کوددهی انگور: از انتخاب کود تا زمان مناسب مصرف

آیا می‌دانستید درختان انگور از گیاهان زودبازده هستند که اکثر آنها از سال اول کاشت شروع به رشد می‌کنند؟ کوددهی انگور یکی از مهم‌ترین اقدامات برای رسیدن به محصول مطلوب و با کیفیت است.

هر مرحله از رشد این گیاه، از جوانه‌زنی گرفته تا برداشت، به عناصر و مواد مغذی خاصی نیاز دارد که تأمین به‌موقع و متعادل آنها می‌تواند بر سلامت درخت، افزایش عملکرد و بهبود طعم میوه تأثیر بسزایی داشته باشد. در باغداری انگور، مرحله یخ‌آب به عنوان یکی از مهم‌ترین مراحل کوددهی شناخته می‌شود که تأثیر قابل توجهی در رشد و سلامت درختان انگور دارد.

بهترین زمان کوددهی درخت انگور بسته به نوع کود و مرحله رشد گیاه متفاوت است. برای کودهای فسفره، فصل پاییز زمان مناسبی است، درحالی که برای کوددهی انگور در بهار، می‌توانید از کودهای ازته حل شونده استفاده کنید. همچنین برای کوددهی مجدد، باید حداقل ۱۲۰ روز از اولین کوددهی گذشته باشد.

در برنامه کوددهی انگور، استفاده از کود NPK که معمولاً به صورت ۱۰-۱۰-۱۰ استفاده می‌شود، و همچنین کود گوگرد با خاصیت قارچ‌کشی و حشره‌کشی، می‌تواند بسیاری از آفات و بیماری‌هایی که در خاک زمستان‌گذرانی می‌کنند را از بین ببرد. توجه داشته باشید که خاک مناسب برای درختان انگور باید شنی و عمیق با زهکشی خوب باشد و محتوای مواد آلی در آن بین ۴ تا ۵ درصد باشد.

در این مقاله، به طور کامل با روش‌های صحیح کوددهی انگور، انواع کودهای مناسب و زمان‌بندی دقیق مصرف آنها آشنا خواهید شد تا بتوانید پس از چهار یا پنج سال، به نتایج اقتصادی مطلوب از باغ انگور خود دست یابید.

آشنایی با مراحل رشد درخت انگور

برای دستیابی به محصول انگور با کیفیت، آشنایی با چرخه رشد سالیانه و مراحل مختلف رشد درخت انگور ضروری است. هر مرحله از رشد درخت انگور نیازهای تغذیه‌ای خاص خود را دارد که با شناخت درست این مراحل می‌توان برنامه کوددهی مناسبی را اجرا کرد.

مرحله یخ‌آب و اهمیت آن

یخ‌آب زمستانه یک روش زراعی مناسب برای کنترل آفات و بیماری‌های خاکزاد در باغات انگور است. این روش در کنترل برخی آفات مانند آبدوزدک، کرم سفید ریشه و زنجره مو بسیار موثر می‌باشد. همچنین گرمای حاصل از یخ‌زدن آب مانع از سرمازدگی ریشه درختان در سرمای شدید می‌شود. یخ‌آب موجب افزایش ذخیره رطوبت در عمق خاک شده و در بهار و تابستان گرم باعث کاهش تنش آبی درختان می‌گردد. در این مرحله، استفاده از کود گوگرد همراه با یخ‌آب، با خاصیت قارچ‌کشی و حشره‌کشی خود، بسیاری از آفات و بیماری‌هایی که در خاک زمستان‌گذرانی می‌کنند را از بین می‌برد.

شروع فصل رشد و آب استارت

آب استارت درواقع اولین آبیاری قبل از بیدار شدن درخت است که همزمان با شروع فعالیت جوانه‌ها انجام می‌شود. این آبیاری باید همراه با کود مناسب برای شروع رشد درخت باشد. زمان دقیق شروع آب استارت به منطقه و آب و هوا بستگی دارد، اما معمولاً در اواسط اسفند یا اوایل بهار و قبل از نخستین جوانه‌زنی انجام می‌شود.

