برداشت انگور و روش های اصولی نگهداری آن

برداشت انگور یکی از مراحل حساس تولید این میوه ارزشمند است و با توجه به جایگاه ایران در تولید جهانی، نیازمند دقت بالاست. انگور ۳۰ تا ۷۰ روز پس از تشکیل میوه آماده برداشت می‌شود و باید به‌موقع و با دقت برداشت گردد. از سوی دیگر، نگهداری انگور چالشی مهم برای باغداران است و نیازمند اقدام سریع برای عرضه یا انتقال به سردخانه می‌باشد. در این مقاله به روش‌های اصولی برداشت انگور، نگهداری و عوامل مؤثر بر کیفیت آن می‌پردازیم.

زومکشت

عوامل مؤثر بر کیفیت برداشت انگور

کیفیت در زمان برداشت انگور نتیجه مستقیم چندین عامل مهم است که در طول دوره رشد بر این محصول تأثیر می‌گذارند. من در این بخش به بررسی سه عامل اصلی می‌پردازم که نقش تعیین‌کننده‌ای در کیفیت نهایی این میوه ارزشمند دارند.

آب‌وهوا و اقلیم منطقه

آب‌وهوا یکی از عوامل طبیعی بسیار تأثیرگذار بر کیفیت انگور است. شاخص‌های حرارتی نقش مهمی در چرخه تولید و کیفیت این میوه دارند. درختان انگور برای رشد مناسب به بیش از 700 میلیمتر بارندگی نیاز دارند و در مناطق با بارش کمتر، رشد بدون آبیاری امکان‌پذیر نیست.

تابش آفتاب تأثیر مستقیمی بر میزان قند، اسید و طعم انگور می‌گذارد. در واقع، مطالعات نشان می‌دهد در اثر افزایش دما و کاهش بارندگی در اقلیم آینده، برخی از متغیرهای کیفیت انگور با کاهش معنی‌داری مواجه خواهند شد.

نکته مهم اینکه مناطق مرکزی و شرق ایران در گروه مناطق خیلی گرم با هوای گرم شبانه و خشکی خیلی زیاد قرار دارند، در حالی که سایر مناطق کشور از تنوع اقلیمی برخوردارند.

نوع خاک و تغذیه درخت

خاک‌های سبک، یکنواخت، غنی و رو به آفتاب بهترین شرایط را برای کشت انگور فراهم می‌کنند. بهترین اسیدیته خاک بین 6 تا 7 است. خاک نیمه سبک با اسیدیته کمی قلیایی موجب رشد بهتر، باردهی بیشتر و کیفیت بالاتر میوه می‌شود.
تغذیه مناسب نقش کلیدی در کیفیت محصول دارد:

• نیتروژن افزایش گلدهی و عملکرد را بهبود می‌بخشد.

• پتاسیم کیفیت انگور را بالا برده و از لهیدگی و ریزش پیش از موعد جلوگیری می‌کند.

مدیریت آبیاری و هرس پیش از برداشت انگور

آبیاری منظم باعث مقاومت انگور در برابر آفات و جلوگیری از شکنندگی دانه‌ها می‌شود. میزان آب مصرفی به دما، نور، تعرق، باد و مدیریت باغ بستگی دارد. نتایج پژوهش‌ها نشان می‌دهد که ترکیب هرس مناسب (۴ تا ۶ جوانه‌ای) و آبیاری کامل، بیشترین عملکرد میوه را دارد. هرس به موقع شاخه‌های خشک و کاذب نیز برداشت را آسان‌تر و کیفیت محصول را افزایش می‌دهد. مدیریت درست آبیاری و هرس پیش از برداشت، کیفیت نهایی انگور را بهبود می‌بخشد.

بیشتر بدانید: برنامه کوددهی گل و گیاه با کمترین خطا برای بیشترین رشد

زمان مناسب برای برداشت انگور

تعیین زمان مناسب برداشت انگور یکی از مهارت‌های کلیدی باغداران حرفه‌ای است که مستقیماً بر کیفیت نهایی و ماندگاری محصول تأثیر می‌گذارد. دوره برداشت انگور معمولاً ۳۰ تا ۷۰ روز پس از تشکیل میوه آغاز می‌شود، زمانی که تغییرات فیزیکی و شیمیایی مشخصی در حبه‌ها رخ می‌دهد.

نشانه‌های رسیدگی میوه

رسیدگی انگور با تغییر رنگ حبه‌ها مشخص می‌شود:

• انگور سفید از سبز به زرد

• انگور قرمز از سبز به قرمز یا بنفش

علائم دیگر:

• افزایش قند و کاهش اسید باعث شیرینی می‌شود

• خشبی شدن دم خوشه نشان‌دهنده زمان برداشت است

بهترین زمان برداشت انگور وقتی است که بریکس (مواد جامد محلول) به حدود ۲۲ برسد که معیار دقیق‌تری نسبت به رنگ و بافت است.

تأثیر اقلیم بر زمان برداشت انگور

شرایط محیطی نقش مهمی در زمان رسیدن انگور دارد.

