کاشت پیاز در باغچه و گلدان

آیا می‌دانستید کاشت پیاز در باغچه یکی از محبوب‌ترین انتخاب‌ها برای پرورش سبزیجات است؟ پیاز با نام علمی Allium cepa یکی از پرمصرف‌ترین سبزیجات در جهان به شمار می‌رود که در اکثر غذاها به عنوان چاشنی استفاده می‌شود.

پیاز در سه رنگ سفید، زرد و قرمز (بنفش) وجود دارد و هر کدام کاربرد خاصی دارند. نحوه کاشت پیاز در باغچه چندان پیچیده نیست و خوشبختانه در ایران متوسط برداشت پیاز در هر هکتار زمین تحت کشت ۱۰۰ تن است. همچنین، اگر فضای باغچه ندارید، کاشت پیاز در گلدان نیز گزینه مناسبی است.

برای رشد بهینه، پیاز به ۱۰ تا ۱۲ ساعت نور مستقیم نیاز دارد و زمانی که نور مورد نیازش تأمین نشود، محصولی نمی‌دهد. علاوه بر این، پیاز عاشق کود است و افزودن کود به خاک قبل از کاشت باعث افزایش رشد آن می‌شود. دمای مناسب برای رشد پیاز بین ۲۰ تا ۲۵ درجه سانتی‌گراد است، اگرچه این گیاه در هوای خنک رشد می‌کند و در پایان رشد به دمای بالاتر نیاز دارد. جالب است بدانید که پیاز تا دمای منفی ۸ درجه سانتی‌گراد نیز دوام می‌آورد.

در این مقاله، با شناخت انواع پیاز، آماده‌سازی محیط کاشت پیاز در باغچه یا گلدان، روش‌های مختلف کاشت و شرایط نگهداری و برداشت آن آشنا خواهید شد. با ما همراه باشید تا پیازهایی سالم و خوشمزه پرورش دهید.

کشاورزی

شناخت انواع پیاز و انتخاب نوع مناسب

برای موفقیت در کاشت پیاز در باغچه یا گلدان، ابتدا باید با انواع مختلف آن آشنا شوید. پیاز انواع گوناگونی دارد که انتخاب صحیح آنها برای داشتن محصول مطلوب ضروری است.

پیازهای روز کوتاه، متوسط و بلند

پیازها بر اساس نیاز نوری به سه گروه تقسیم می‌شوند. پیازهای روز کوتاه به ۱۰ تا ۱۲ ساعت نور در روز نیاز دارند و مناسب مناطق گرمسیری هستند. این پیازها معمولاً در پاییز کاشته شده و پس از ۶ تا ۷ ماه در زمستان یا اوایل بهار برداشت می‌شوند. از سوی دیگر، پیازهای روز متوسط به ۱۳ تا ۱۴ ساعت نور نیازمندند و در آب و هوای معتدل رشد بهتری دارند. زمان کاشت این گروه زمستان بوده و حدود ۵ تا ۶ ماه بعد در خرداد یا تیر قابل برداشت هستند.

افزون بر این، پیازهای روز بلند نیازمند ۱۶ ساعت نور در طول روز هستند و در مناطق سردسیر کشت می‌شوند. این پیازها در اوایل بهار کاشته شده و پس از ۶ ماه در شهریور یا مهر برداشت می‌گردند. نکته مهم این است که برای تشکیل سوخ (پیاز) حرارت نسبتاً زیاد لازم است، بنابراین تأثیر مقدار حرارت در تولید پیاز بیشتر و مهم‌تر از طول مدت روشنایی می‌باشد.

تفاوت پیاز سفید، قرمز و زرد

پیاز زرد نوعی همه‌منظوره با طعم قوی و شیرین است که هرچه پخته شود، شیرین‌تر می‌شود. این پیاز پوسته بیرونی سفت و لایه‌های گوشتی آبدار دارد و به دلیل وجود گوگرد زیاد، هنگام برش باعث اشک‌ریزی می‌شود. علی‌رغم پوست زرد، گوشت داخلی آن سفید است.

همچنین، پیاز سفید که هم پوست بیرونی و هم گوشت داخلی سفید دارد، طعمی ملایم‌تر و شیرین‌تر نسبت به پیاز زرد دارد. این ویژگی آن را برای مصرف خام مناسب می‌سازد. بافت پیاز سفید نرم‌تر و پوسته‌اش نازک‌تر و کاغذی‌تر است.

از طرفی، پیاز قرمز با پوست بنفش تیره و لایه‌های داخلی بنفش کمرنگ، شیرین‌ترین و ملایم‌ترین طعم را در میان انواع پیاز دارد. این نوع عمدتاً در غذاهای خام استفاده می‌شود و برای تهیه ساندویچ‌ها و سالاد مناسب است.