استفاده از فسفر در آب استارت باعث رشد قوی و افزایش ریشه‌دهی می‌شود. نیتروژن موجود در آب استارت در باروری درختان اهمیت زیادی دارد. کلسیم نیز می‌تواند ریشه درخت را تقویت کرده و آن را برای فصل رشد آماده کند.

تورم جوانه‌ها و نیازهای تغذیه‌ای

مرحله تورم جوانه‌ها یکی از حساس‌ترین مراحل فیزیولوژیکی در درختان انگور است. در این مرحله، نیاز گیاه به عناصر غذایی افزایش می‌یابد، اما فعالیت سیستم ریشه‌ای هنوز کامل نشده و توان جذب عناصر از خاک محدود است. محلول‌پاشی کود فروت ست که حاوی عناصر ریزمغذی مانند روی، بور و نیتروژن است، موجب تحریک فرآیندهای متابولیک، افزایش درصد گل‌دهی موفق و کاهش ریزش گل و میوه می‌گردد.

دوره گلدهی و تشکیل میوه

گلدهی و تشکیل میوه از مهم‌ترین مراحل نمو انگور هستند. رطوبت مورد نیاز در طی گرده‌افشانی 50-35 درصد می‌باشد. تنش آبی در این مراحل موجب استقرار ضعیف میوه‌ها و کوچک ماندن حبه‌ها می‌گردد. در مرحله پس از گلدهی، گیاه انگور نیاز بالایی به عناصر کلسیم و بور دارد. محلول‌پاشی کود کلسیم بور در این زمان، با تقویت دیواره سلولی، موجب استحکام و یکنواختی خوشه‌ها می‌شود. کلسیم از ترک‌خوردگی میوه جلوگیری کرده و بور با بهبود انتقال مواد غذایی، از ریزش میوه‌های تازه تشکیل‌شده پیشگیری می‌کند.

برنامه کوددهی انگور در طول فصل

برنامه منظم کوددهی انگور ضامن تولید محصول باکیفیت و پربار است. درختان انگور مانند سایر گیاهان برای رشد به مواد غذایی مختلفی نیاز دارند و با توجه به مشکلات خاک در اکثر مناطق ایران، استفاده از یک برنامه تغذیه‌ای مناسب بسیار موثر خواهد بود.

کوددهی انگور در بهار

بهار، مهم‌ترین دوره برای شروع تغذیه اصولی انگور است. در این فصل، گیاه از خواب زمستانی بیدار می‌شود و نیاز شدیدی به انرژی برای رشد ریشه‌ها و جوانه‌زنی دارد. آب استارت در آغاز فصل رشد، یکی از مهم‌ترین فرصت‌ها برای تقویت ریشه و آماده‌سازی درخت برای سال پربار پیش رو است.

در مرحله آب استارت، استفاده از فولویک اسید که با دارا بودن اسیدهای آلی فعال، جذب عناصر غذایی را از خاک برای ریشه‌ها آسان‌تر می‌کند، بسیار مفید است. همچنین کود روت گرو با ترکیب ۵۷ درصد فسفر، به‌عنوان یک محرک قوی ریشه‌زایی، باعث می‌شود انگورها سریع‌تر و قوی‌تر در خاک مستقر شوند.

در مرحله تورم جوانه‌ها، نیاز گیاه به عناصر غذایی افزایش می‌یابد، اما فعالیت سیستم ریشه‌ای هنوز کامل نشده است. محلول‌پاشی کود فروت ست حاوی عناصر روی، بور و نیتروژن در این مرحله، موجب تحریک فرآیندهای متابولیک و افزایش درصد گل‌دهی موفق می‌شود.

