مستقیم و غیرمستقیم به گیاه آسیب میزنند. علائم هشداردهنده مانند زرد شدن، لکه شدن و ریختن برگهای گیاه از شایعترین نشانههای وجود آفات هستند. خوشبختانه بسیاری از این مشکلات با روشهای ساده و تشخیص به موقع قابل درمان و حتی پیشگیری هستند.
در این مقاله، به بررسی مهمترین آفات گیاهان آپارتمانی، نشانههای هشداردهنده آنها و راهکارهای مؤثر برای دفع و پیشگیری از آنها میپردازیم. با دانستن این اطلاعات، میتوانیم از گیاهان آپارتمانی خود به بهترین شکل محافظت کنیم.
شناخت اولیه آفات گیاهان آپارتمانی
بسیاری از گیاهدوستان تصور میکنند فضای داخلی خانه عاری از هرگونه آفت است، اما واقعیت چیز دیگری است. آفات گیاهان آپارتمانی موجوداتی هستند که به صورت مستقیم یا غیرمستقیم به گیاهان خسارت وارد میکنند و باعث از بین رفتن آنها میشوند. این آفات با فرو بردن خرطوم خود به درون بافت گیاهان، شیره آنها را میمکند و به بافتهای گیاهی نفوذ میکنند.
چرا آفات در محیط خانه هم ظاهر میشوند؟
برخلاف تصور عموم، محیط خانه هم میتواند میزبان انواع آفات گیاهی باشد. در واقع، گیاهان آپارتمانی به دلیل عدم وجود شرایط طبیعی در داخل خانه، مستعد ابتلا به آفات هستند. در فضای داخلی نه بادی وجود دارد که آفات را ببرد و نه بارانی برای شستن آنها. بنابراین، گیاهان آپارتمانی برای محافظت در برابر آفات کاملاً به صاحبان خود متکی هستند.
دلایل اصلی ظهور آفات گیاهان آپارتمانی شامل این موارد است:
- استرس گیاه ناشی از محیط یا مراقبت نادرست
- آبیاری نامناسب و نوسان بین آبیاری بیش از حد و کمآبیاری
- ترکیبی از شرایط گرم و هوای بسیار خشک
- قرار گرفتن در معرض نور مستقیم و شدید، بهویژه در فصل تابستان
همچنین، ورود گیاهان جدید به خانه میتواند یکی از مهمترین عوامل آلودگی باشد. توجه داشته باشید هر گونه گل و یا گیاه جدیدی که وارد محیط کار و محل زندگی خود میکنید، میتواند با خود بیماری و آفت را وارد کند، چون آفات و بیماریهای گیاهی همانند بیماریهای انسانی قابل انتشار و تکثیر هستند.
تفاوت آفات با بیماریهای گیاهی
آفات و بیماریهای گیاهی اگرچه هر دو به گیاهان آسیب میزنند، اما تفاوتهای اساسی دارند. آفات به حشرات و جانورانی گفته میشود که با فرو بردن خرطوم یا جویدن بافتهای گیاهی، باعث اختلال در اعمال حیاتی گیاه میشوند. شتهها، کنهها، مگس سفید و شپشکها از رایجترین آفات گیاهان آپارتمانی هستند.
از سوی دیگر، بیماریهای گیاهی عمدتاً توسط باکتریها، قارچها و ویروسها ایجاد میشوند. در بین بیماریها، بیماریهای باکتریایی معمولاً کم اهمیتتر و بیماریهای ویروسی غیرقابل درمان هستند. اما قارچهایی مانند سفیدکها، کپکها و بوتریتیس را میتوان با سموم قارچکش از بین برد.
به طور کلی، بیماریهای گیاهی را میتوان به دو دسته تقسیم کرد:
- بیماریهای فیزیولوژیک و غیرعفونی: ناشی از شرایط محیطی مانند کمبود مواد مغذی، فشردگی خاک یا آفتابسوختگی
- بیماریهای ناشی از عوامل زنده یا عفونی: ناشی از میکروارگانیسمهایی که میتوانند از گیاهی به گیاه دیگر سرایت کنند
نقش پیشگیری در سلامت گیاهان
پیشگیری همیشه بهتر از درمان است. بهترین دفاع طولانیمدت در برابر هرگونه آلودگی به گیاهان آپارتمانی، کنترل پیشگیرانه آفات است. یک گیاه قوی و سالم در برابر حمله آفات بسیار مقاومتر خواهد بود.
