کاشت قارچ در یک متر مربع کمپوست می‌تواند تا ۳۵ کیلوگرم محصول تولید کند؟ کاشت قارچ در منزل از صفر تا صد، به دلیل قابل اجرا بودن در یک فضای کوچک از خانه، بسیار پرطرفدار است. شما می‌توانید حتی در یک اتاق ۱۲ متری، این کسب و کار سودآور را راه‌اندازی کنید و در مدت کوتاهی به نتیجه برسید.
بهترین موقع برای پرورش قارچ در خانه بین ماه‌های مهر تا آذر است. همچنین، برای موفقیت در این کار باید تهویه هوا به خوبی انجام گیرد و درجه هوای محیط پرورش بین ۱۰ تا ۱۵ درجه نگهداری شود. نکته جالب اینکه بعد از ۹ هفته، زمانی که “توده قارچی” (Mycelium) به اندازه کافی رشد کرد، می‌توانید برداشت قارچ را شروع کنید. در هر ساعت بین ۱۸ تا ۳۰ کیلوگرم قارچ، به صورت دستی برداشت می‌شود.
در این مقاله، آموزش کاشت قارچ در خانه را از انتخاب نوع قارچ مناسب تا نحوه برداشت محصول، قدم به قدم با شما در میان می‌گذاریم. با ما همراه باشید تا در مدت ۴۰ روز، اولین محصول قارچ خانگی خود را برداشت کنید.
انتخاب نوع قارچ مناسب برای خانه
قبل از شروع کاشت قارچ، انتخاب گونه مناسب یکی از مهمترین تصمیماتی است که باید بگیرید. این انتخاب تأثیر مستقیمی بر موفقیت، سهولت کار و حتی میزان سود شما خواهد داشت.
مقایسه قارچ دکمه‌ای، صدفی و شیتاکه
قارچ دکمه‌ای: این قارچ با ظاهر گرد و سفید، بیشترین مصرف را در سراسر دنیا دارد. حدود ۹۰ درصد قارچ‌هایی که تاکنون از فروشگاه‌ها خریداری کرده‌اید، همین قارچ دکمه‌ای بوده است. بافت قارچ دکمه‌ای گوشتی، صاف و محکم بوده و طعم ملایمی دارد که به همین دلیل طرفداران بیشتری نسبت به انواع دیگر قارچ پیدا کرده است. این قارچ کاربرد گسترده‌ای در انواع سوپ، اسنک، پیتزا و غذاهای مختلف دارد و حتی به صورت خام نیز قابل مصرف است.
قارچ صدفی: این قارچ به دلیل شکل ظاهری شبیه به صدف به این نام شناخته می‌شود. رنگ آن معمولاً مایل به خاکستری است و طعمی خاکی و کمی شیرین دارد. قارچ صدفی ظاهری سفید و نازک داشته و زیر چتر آن حالت فنری دارد. این قارچ سرشار از ویتامین‌های گروه B به‌ویژه ویتامین B3 (نیاسین) و ویتامین B2 (ریبوفلاوین) است که به متابولیسم انرژی و عملکرد مغز کمک می‌کند. بافت قارچ صدفی ژله‌ای بوده و برای کباب کردن یا گریل کردن بسیار مناسب است.
قارچ شیتاکه: دومین قارچ محبوب جهان که با نام «قارچ جنگل‌های سیاه» نیز شناخته می‌شود. این قارچ بومی آسیای شرقی است و کلاهک آن به رنگ قهوه‌ای بوده و زیر آن کمی پیچ می‌خورد. قارچ شیتاکه تازه طعم و عطر ملایم چوب دارد، اما وقتی خشک می‌شود طعم آن بیشتر و قوی‌تر می‌شود. این قارچ منبع عالی مس، ویتامین B5 (پانتوتنیک اسید) و سلنیوم است و دارای خواص ضد ویروسی، ضد باکتری و ضد قارچ می‌باشد.
| ویژگی | قارچ دکمه‌ای | قارچ صدفی | قارچ شیتاکه |
|---|---|---|---|
| طعم | ملایم و کم | خاکی و کمی شیرین | چوبی و قوی |
| بستر کشت | کودهای کمپوست | کاه، پوشال یا تفاله قهوه | پوشال‌های خشک درختان |
| سختی پرورش | متوسط | آسان | نسبتاً دشوار |
| بازار فروش | بسیار خوب | خوب | محدودتر اما پرسود |
| زمان آماده‌سازی کمپوست | ۲-۳ هفته | ۱-۲ هفته | متوسط |
نکات مهم در انتخاب بر اساس طعم و بازار فروش قارچ
انتخاب بر اساس طعم: اگر تازه‌کار هستید و می‌خواهید قارچی با طعم ملایم و آشنا پرورش دهید، قارچ دکمه‌ای انتخاب مناسبی است. از طرفی، اگر به دنبال طعم‌های خاص‌تر هستید، قارچ صدفی با طعم شبیه به غذاهای دریایی یا شیتاکه با طعم چوبی و قوی‌تر گزینه‌های بهتری محسوب می‌شوند.