نقل قول:

Apply plant food for grapes just when the buds begin to emerge in the spring. Fertilizing too late in the season can cause overly extensive growth, which may leave the plants vulnerable to winter injury. “Source“

ترجمه: کود گیاهی مخصوص انگور را درست زمانی که جوانه‌ها در بهار شروع به بیرون آمدن می‌کنند، استفاده کنید. کوددهی خیلی دیرهنگام در این فصل می‌تواند باعث رشد بیش از حد گسترده شود که ممکن است گیاهان را در برابر آسیب‌های زمستانی آسیب‌پذیر کند.

کوددهی در مرحله غوره

در مرحله تشکیل غوره، گیاه انگور بیشترین انرژی فیزیولوژیکی خود را صرف رشد و توسعه خوشه‌ها می‌کند. این مرحله یکی از حساس‌ترین مقاطع رشد تاکستان است که همزمان با آن، خطر ابتلا به بیماری سفیدک پودری به‌شدت افزایش می‌یابد.

یکی از راهکارهای مؤثر در این مرحله، استفاده از کود گوگرد شوک به روش محلول پاشی است. گوگرد علاوه بر نقش تغذیه‌ای، خاصیت قارچ‌کشی طبیعی داشته و با مهار رشد پاتوژن‌ها، به‌ویژه سفیدک پودری، سلامت خوشه‌ها را تضمین می‌کند.

کوددهی انگور در زمان رشد میوه

در مرحله درشت شدن میوه که پس از تشکیل اولیه غوره آغاز می‌شود، درخت انگور نیاز شدیدی به عنصر پتاسیم دارد. پتاسیم نقش کلیدی در انتقال قندها، تنظیم فشار اسمزی سلول‌ها و بهبود رشد میوه‌ها ایفا می‌کند.

کمبود پتاسیم در این بازه می‌تواند موجب کوچک ماندن حبه‌ها، کاهش قند میوه و افت کیفیت نهایی خوشه‌ها شود. استفاده از کود پتاس بالا با داشتن درصد بالای پتاسیم قابل جذب، به رشد حجمی و وزن‌گیری خوشه‌ها کمک می‌کند و موجب افزایش قند و بهبود رنگ میوه می‌شود.

کوددهی انگور بعد از برداشت

بسیاری از باغداران تصور می‌کنند که پس از برداشت محصول، دوره کوددهی نیز به پایان می‌رسد، اما این دیدگاه اشتباه است. درختان انگور طی ماه‌های طولانی انرژی زیادی را برای رشد برگ‌ها، شاخه‌ها و تولید میوه صرف کرده‌اند و پس از برداشت محصول دچار ضعف شدید می‌شوند.

کوددهی انگور بعد از برداشت علاوه بر اینکه کمک می‌کند درخت تمام جوانه‌های زایشی خود را نگه دارد، باعث افزایش تولید محصول در سال آینده نیز می‌شود. برای جلوگیری از سال‌آوری و تضمین محصول‌دهی در سال آینده، تقویت درختان با کودهای مناسب مانند فروت ست ضروری است. این کود با جبران انرژی از دست‌رفته، به درختان کمک می‌کند تا برای دوره رشد بعدی آماده شوند و همچنین مقاومت آنها را در برابر سرمای زمستان افزایش می‌دهد.

انتخاب بهترین نوع کود برای انگور

انتخاب نوع مناسب کود برای درختان انگور یکی از مهم‌ترین تصمیمات در فرآیند پرورش این گیاه است. با درک صحیح نیازهای تغذیه‌ای انگور، می‌توانید از بین انواع کودهای موجود، بهترین گزینه را برای افزایش کیفیت و کمیت محصول خود انتخاب کنید.

کودهای شیمیایی (NPK، نیترات، سولفات)

کودهای NPK ستون‌های اصلی تغذیه انگور هستند که حاوی سه عنصر اساسی نیتروژن، فسفر و پتاسیم می‌باشند. معمولاً کود مناسب درخت انگور کودی است که درصد عناصر NPK آن 10-10-10 باشد و تعادل کاملی بین این عناصر برقرار کند. کود NPK 10-10-10 در اوایل فصل بهار برای تحریک رشد رویشی استفاده می‌شود، درحالی‌که کود NPK 20-20-20 با نسبت فسفر و پتاسیم بیشتر، برای مراحل تشکیل میوه و قبل از برداشت مناسب است.