برای پیشگیری از آفات و بیماریهای گیاهان آپارتمانی، اقدامات زیر را انجام دهید:
- بررسی دقیق گیاهان جدید: قبل از ورود گیاه جدید به خانه، آن را به طور کامل بررسی کنید.
- تمیز نگه داشتن گیاهان: با استفاده از پارچهای نمدار، گرد و غبار روی برگها را که میتواند مکانی برای آفتها باشد، تمیز کنید.
- بازدید منظم: هر ماه حداقل دو بار گیاهان خود را بررسی کنید تا فرصت خوبی برای رسیدگی دقیق به آنها فراهم شود.
- توجه به برگهای جوان: برگهای جوانتر و روشنتر علائم آفات را واضحتر نشان میدهند.
- کوددهی مناسب: نه بیش از حد و نه کمتر از نیاز گیاه، زیرا هر دو حالت میتواند گیاه را ضعیف و مستعد آفات کند.
در نهایت، توانایی تشخیص آفات رایج تضمین میکند که در صورت نیاز، بتوانید درمان صحیح را انجام دهید. هرچه سریعتر آفات را شناسایی کنید، شانس بیشتری برای نجات گیاهان خود خواهید داشت.
8 مورد از رایج ترین بیماری ها و آفات گیاهان آپارتمانی
شناسایی آفات گیاهان آپارتمانی اولین قدم در نجات گیاهان خانگی است. آفات مختلف علائم متفاوتی از خود بروز میدهند که شناخت این نشانهها میتواند به درمان بهموقع و جلوگیری از خسارت بیشتر کمک کند. در ادامه با هشت آفت متداول گیاهان آپارتمانی و نشانههای هشداردهنده آنها آشنا میشویم.
1. شته: برگهای چسبناک و زرد
شتهها حشراتی بسیار ریز (۲ تا ۳ میلیمتری) به رنگهای سبز، قرمز، سیاه، زرد یا قهوهای هستند که معمولاً در پشت برگها و قسمتهای جوان گیاه زندگی میکنند. این آفات از شیره گیاهان تغذیه کرده و مادهای چسبناک به نام عسلک ترشح میکنند که باعث جلوگیری از فتوسنتز گیاه میشود. از علائم اصلی وجود شته میتوان به چسبناک شدن سطح برگ، زرد شدن و پژمردگی برگها و توقف رشد گیاه اشاره کرد. این آفات همچنین باعث پیچیدگی برگها میشوند و در موارد شدید میتوانند به مرگ گیاه منجر شوند.
2. کنه قرمز: تارهای نازک و لکههای قهوهای

کنه قرمز یا کنه تار عنکبوتی، آفتی بسیار ریز (حدود ۰.۵ میلیمتر) است که به سختی با چشم غیرمسلح دیده میشود. این آفت در شرایط گرم و خشک به سرعت تکثیر میشود و تارهای ظریفی روی گیاه میتند. مهمترین نشانههای وجود کنه قرمز عبارتند از: ایجاد لکههای سفید تا زرد روشن و بعد قهوهای روی برگها، وجود تارهای بسیار نازک در گوشههای ساقه یا زیر برگها، و برنزه شدن و بدشکل شدن برگها. این آفت در مراحل پیشرفتهتر میتواند جوانهها و گلها را آلوده کرده و در نهایت باعث مرگ گیاه شود.
3. شپشک آرد آلود: لکههای سفید و ریزش برگ
شپشک آرد آلود از خطرناکترین آفات گیاهان آپارتمانی است که با ظاهری شبیه به تودههای پنبهای سفید رنگ شناخته میشود. این آفت به صورت گروهی روی قسمتهای مختلف گیاه از جمله ساقه، گلبرگها، انتهای ساقه، زیر پوستههای زخمی، روی ریشه و زیر و روی برگها جمع میشود. شپشک آرد آلود با مکیدن شیره گیاه باعث زرد و بدرنگ شدن برگها، کاهش رشد گیاه، ایجاد لکههای سیاه روی برگها، چسبناک شدن برگها و ریزش برگهای جوان میشود. گیاهانی مانند کاکتوسها، سرخس، گل کاغذی و بنفشه آفریقایی از جمله گیاهان مستعد به این آفت هستند.