انتخاب بر اساس بازار فروش: قارچ دکمه‌ای به دلیل آشنایی بیشتر مردم، همچنان بیشترین سهم بازار را دارد و فروش آن نسبتاً راحت‌تر است. با این حال، قارچ صدفی با اینکه بازار محدودتری دارد، در بین مشتریان خاص، رستوران‌ها و صادرکنندگان، طرفداران زیادی پیدا کرده است. قارچ شیتاکه به علت خواص دارویی فراوان و ارزش اقتصادی بالا، برای بازارهای تخصصی مناسب است.
انتخاب بر اساس سختی پرورش: برای افراد مبتدی، قارچ صدفی به دلیل رشد سریع و نیاز کمتر به تجهیزات پیشرفته، یکی از بهترین گزینه‌ها محسوب می‌شود. همچنین، تهیه بستر کشت قارچ دکمه‌ای نسبت به قارچ صدفی دشوارتر است. در قارچ صدفی، کمپوست در کمتر از یک روز آماده می‌شود و بلافاصله می‌توان در آن اقدام به کشت نمود.
انتخاب بر اساس فضای موجود: فضای در دسترس نقش مهمی در انتخاب نوع قارچ دارد. قارچ دکمه‌ای نیاز به فضا و تجهیزات بیشتر دارد، در حالی که قارچ صدفی در فضاهای کوچک‌تر نیز قابل پرورش است. بنابراین، اگر می‌خواهید از پرورش قارچ در اتاق ۱۲ متری استفاده کنید، قارچ صدفی انتخاب بهتری خواهد بود.
به طور کلی، پیشنهاد می‌شود قارچی که خودتان مصرف می‌کنید و به طعم آن علاقه بیشتری دارید را برای کاشت در خانه انتخاب نمایید. علاوه بر این، برای شروع کار بهتر است فقط یک گونه از قارچ را برای امتحان و ارزیابی خود پرورش دهید.
آماده‌سازی محیط و تجهیزات پرورش
پس از انتخاب نوع قارچ، آماده‌سازی محیط مناسب برای پرورش آن اهمیت بسیاری دارد. محیط پرورش قارچ باید به‌گونه‌ای طراحی شود که امکان کنترل دقیق شرایط محیطی در آن فراهم باشد.
تهویه، دما و رطوبت مناسب قارچ
در کاشت قارچ، سه عامل دما، رطوبت و میزان دی‌اکسید کربن نقش حیاتی در کیفیت و کمیت محصول نهایی دارند. برای موفقیت در پرورش قارچ دکمه‌ای، بهترین دما برای تشکیل اندام بارده قارچ ۱۹ درجه سانتیگراد در کمپوست و دمای ۱۸ درجه سانتیگراد برای هوای محیط است. این در حالی است که سالن قارچ به رطوبت نسبی ۸۰ تا ۹۵ درصد نیاز دارد تا کلاهک و بدنه قارچ‌ها به خوبی رشد کنند.
برای تأمین رطوبت مورد نیاز، استفاده از دستگاه رطوبت‌ساز ضروری است. انواع رطوبت‌سازها شامل:
- رطوبت‌ساز التراسونیک: از پیزوسرامیک و امواج التراسونیک برای تولید رطوبت استفاده می‌کند و برای سالن‌های کوچک مناسب است
- رطوبت‌ساز پروانه‌ای (دیسکی): علاوه بر تولید رطوبت، هوادهی سالن را نیز انجام می‌دهد
- رطوبت‌ساز نازلی: برای سالن‌ها و پروژه‌های بزرگ مناسب است
تهویه مناسب در سالن پرورش قارچ بسیار حیاتی است، زیرا قارچ‌ها به طور طبیعی دی‌اکسید کربن تولید می‌کنند. باید حداقل یک یا دو دریچه تهویه در دیوارها نصب کنید و برای جابجایی هوا، از فن استفاده کنید. فن سیرکوله باعث می‌شود رطوبت و گرمای تولید شده به طور یکنواخت در سالن پخش شود.