کود پتاسیم (مانند سولفات پتاسیم) نقش مهمی در افزایش کیفیت و طعم میوه انگور دارد و استفاده از آن در مراحل تشکیل میوه و قبل از برداشت توصیه می‌شود. همچنین، کود پتاسیم برای افزایش مقاومت گیاه به سرما بسیار مفید است.

کودهای آلی و حیوانی

کودهای آلی علاوه بر تأمین عناصر غذایی، به بهبود کیفیت خاک و افزایش حاصلخیزی آن کمک می‌کنند. این کودها به تدریج در خاک تجزیه شده و مواد مغذی را به طور پیوسته در اختیار گیاه قرار می‌دهند.

کودهای حیوانی مانند کود گاوی، گوسفندی و مرغی منبع غنی از عناصر مختلف هستند. کود گوسفندی نسبت به سایر کودهای حیوانی بیشترین نیتروژن را دارد و بهترین گزینه برای تأمین نیاز گیاه به این عنصر است. برای درختان انگور، 5 کیلوگرم کود حیوانی پوسیده در هر چاله به صورت چالکود توصیه می‌شود.

پژوهش‌ها نشان داده استفاده همزمان 20 تن کود حیوانی، 5 کیلوگرم اسید هیومیک و 10 کیلوگرم اسید فولیک در هکتار، به‌عنوان یک ترکیب کودی مطلوب برای باغات انگور عمل می‌کند.

کودهای مایع و محلول‌پاشی

محلول‌پاشی روشی سریع برای کوددهی انگور است که در آن، کود به صورت محلول در آب روی برگ‌ها و شاخه‌ها اسپری می‌شود. این روش برای کودهای زودجذب مانند کودهای شیمیایی و مایع مناسب است.

در زمان تورم جوانه‌ها و ارزنی شدن انگور، استفاده از اسید آمینه به همراه پتاسیم توصیه می‌شود. همچنین مرحله دوم کوددهی انگور اسید آمینه به همراه کلسیم در زمان ظهور خوشه گل و شروع رنگ دادن میوه‌ها انجام می‌شود.

کودهای ریزمغذی مانند روی، بور، آهن

ریزمغذی‌ها با وجود نیاز کم، تأثیر بسزایی در عملکرد و کیفیت انگور دارند. استفاده از کودهای ریزمغذی و پتاسیم عملکرد بوته انگور را نسبت به تیمار شاهد 6200 کیلوگرم در هکتار افزایش داده و میزان قند آب میوه را 1.8 درصد بالا برده است.

بور برای لقاح و تشکیل دانه‌های سالم در انگور ضروری است و کمبود آن می‌تواند منجر به عقیمی گل‌ها و ریزش میوه شود. بهترین زمان استفاده از کود بور در مرحله غنچه‌دهی و گلدهی است.

کود آهن نیز یکی از بهترین کودها برای درخت انگور است که هم برای پیشگیری و هم برای درمان فقر آهن استفاده می‌شود. روی نیز برای گرده‌افشانی بهتر، رشد لوله گرده و افزایش طول عمر گرده‌ها ضروری است. بهترین زمان استفاده از مکمل روی، یک هفته قبل از شکوفه زنی یا هنگامی است که درخت انگور پر از شکوفه شده باشد.

روش‌های صحیح مصرف کود

پس از آشنایی با انواع کودها و زمان مناسب مصرف آنها، روش صحیح کاربرد این کودها اهمیت بسزایی دارد. روش‌های متفاوتی برای کوددهی انگور وجود دارد که انتخاب هر کدام به شرایط باغ، نوع کود و زمان کوددهی بستگی دارد.