4. شپشک سپردار: نقاط سخت و قهوهای روی ساقه
شپشک سپردار آفتی است که با ترشح پوشش مومی و سخت روی خود، یک سپر محافظ ایجاد میکند. این آفات به صورت ذرات کوچک، تیره و خشک روی اندامهای هوایی گیاه بهویژه برگها دیده میشوند. از نشانههای وجود شپشک سپردار میتوان به لکههای سفید یا قهوهای روی برگها، زرد شدن و ریزش برگها، و ترشح عسلک اشاره کرد. شپشکها همچنین با دفع عسلک ممکن است منجر به تشکیل کپک دودهای در برگها شوند.
5. کرم برگخوار: سوراخهای نامنظم روی برگ

کرمهای برگخوار لاروهایی هستند که از برگ گیاهان تغذیه میکنند. اولین نشانه وجود این آفت، دندانهدندانه شدن لبه برگها و ایجاد سوراخهای نامنظم در وسط برگهاست. این آفت معمولاً شبها فعال است و روزها در خاک یا بین ساقههای گیاه پنهان میشود. در مراحل پیشرفتهتر، رشتههای نخمانند سفید رنگ به هم تنیده روی برگها شکل میگیرد. کرمهای برگخوار باعث توقف رشد گیاه شده و در صورت عدم کنترل، گیاه را به سمت نابودی میبرند.
6. تریپس: خطوط نقرهای و پیچخوردگی برگ
تریپسها حشراتی بسیار کوچک (۰.۵ تا ۵ میلیمتر) با بدن باریک و بالهای ریشکدار هستند که به رنگهای قهوهای، سیاه یا زرد دیده میشوند. این آفت با سوراخ کردن بافتهای گیاهی و مکیدن شیره گیاه باعث ایجاد لکههای نقرهای یا برنزی روی برگها، پیچیدگی برگها، تغییر رنگ و شکل برگها، کوچک شدن گلها و ریزش آنها میشود. تریپسها اغلب به قسمتهای جوان گیاه حمله میکنند و با آسیب به این قسمتها مانع رشد گیاه میشوند.
نقل قول:
Under favorable environmental conditions, thrips can complete their entire life cycle in two weeks. “Source“
تجمه: در شرایط محیطی مطلوب، تریپسها میتوانند کل چرخه زندگی خود را در عرض دو هفته تکمیل کنند.
7. مگس سفید: پرواز حشرات ریز هنگام لمس گیاه
مگس سفید یا سفیدبالک، حشرهای بسیار ریز با بدن زرد کمرنگ یا سفید و بالهای سفید است که معمولاً زیر برگها تجمع میکند. مهمترین نشانه حضور این آفت، پرواز ابری از حشرات سفید ریز هنگام تکان دادن گیاه است. مگس سفید شیره گیاه را میمکد و عسلک ترشح میکند که باعث زرد شدن، پژمردگی و در نهایت ریزش برگها میشود. هر مگس سفید میتواند تا ۴۰۰ تخم بگذارد که در عرض یک هفته تا یک ماه از تخم بیرون میآیند.
8. کپک دودی: سیاهی سطح برگ و کاهش رشد
کپک دودی یا سیاه قارچی است که روی عسلک ترشحشده توسط آفاتی مانند شتهها، شپشکها و مگس سفید رشد میکند. این قارچ پوششی سیاه و پودری روی سطح برگها ایجاد میکند که مانع رسیدن نور خورشید به گیاه و فرآیند فتوسنتز میشود. اگرچه خود کپک دودی آسیب مستقیمی به گیاه نمیزند، اما نشاندهنده آسیب سایر آفات است و با بستن روزنهها و ممانعت از ورود نور، باعث ضعف گیاه و کاهش رشد آن میشود.