نقش نور در انتخاب نوع پیاز

نور نقش اساسی در رشد و تشکیل سوخ پیاز دارد. پیاز برای رشد به نور مستقیم نیاز دارد و کاشت در سایه نتیجه مطلوبی نخواهد داشت. طبق آزمایش‌های گارنر، آلارد، مک کلیلند و تمپسن، تمام انواع پیازهای معمولی در هر درجه حرارت و در هر نقطه تولید پیاز نمی‌کنند و گل نمی‌دهند.

بنابراین، برای انتخاب نوع مناسب پیاز، باید به منطقه جغرافیایی، میزان نور روزانه و فصل کاشت توجه کنید. اگر در منطقه‌ای با روزهای کوتاه هستید، پیازهای روز کوتاه را انتخاب کنید. به طور مشابه، اگر در منطقه‌ای با آب و هوای معتدل یا سردسیر زندگی می‌کنید، پیازهای روز متوسط یا روز بلند مناسب‌تر خواهند بود.

بیشتر بدانید: انواع آفات کشاورزی و زراعی

آماده‌سازی محیط کاشت پیاز در باغچه و گلدان

پرورش پیاز در خانه نیازمند آماده‌سازی دقیق محیط کشت است. با انتخاب خاک مناسب، زمان‌بندی صحیح و مدیریت تغذیه گیاه، می‌توانید محصولی باکیفیت و فراوان برداشت کنید.

انتخاب خاک مناسب برای کاشت پیاز در باغچه یا گلدان

برای کاشت پیاز در باغچه، خاک ترکیبی از ماسه و رس با زهکشی مناسب ایده‌آل است. سطح PH خاک باید بین ۶ تا ۷.۵ باشد تا رشد بهینه تضمین شود. پیاز در خاک‌های رسی و نیمه‌سنگین رشد بهتری نسبت به خاک‌های سبک دارد. برای آماده‌سازی باغچه، خاک را تا عمق ۲۰ سانتی‌متر بیل بزنید و کلوخه‌ها را خرد کنید.

در مورد کاشت پیاز در گلدان، از ترکیب خاک باغچه، کمپوست و ماسه استفاده کنید. نسبت مناسب می‌تواند ۷۰٪ خاک باغچه، ۲۰٪ ماسه و ۱۰٪ کود حیوانی یا ورمی‌کمپوست باشد. از آنجا که ریشه پیاز کم‌عمق است، گلدانی با عمق حداقل ۲۰ سانتی‌متر انتخاب کنید و بین هر پیاز حدود ۱۰ سانتی‌متر فاصله بگذارید.

نقل قول:

Onions don’t do well in acid soil (below pH 6.5), so if necessary reduce acidity by adding lime in autumn or winter. “Source“

ترجمه: پیازها در خاک اسیدی (زیر pH 6.5) خوب رشد نمی‌کنند، بنابراین اگر لازم است، اسیدیته را با اضافه کردن آهک در پاییز یا زمستان کاهش دهید.

بهترین زمان کاشت پیاز در باغچه

زمان کاشت پیاز در باغچه یا گلدان به نوع بذر و شرایط آب و هوایی منطقه بستگی دارد. در مناطق سردسیر (پیازهای روز بلند)، اوایل بهار مناسب‌ترین زمان است؛ معمولاً اواخر اسفند تا فروردین، زمانی که دما دیگر به زیر منفی ۲ درجه سانتی‌گراد نمی‌رسد.

برای مناطق گرمسیر (پیازهای روز کوتاه)، کاشت در پاییز توصیه می‌شود. این پیازها به حداقل ۴ تا ۶ هفته دمای گرم نیاز دارند تا در زمین مستقر شوند. بهترین دما برای رشد پیاز بین ۱۸ تا ۲۴ درجه سانتی‌گراد است.

نقش کوددهی و مالچ‌پاشی در رشد بهتر

کوددهی مناسب نقش حیاتی در رشد پیاز دارد. برای تقویت خاک، باید چند ماه قبل از کاشت پیاز در باغچه آن را با کودهای فسفردار غنی کنید، زیرا فسفر برای رشد قسمت غده‌ای پیاز ضروری است. کود حیوانی پوسیده را در پاییز به خاک اضافه کنید تا کاملاً با خاک مخلوط شود.