چالکود و زمان مناسب آن

چالکود یکی از شایسته‌ترین و معمول‌ترین روش‌های کوددهی انگور است که در اواخر فصل خواب و قبل از آغاز فصل رویش انجام می‌شود. در این روش، بسته به سن و حجم شاخ و برگ درخت، دو تا چهار گودال به قطر تقریبی ۳۰ تا ۵۰ سانتی‌متر و عمق ۳۰ تا ۴۰ سانتی‌متر در قسمت انتهایی سایه‌انداز درخت و در مسیر عبور آب حفر می‌شود. این چاله‌ها با ترکیب کودهای آلی و شیمیایی پر می‌شوند.

نکته مهم اینکه در باغ‌های با سیستم آبیاری قطره‌ای، گودال‌ها باید زیر آبچکان‌ها حفر شوند. این روش نه تنها از آسیب‌دیدگی ریشه جلوگیری می‌کند، بلکه درخت می‌تواند به مرور و به آرامی از تمام مواد کود استفاده کند.

محلول‌پاشی در مراحل حساس

محلول‌پاشی روشی کارآمد برای تغذیه برگی است که به وسیله آن می‌توان عناصر غذایی را سریع‌تر و به صورت مستقیم در اختیار شاخه، برگ و میوه قرار داد. این روش بخصوص برای تأمین ریزمغذی‌ها که به مقدار کم مورد نیاز هستند، مناسب است.

برای محلول‌پاشی هر عنصر، غلظت مشخصی توصیه شده است: ازت (اوره یا نیترات آمونیوم با غلظت چهار در هزار)، فسفر (اسید فسفریک با غلظت یک در هزار)، پتاسیم (نیترات پتاسیم با غلظت ۳-۴ در هزار)، روی (سولفات روی با غلظت سه در هزار)، آهن (کلات آهن با غلظت ۲-۳ در هزار)، بُر (اسید بوریک با غلظت دو در هزار) و کلسیم (کلرور یا نیترات کلسیم با غلظت ۵ در هزار).

کوددهی انگور از طریق آبیاری

در باغ‌های انگوری که از سیستم آبیاری تحت فشار (قطره‌ای یا بارانی) استفاده می‌کنند، کود از طریق سیستم آبیاری داده می‌شود. این روش بازده بسیار بالاتری نسبت به سایر روش‌های کوددهی انگور دارد.

با توجه به بافت خاک، باید برنامه آبیاری و کوددهی انگور طوری تنظیم شود که کود به ریشه گیاه برسد و شسته نشود. کودهایی که در این روش استفاده می‌شوند باید محلول در آب باشند تا به راحتی در آب حل شده و از طریق آن به ریشه برسند.

نکات ایمنی و جلوگیری از سوختگی ریشه

برای جلوگیری از سوختگی ریشه، هرگز کود را مستقیماً کنار درخت نریزید. در روش چالکود، کود در فاصله مناسب از تنه درخت قرار می‌گیرد تا از آسیب‌دیدگی ریشه جلوگیری شود.

کودهای ازته باید کمی دورتر از ریشه ریخته شوند، در حالی که کودهای پتاسه، حیوانی و فسفره را می‌توان در نزدیکی ریشه قرار داد. همچنین، زیاده‌روی در کوددهی انگور باعث مسدود شدن آوندهای ریشه درخت و اختلال در رشد و عملکرد آن می‌شود.

نقل قول:

Avoid over-fertilizing grapevines as too much fertilizer damages them easily. If you use an organic fertilizer there won’t be the worries about burning your plants. “Source“

ترجمه: از کوددهی بیش از حد به تاکستان‌ها خودداری کنید زیرا کود زیاد به راحتی به آنها آسیب می‌رساند. اگر از کود ارگانیک استفاده کنید، نگرانی در مورد سوختن گیاهانتان وجود نخواهد داشت.

منابع: gardeningknowhow –  soiltesting – wilsonbrosgardens

سوالات متداول