نشانههای هشداردهنده آلودگی گیاه

گیاهان نیز همانند انسانها زمانی که دچار مشکل میشوند، علائم هشداردهنده از خود نشان میدهند. شناخت این نشانهها به شما کمک میکند تا قبل از آسیب جدی، حضور آفات گیاهان آپارتمانی را تشخیص دهید.
زرد شدن ناگهانی برگها
زردی یا کلروز حالتی است که برگها رنگدانه سبز خود (کلروفیل) را از دست میدهند. این وضعیت میتواند نشانه آبیاری نادرست، زهکشی نامناسب خاک، نور بیش از حد یا کوددهی زیاد باشد. همچنین آفات با مکیدن شیره گیاهی باعث ضعیف، زرد و بیرنگ شدن برگها میشوند. کمبود نیتروژن و پتاسیم باعث زرد شدن برگهای قدیمیتر میشود، در حالی که کمبود آهن و کلسیم برگهای جدید را زرد میکند.
ریزش برگهای سالم
اگر گیاه آب کافی دریافت نکند، برای کاهش تبخیر و تعرق، برگهای خود را میریزد. معمولاً برگها قبل از ریزش زرد میشوند. این زردشدگی گاهی در نوک برگها و گاهی همراه با لکههای قهوهای ظاهر میشود. از دیگر علائم هشداردهنده میتوان به بیحالی و افتادگی گیاه، خم شدن ساقه، کمرنگ شدن برگها و لولهای شدن آنها اشاره کرد.
چسبندگی سطح برگ یا خاک
چسبناک شدن برگها نشانهای از وجود “عسلک” است که توسط آفاتی مانند شتهها، شپشکها و مگس سفید ترشح میشود. این ماده چسبناک میتواند مانع فتوسنتز شده و حتی باعث رشد کپک دودی روی برگها شود. بنابراین، اگر متوجه شدید سطح برگهای گیاهتان چسبناک است، بلافاصله به دنبال آفات بگردید.
پژمردگی بدون دلیل مشخص
پژمردگی از دست دادن آماسیدگی در قسمتهای غیر چوبی ساقه است و معمولاً نشانه عدم تعادل بین جذب آب در ریشه و از دست دادن آب از طریق تعرق است. این حالت میتواند به دلیل کمآبی، آبیاری بیش از حد، تنش حرارتی، سرما، آفات، بیماری یا رطوبت کم باشد. اگر گیاه شما به دلیل وجود آفت در حال پژمرده شدن است، معمولاً میتوانید آفات را روی گیاه ببینید.
لکههای قهوهای یا سیاه روی برگ
لکههای سیاه یا قهوهای روی برگها اغلب نشانه بیماریهای قارچی یا آسیب آفات است. آبیاری بیش از حد نیز میتواند منجر به پوسیدگی ریشه و ایجاد لکههای سیاه شود. علاوه بر این، عفونتهای باکتریایی یا ویروسی، افزایش سن یا کمبود مواد مغذی میتوانند باعث ایجاد این لکهها شوند. قارچها معمولاً به یک نقطه موضعی روی برگ حمله میکنند و باعث مرگ سلولها و تغییر رنگ میشوند.
روشهای دفع آفات گیاهان آپارتمانی
پس از تشخیص نوع آفت، انتخاب روش مناسب برای مبارزه با آنها اهمیت بسیاری دارد. با استفاده از روشهای درست، میتوان آفات گیاهان آپارتمانی را به سرعت کنترل کرد و از خسارت بیشتر جلوگیری نمود.
روشهای ارگانیک (آب و صابون، الکل، روغن چریش)
محلول آب و صابون یکی از سادهترین روشها برای از بین بردن آفات گیاهان آپارتمانی است. برای تهیه این محلول، ۱۰ تا ۱۵ میلیلیتر صابون ملایم را با ۴ لیتر آب مخلوط کنید. این محلول برای مبارزه با شتهها، کنهها و مگس سفید بسیار مؤثر است.