مالچ‌پاشی برای حفظ رطوبت خاک، کاهش دفعات آبیاری و جلوگیری از رشد علف‌های هرز بسیار مؤثر است. می‌توانید پای بوته‌ها را با چمن زده‌شده، کاه و کلش، تکه‌های سنگ یا پلاستیک بپوشانید. البته باید مراقب باشید که مالچ را در زمان تشکیل سوخ‌های پیاز بردارید تا سوخ‌ها در آفتاب خشک شوند.

به خاطر داشته باشید که پیاز گیاهی است که آب زیادی برای رشد نیاز دارد. خاک را همیشه مرطوب نگه دارید، اما از آبیاری بیش از حد که موجب ایجاد حالت باتلاقی می‌شود، خودداری کنید.

بیشتر بخوانید: کاشت نعنا در باغچه و گلدان

روش‌های کاشت پیاز در باغچه

پیاز را می‌توان به سه روش اصلی پرورش داد. هر کدام از این روش‌ها مزایا و معایب خاصی دارند که با توجه به شرایط محیطی، زمان در دسترس و هدف از کاشت می‌توانید بهترین گزینه را انتخاب کنید.

کاشت از طریق بذر

کاشت پیاز در باغچه از طریق بذر اقتصادی‌ترین روش است، اما زمان بیشتری برای رشد نیاز دارد. برای این روش، بذرها را می‌توان به صورت مستقیم در زمین اصلی یا به روش دست‌پاش کاشت. در روش ردیفی، شیارهایی به عمق ۵ سانتی‌متر و با فاصله ۲۰ سانتی‌متر از یکدیگر ایجاد کنید و بذرها را در کف شیارها بریزید. سپس روی بذرها را با خاک نرم به ارتفاع ۲ سانتی‌متر بپوشانید.

برای کاشت در گلدان، بذرها را به فاصله ۱ تا ۲ سانتی‌متر از یکدیگر در عمق ۲ تا ۳ سانتی‌متر بکارید. پس از رشد، گیاهان را به فواصل ۵ سانتی‌متر تنک کنید تا پیازهای درشت‌تری داشته باشید. مقدار بذر لازم برای کاشت در هر هکتار حدود ۸ تا ۱۰ کیلوگرم است و در مناطقی که خطر آفات بیشتر است، تا ۱۸ کیلوگرم توصیه می‌شود.

کاشت از طریق سوخ (پیازچه)

این روش ساده‌تر از کاشت بذر است و در شرایط آب و هوایی نامساعد مقاومت بیشتری دارد. برای کاشت پیاز در باغچه و گلدان، پیازهای کوچک (سوخچه) را در عمق ۱۰ سانتی‌متری خاک و با فاصله ۵ تا ۱۰ سانتی‌متر از یکدیگر قرار دهید.

بر اساس تحقیقات انجام شده، عملکرد رقم آذرشهر در روش کشت سوخچه‌ها حدود ۳۰ درصد بیشتر از روش کشت بذر بوده است. این روش به دلیل حذف مرحله جوانه‌زنی، زمان برداشت را کوتاه‌تر می‌کند. علاوه بر این، در بعضی از ارقام، بیشترین درصد ماده خشک از روش کشت سوخچه حاصل می‌شود.

نشاء کردن و انتقال به زمین اصلی

در این روش، ابتدا بذرها را در سینی نشاء یا خزانه می‌کارید و پس از رشد کافی، به زمین اصلی منتقل می‌کنید. برای تهیه نشاء، می‌توان از سینی‌های ۱۰۴ سلولی استفاده کرد و بذرها را در ترکیب مناسبی از پیت ماس و پرلیت کاشت.

نشاءها پس از رسیدن به ارتفاع حداقل ۵ سانتی‌متر یا داشتن ۳ تا ۵ برگ، آماده انتقال هستند. انتقال نشاها باید از اواسط تا اواخر فروردین انجام شود، با فاصله ۱۰ سانتی‌متر بین هر دو بوته و ۲۰ تا ۲۵ سانتی‌متر بین ردیف‌ها. همچنین، برای مقاوم‌سازی نشاءها قبل از انتقال، آنها را به مدت دو هفته در دمای ۴ تا ۷ درجه سانتی‌گراد قرار دهید.

بررسی‌ها نشان می‌دهد عملکرد روش کشت نشاء در هر هکتار به ۵۵ تن می‌رسد، در حالی‌که این مقدار برای کشت مستقیم بذر ۲۲.۷ تن است. این نتایج نشان‌دهنده اقتصادی‌تر بودن روش کشت نشایی نسبت به سایر روش‌هاست.