• در مناطق گرمسیری با نور کافی، انگور سریع‌تر می‌رسد.

• بارش باران و رطوبت زیاد هنگام برداشت باعث ترک پوست حبه‌ها و کاهش کیفیت می‌شود.

• کشاورزان مناطق بارانی انگور دیررس را پیش از بارش برداشت می‌کنند.

• خاک حاصلخیز باعث رشد و رسیدن سریع‌تر میوه می‌شود.

نقش نوع رقم در تعیین زمان برداشت انگور

برداشت انگور بستگی به رقم دارد؛ برخی زودرس و برخی دیررس هستند. فصل برداشت از اواسط تابستان تا پایان مهر است. اگر خوشه‌ها همزمان نرسند، برداشت در ۲ تا ۴ نوبت انجام می‌شود و فقط خوشه‌های رسیده چیده می‌شوند. درختان اصلاح شده معمولاً زودرس بوده و برداشت آن‌ها قبل از پایان تابستان تمام می‌شود. شناخت دقیق رقم برای تعیین زمان برداشت ضروری است.

بیشتر بخوانید: 11 تا از بهترین نهال گردو برای آب و هوای معتدل

روش‌های برداشت انگور

پس از تعیین زمان مناسب برداشت، انتخاب روش صحیح چیدن انگور گام بعدی در تضمین کیفیت محصول نهایی است. روش برداشت انگور باید متناسب با هدف نهایی کشاورز از تولید این محصول انتخاب شود.

برداشت انگور دستی: مزایا و معایب

برداشت دستی رایج‌ترین روش در بیشتر نقاط ایران است و عمدتاً برای انگورهایی که قرار است در بازار میوه و تره‌بار عرضه شوند یا صادر گردند، استفاده می‌شود. در این روش، کارگران با استفاده از قیچی یا چاقو، خوشه‌های انگور را از شاخه جدا می‌کنند. مهم‌ترین مزیت این روش، حفظ کیفیت بهتر انگور است زیرا از له، سیاه و کبود شدن حبه‌ها جلوگیری می‌شود.

برداشت دستی باید در صبح زود یا عصر هنگام انجام شود که هوا خنک‌تر است. کارگران باید انگورها را با خوشه‌های بلند برداشت کنند تا هنگام قرار دادن در جعبه، تماس کمتری با حبه‌ها صورت گیرد. از طرفی، این روش زمان‌بر و نیازمند نیروی کار زیاد است که می‌تواند هزینه‌های تولید را افزایش دهد.

برداشت انگور مکانیزه: کاربرد و محدودیت‌ها

برداشت مکانیزه عمدتاً برای انگورهایی که به کارخانجات تولید آبمیوه، شیره انگور و سایر فرآورده‌ها ارسال می‌شوند، کاربرد دارد. در این روش، ماشین‌های پیچیده در ردیف‌های تاکستان حرکت کرده و با استفاده از سیستم‌های تکاننده، انگورها را جدا می‌کنند. سپس محصول از طریق تسمه نقاله جمع‌آوری شده و پس از جداسازی مواد خارجی، بلافاصله به کارخانه منتقل می‌شود.

علاوه بر این، روش مکانیزه سرعت عمل بالایی دارد اما در ایران چندان مرسوم نیست، زیرا هزینه‌های اولیه آن بسیار بالاست. همچنین، این روش برای انگورهای صادراتی یا عرضه مستقیم در بازار مناسب نیست زیرا کیفیت ظاهری محصول را کاهش می‌دهد.

نکات مهم هنگام برداشت انگور برای حفظ کیفیت

برای حفظ بهتر کیفیت انگور در زمان برداشت، این نکات ضروری است:

• حبه‌های له و سیاه شده را بدون آسیب به دیگر حبه‌ها جدا کنید
• اطمینان حاصل کنید انگورها کاملاً خشک هستند، زیرا رطوبت باعث پوسیدگی و آسیب‌های مکانیکی می‌شود
• پس از برداشت، بلافاصله محصول را به سردخانه یا انبار مخصوص منتقل کنید

در نهایت، قیمت انگور در بازار تأثیر مستقیمی بر روش برداشت دارد. هر چه کیفیت انگور بهتر باشد، قیمت آن بالاتر خواهد بود؛ بنابراین برای محصولات با ارزش تجاری بالا، برداشت دستی با دقت بیشتر توصیه می‌شود.

نقل قول:

Aim for harvesting on a cool, dry day, as dry grapes will store longer than wet grapes. Equipment—harvest bins, clippers, etc.—should be clean, sharp, and ready for action. Label bins or other storage containers to keep varieties organized. If you’re not planning to transfer your harvest immediately to a buyer or another location for processing, prepare an adequate storage space for your loaded bins. “Source“

ترجمه: برداشت را در یک روز خنک و خشک انجام دهید، زیرا انگورهای خشک مدت بیشتری نسبت به انگورهای مرطوب نگهداری می‌شوند. تجهیزات – سطل‌های برداشت، ماشین‌های برداشت و غیره – باید تمیز، تیز و آماده استفاده باشند. سطل‌ها یا سایر ظروف نگهداری را برچسب‌گذاری کنید تا انواع انگور مرتب نگه داشته شوند. اگر قصد ندارید برداشت خود را فوراً به خریدار یا مکان دیگری برای فرآوری منتقل کنید، فضای ذخیره‌سازی مناسبی را برای سطل‌های بارگیری شده خود آماده کنید.