الکل روشی کارآمد برای از بین بردن شپشک آرد آلود است. یک فنجان الکل ۷۰ درصد را با یک لیتر آب مخلوط کرده و روی گیاه اسپری کنید. میتوانید با پنبه آغشته به الکل نیز مستقیماً روی آفات بمالید. این روش باید هر هفته تکرار شود تا کاملاً مؤثر باشد.
روغن چریش حشرهکش طبیعی قدرتمندی است که خاصیت حشرهکشی و قارچکشی دارد. دو قاشق چایخوری روغن چریش را با یک قاشق چایخوری مایع ظرفشویی و یک پیمانه آب مخلوط کنید و روی تمام قسمتهای گیاه اسپری کنید. این روغن هر ده روز یکبار برای پیشگیری قابل استفاده است.
روشهای شیمیایی (مالاتیون، پرمترین)
مالاتیون یکی از بهترین سموم برای گیاهان آپارتمانی است که برای از بین بردن هزارپا، شپشک و شتهها استفاده میشود. به محض مشاهده آفت، سمپاشی با مالاتیون را شروع کنید و در صورت لزوم، هر ۷ تا ۱۴ روز تکرار کنید. این سم اگرچه از کمخطرترین سموم فسفره است، اما برای انسان، حیوانات خانگی و آبزیان بسیار سمی است.
پرمترین حشرهکش غیر سیستمیک با اثر تماسی و گوارشی است که طیف وسیعی از حشرات را کنترل میکند. این سم روی برخی گیاهان زینتی ممکن است باعث گیاهسوزی شود، بنابراین قبل از مصرف، روی سطح کوچکی آزمایش کنید.
استفاده از حشرات شکارگر
حشرات شکارگر یکی از روشهای طبیعی کنترل آفات هستند. کفشدوزکها برای کنترل شتهها، کنههای شکارگر برای مبارزه با تریپس، و زنبورهای پارازیتوئید برای کنترل آفات دیگر مؤثر هستند. در فضای خانه، استفاده از حشرات شکارگر محدودیتهایی دارد، اما میتوان از آنها در گلخانههای خانگی بهره برد.
نکات مهم هنگام سمپاشی
هنگام سمپاشی گیاهان آپارتمانی، رعایت نکات ایمنی ضروری است. از ماسک و دستکش استفاده کنید و از تماس سم با پوست، چشم و لباس جلوگیری نمایید. سمپاشی را در فضای باز مانند حیاط یا بالکن انجام دهید و بعد از خشک شدن کامل، گیاه را به داخل خانه منتقل کنید. سمپاشی را در اوایل صبح یا اواخر روز در هوای خنک انجام دهید و از سمپاشی در زمان وزش باد خودداری کنید.
پیشگیری از بیماری ها و آفات گیاهان آپارتمانی
پیشگیری همیشه سادهتر و کمهزینهتر از درمان است. مراقبت اصولی از گیاهان آپارتمانی میتواند آنها را در برابر آفات و بیماریها مقاوم کند. در ادامه روشهای پیشگیرانه مؤثر را بررسی میکنیم.
بررسی گیاه قبل از خرید
هنگام خرید گیاه جدید، باید آن را از نزدیک برای هرگونه نشانه آفت بررسی کنید. معاینه را از برگهای جوان که رنگی روشنتر دارند شروع کنید، زیرا علائم بیماری و ضعف در آنها سریعتر و واضحتر آشکار میشود. حتماً پشت برگها را نیز بررسی کنید، چون اغلب حشرات این مکانها را برای تجمع دوست دارند. ریشههای سالم باید سفید باشند و ریشههای کمپشت و تیره نشانه خوبی نیست. همچنین، گیاهان جدید را برای چند هفته جدا از سایر گیاهان نگهداری کنید تا از سلامت کامل آنها اطمینان حاصل کنید.
تمیز نگه داشتن برگها و خاک
تمیز کردن منظم برگهای گیاهان آپارتمانی اهمیت زیادی دارد. گرد و غبار و آلودگیهای نشسته روی برگها نه تنها مانع فتوسنتز میشوند، بلکه میتوانند زمینهساز ظهور آفات و بیماریهای گیاهی شوند. با استفاده از پارچهای نمدار میتوان گرد و غبار را پاک کرد. این کار قدرت تولید اکسیژن گیاه را افزایش داده و احتمال حمله آفات را کاهش میدهد. برای تمیز کردن برگها میتوانید از آب ساده، محلول آب و صابون ملایم یا پاککنندههای گیاهی استفاده کنید.