مقاله پیشنهادی: راهنمای برداشت گیلاس

شرایط نگهداری و برداشت پیاز

نگهداری صحیح از پیاز در طول دوره رشد، نقش اساسی در کیفیت و کمیت محصول نهایی دارد. پس از موفقیت در کاشت پیاز در باغچه، باید به مراقبت‌های ویژه توجه کنید تا پیازهای درشت و سالم برداشت کنید.

آبیاری منظم و کنترل رطوبت

پیاز دارای سیستم ریشه‌ای سطحی و کم‌عمق است که حدود ۹۰٪ ریشه‌ها در ۳۰ سانتی‌متری سطح خاک قرار دارند. به همین دلیل، این گیاه در جذب رطوبت چندان کارآمد نیست و برای رشد بدون وقفه به منبع آب ثابتی نیاز دارد. آبیاری سبک و متناوب بهترین روش برای تأمین رطوبت پیاز است و باید همزمان با مصرف ۲۵٪ کل آب قابل استفاده خاک انجام شود.

در ابتدای رشد، دوره آبیاری بین ۲ تا ۴ روز توصیه می‌شود و با رشد گیاه، به هفته‌ای ۱ تا ۲ بار می‌رسد. البته، آبیاری بیش از حد علاوه بر هدر رفت آب و افزایش هزینه تولید، باعث کاهش خاصیت انبارداری محصول می‌شود. از سوی دیگر، کمبود آب موجب شکافته شدن، برهنه شدن و دوقلو شدن پیازها می‌گردد.

بهترین زمان برای آبیاری صبح زود یا بعد از خنک شدن هوا در عصر است تا از تبخیر آب جلوگیری شود.

دمای مناسب برای رشد پیاز

دمای بهینه برای رشد پیاز بین ۱۳ تا ۲۴ درجه سانتی‌گراد است، گرچه دامنه رشد نشای پیاز محدودتر و بین ۲۰ تا ۲۵ درجه سانتی‌گراد می‌باشد. برای تشکیل سوخ یا غده پیاز، حداقل دمای ۱۵.۵ درجه سانتی‌گراد لازم است و با افزایش دما به ۲۱ تا ۲۷ درجه سانتی‌گراد، حجم سوخ پیاز نیز افزایش می‌یابد.

همچنین، پیاز به عنوان گیاهی دو ساله، برای گلدهی به دمای خاصی نیاز دارد و اغلب به دماهای بالای ۶ درجه و بین ۸ تا ۱۲ درجه سانتی‌گراد احتیاج دارد. اگر درجه حرارت بسیار بیشتر از دمای مورد نیاز برای تشکیل سوخ باشد، بلوغ تسریع می‌شود و پیازها به حداکثر اندازه نمی‌رسند.

نقل قول:

A fall-planted crop of onions needs at least 4 to 6 weeks of warm temperatures to become established in the ground. They will remain dormant during the cool season; as the temperatures and soil warm again in early spring, the onions return to life. “Source“

ترجمه: یک محصول پیاز که در پاییز کاشته می‌شود به حداقل ۴ تا ۶ هفته دماهای گرم نیاز دارد تا در خاک جا بیفتد. آنها در فصل سرد خاموش می‌مانند؛ و هنگامی که دما و خاک دوباره در اوایل بهار گرم می‌شوند، پیازها به زندگی برمی‌گردند.

زمان مناسب برداشت و نحوه خشک‌کردن

زمان برداشت پیاز با خم شدن، افتادن و زرد شدن قسمت‌های هوایی مشخص می‌شود. در مناطق با آب و هوای خنک، برداشت زمانی انجام می‌شود که ۳۰ تا ۵۰٪ برگ‌ها به سمت پایین خمیده شده‌اند، و در مناطق گرم، زمانی که ۷۰ تا ۹۰٪ برگ‌ها افتاده‌اند.

باید ۱۵ تا ۲۵ روز قبل از برداشت، آبیاری را قطع کنید تا مواد غذایی از برگ‌ها به غده‌ها منتقل شوند و کیفیت محصول افزایش یابد. پس از برداشت، پیازها را ۳ تا ۱۰ روز در مزرعه باقی بگذارید تا خشک شوند.

برای خشک کردن مصنوعی، پیازها را در معرض جریان هوای گرم با دمای حداکثر ۳۰ درجه سانتی‌گراد و رطوبت ۶۰ تا ۷۰٪ به مدت ۴ تا ۸ روز قرار دهید. پس از خشک شدن، پیازها را در دمای ۵ تا ۱۰ درجه سانتی‌گراد با رطوبت ۶۰٪ نگهداری کنید تا از جوانه زدن جلوگیری شود. در این شرایط، پیازها تا ۸ ماه با حداقل افت کیفیت دوام می‌آورند.

سؤالات متداول