روش‌های اصولی نگهداری انگور

نگهداری انگور به طور صحیح پس از برداشت، هنر مهمی است که به ما کمک می‌کند تا این میوه آبدار را برای مدت طولانی‌تری تازه نگه داریم. روش‌های متنوعی برای این کار وجود دارد که با توجه به شرایط محیطی و نوع رقم انگور می‌توان بهترین گزینه را انتخاب کرد.

نگهداری در سردخانه

بهترین دما برای نگهداری انگور در سردخانه بین صفر تا ۲ درجه سانتی‌گراد است که از رشد باکتری‌ها و قارچ‌ها جلوگیری می‌کند. رطوبت مناسب سردخانه باید بین ۹۰ تا ۹۵ درصد باشد تا انگور آب خود را از دست ندهد. پیش از انتقال به محل اصلی نگهداری، باید انگورها در سالن پیش‌سرد با هوای فشرده در مدت ۴۰ تا ۵۰ دقیقه سرد شوند تا دمای آن‌ها به حدود ۲+ درجه سانتی‌گراد برسد.

برای محافظت از انگور در برابر قارچ‌ها، امروزه از سولفور پد استفاده می‌شود. به ازای هر کیلو انگور، یک گرم سولفور پد لازم است تا با تولید گاز دی‌اکسید گوگرد، از فساد قارچی جلوگیری کند.

روش‌های سنتی نگهداری انگور در انبار

در گذشته باغداران از ظروف سفالی دو لایه به نام “کنگینه” برای نگهداری انگور استفاده می‌کردند. این ظروف طوری طراحی می‌شدند که هیچ منفذی نداشته و هوا وارد آن نشود. این روش که بیشتر در شمال کشور رایج است، باعث می‌شود انگورها حتی تا عید نوروز سالم و بدون تغییر باقی بمانند.

برخی باغداران با این روش، انگور تازه را در فصل بهار وارد بازار می‌کنند و به درآمد خوبی می‌رسند. ظروف کنگینه در زیرزمینی تاریک و سرد به دور از نور آفتاب نگهداری می‌شوند.

نکات بهداشتی و جلوگیری از فساد

برای جلوگیری از فساد انگور، بهتر است آن‌ها را قبل از نگهداری نشویید زیرا رطوبت اضافی احتمال کپک‌زدن را افزایش می‌دهد. انگور را در کیسه‌های پلاستیکی با تهویه مناسب نگهداری کنید اما از بسته‌بندی محکم و غیرقابل نفوذ خودداری کنید.

هر روز انگورهای موجود در یخچال را بررسی کرده و حبه‌های کپک‌زده یا تغییر رنگ داده را جدا کنید. انگور را در کنار مواد غذایی بودار نگهداری نکنید زیرا مستعد جذب بوست.

تفاوت نگهداری ارقام مختلف

نگهداری انگور به ارقام مختلف بستگی دارد؛ برخی ظرفیت نگهداری ضعیفی دارند اما برخی را می‌توان چندین ماه نگهداری کرد. برای مثال، انگور عسگری قدرت انبارداری ندارد و باید به صورت تازه مصرف شود یا به کشمش تبدیل گردد.

شرایط نگهداری انگور در ارقام مختلف متفاوت است و باید به این تفاوت توجه ویژه‌ای داشت، زیرا از بین رفتن کیفیت و طعم انگور، بازار فروش آن را از دست می‌دهد. انگورهای پرورش یافته در هوای آزاد بهتر است در دمای بین صفر تا ۱.۵ درجه و انگورهای گلخانه‌ای بین صفر تا ۱+ درجه سانتی‌گراد نگهداری شوند.

مقاله پیشنهادی: معرفی انواع نهال انگور

نتیجه‌گیری | زومکشت

انگور از محصولات باارزش باغداران ایرانی است که کیفیت نهایی آن تحت‌تأثیر عواملی مانند آب‌وهوا، خاک، تغذیه، و آبیاری قرار دارد. زمان برداشت انگور باید بر اساس نشانه‌هایی مانند تغییر رنگ و خشبی شدن دم خوشه‌ها انجام شود. برداشت دستی برای حفظ کیفیت، به‌ویژه در صادرات، مناسب‌تر است. پس از برداشت، نگهداریا انگور به طور اصولی در سردخانه یا به روش‌های سنتی (مانند کنگینه) اهمیت دارد و باید متناسب با رقم انگور صورت گیرد. رعایت این اصول به افزایش کیفیت و سود اقتصادی کمک می‌کند.

منابع: agresearch – wikifarmer – swisswine

سوالات متداول