کنترل رطوبت و نور محیط
رطوبت و نور نامناسب میتواند گیاه را ضعیف و مستعد آفات کند. ترکیب شرایط گرم و هوای بسیار خشک محیط مناسبی برای رشد کنههای عنکبوتی و حشرات آردآلود است. گیاهان با نیازهای مشابه را کنار هم قرار دهید تا کنترل شرایط محیطی آسانتر شود. از قرار دادن گیاهان در کنار وسایل گرمایشی خودداری کنید و از قرار دادن آنها در معرض نور مستقیم و شدید خورشید اجتناب کنید، زیرا این شرایط میتواند مستعد جذب آفات باشد.
استفاده از خاک استریل و گلدان مناسب
همیشه از خاک گلدان تازه و استریل برای کاشت و تعویض گلدان استفاده کنید و هرگز از خاک باغچه استفاده نکنید. خاکها ممکن است ناقل بیماری، اسپورهای قارچی، آفات و بذرهای علف هرز باشند. گلدانها و سینیهای گیاه را قبل از استفاده مجدد تمیز و ضدعفونی کنید. میتوانید آنها را با آب صابون بشویید یا در صورت استحکام کافی، با ماشین ظرفشویی بشویید. هرگز از خاک گلدان یک گیاه آپارتمانی برای گلکاری مجدد گیاه دیگری استفاده نکنید، حتی اگر هیچ نشانهای از آفت نداشته باشد.
نقل قول:
Use clean pots and potting soil. If you’re bringing home a new plant and are putting it in a new pot, make sure that pot was cleaned thoroughly with a diluted soap or bleach solution to ensure there were no disease-carrying agents. Same goes for soil: I typically always get new soil for my plants because there is no telling if there are any leftover eggs overwintering in the soil from previous pests. “Source”
ترجمه: از گلدانها و خاک گلدان تمیز استفاده کنید. اگر گیاه جدیدی را به خانه میآورید و آن را در گلدان جدید قرار میدهید، مطمئن شوید که گلدان کاملاً با صابون رقیق شده یا محلول سفیدکننده تمیز شده است تا از عدم وجود عوامل ناقل بیماری اطمینان حاصل شود. همین امر در مورد خاک نیز صدق میکند: من معمولاً همیشه خاک جدید برای گیاهانم تهیه میکنم زیرا هیچ گونه تخم آفت قبلی که در خاک زمستانگذرانی کرده است، قابل تشخیص نیست.
منابع: homesteadbrooklyn – agsci – bhg
سوالات متداول
نشانههای هشداردهنده شامل زرد شدن ناگهانی برگها، چسبناک شدن سطح برگ، پژمردگی بدون دلیل مشخص و وجود لکههای قهوهای یا سیاه روی برگها است. بررسی منظم گیاهان به تشخیص سریع آفات کمک میکند.
بله، روشهای ارگانیک مانند استفاده از محلول آب و صابون، الکل و روغن چریش برای مبارزه با آفات مؤثر هستند. این روشها ساده، کمهزینه و برای محیط زیست سازگار هستند.
قبل از خرید، گیاه را به دقت بررسی کنید. گیاهان جدید را برای چند هفته از سایر گیاهان جدا نگه دارید. همچنین از خاک استریل و گلدان تمیز استفاده کنید تا احتمال ورود آفات را کاهش دهید.
شتهها، کنههای قرمز، شپشک آردآلود، مگس سفید و تریپس از جمله خطرناکترین آفات گیاهان آپارتمانی هستند. این آفات میتوانند به سرعت تکثیر شده و آسیب جدی به گیاهان وارد کنند.
تمیز نگه داشتن برگها و محیط اطراف گیاه، کنترل رطوبت و نور محیط، استفاده از خاک استریل و گلدان مناسب، و بازدید منظم گیاهان از مهمترین اقدامات پیشگیرانه هستند. گیاهان سالم و قوی مقاومت بیشتری در برابر آفات دارند.