قفسه‌بندی و طراحی فضای کاشت قارچ
قفسه‌بندی در سالن پرورش قارچ باعث می‌شود از فضای موجود بهترین استفاده را داشته باشید. نکات مهم در قفسه‌بندی:
- به هیچ عنوان از قطعات چوبی استفاده نکنید، زیرا چوب در تماس با رطوبت سریعاً تولید باکتری و قارچ می‌کند
- جنس گالوانیزه یا آلومینیومی برای قفسه‌ها مناسب است.
- اولین طبقه قفسه باید حداقل ۲۰ سانتی‌متر از کف فاصله داشته باشد
- فاصله بین دو طبقه باید حداقل ۶۰ سانتی‌متر باشد
- بین قفسه‌ها باید مسیر کافی برای رفت‌وآمد وجود داشته باشد
- فاصله قفسه‌ها از دیوار حداقل ۱۵ سانتی‌متر باشد
برای طراحی فضای پرورش، حتی یک اتاق ۱۲ متری می‌تواند برای کاشت قارچ کافی باشد. عایق‌بندی سالن بسیار مهم است تا از اتلاف گرما و سرما جلوگیری شود و همچنین رطوبت بالای سالن به ساختمان آسیب نرساند.
پیش‌سالن و سیستم گردش هوا
پیش‌سالن، اتاقکی کوچک با ابعاد ۲×۲ یا ۳×۳ متر است که برای تنظیم دما و رطوبت قبل از ورود به سالن اصلی استفاده می‌شود. هدف اصلی استفاده از پیش‌سالن، جلوگیری از ورود شوک حرارتی به قارچ‌ها بر اثر تغییر ناگهانی دما است.
تمامی تجهیزات سالن پرورش قارچ باید در پیش‌سالن نصب شوند، نه در سالن اصلی. این تجهیزات شامل:
- کولر آبی که در ارتفاع، بالای درب ورودی سالن نصب می‌شود
- بخاری گازی که روی زمین قرار می‌گیرد (نصب دودکش الزامی است)
- فن مکنده هوا نزدیک کولر آبی
سیستم گردش هوا را می‌توان از وسط یا کناره‌های سالن گذاشت. در واحدهای کوچک که فقط ورود هوا وجود دارد، هوادهی از وسط انجام می‌شود و کانال هوا باید از وسط راهرو کشیده شود. همچنین، باید یک اگزوز خروجی در انتهای سالن تعبیه شود که با هوای آزاد ارتباط داشته باشد.
رعایت این نکات در آماده‌سازی محیط و تجهیزات پرورش، تضمین‌کننده موفقیت شما در پرورش قارچ در منزل خواهد بود.
آماده‌سازی کمپوست و بذر قارچ
بستر پرورش قارچ مهمترین عامل در موفقیت شما خواهد بود. کمپوست و بذر مناسب همانند پایه و اساس ساختمانی است که قصد دارید بسازید.
کمپوست آماده یا خانگی؟
کمپوست قارچ دکمه‌ای ترکیبی از مواد آلی فرآوری‌شده مانند کاه، کود مرغی، آب و مواد مغذی دیگر است که طی فرایند دقیق تخمیر، به بستری ایده‌آل برای رشد قارچ تبدیل می‌شود. در بازار دو نوع اصلی کمپوست وجود دارد: کمپوست خام (تازه) و کمپوست آماده (پاستوریزه‌شده و بذرزده‌شده).
استفاده از کمپوست آماده مزایای زیادی دارد، از جمله:
- صرفه‌جویی در زمان و انرژی (تهیه کمپوست خانگی گاهی چند هفته زمان می‌برد)
- افزایش بازدهی (یک کمپوست خوب باید عملکردی بین ۲۵ تا ۳۵ درصد داشته باشد)
- کاهش ریسک آلودگی به آفات
با این حال، اگر می‌خواهید تجربه کامل کاشت قارچ را داشته باشید، می‌توانید کمپوست خانگی تهیه کنید. برای این کار به کاه و کلش گندم، کود مرغی، گچ هیدراته و آب نیاز دارید. فرایند آماده‌سازی شامل خیساندن کاه، افزودن کود مرغی و تخمیر در شرایط کنترل‌شده است.
نحوه استفاده از اسپان قارچ
بذر قارچ یا “اسپان” در واقع میسلیوم‌هایی هستند که در شرایط استریل روی دانه‌های غلات در آزمایشگاه پرورش یافته‌اند. برخلاف تصور عموم، بذر قارچ از هاگ‌های قارچ نیست، بلکه دانه‌های گندمی است که میسلیوم قارچ روی آن‌ها رشد کرده است.
برای استفاده از بذر قارچ، ابتدا مطمئن شوید کمپوست به دمای مناسب (۲۵ درجه سانتیگراد) رسیده است. سپس در شرایط بهداشتی و استریل، بذر را به نسبت ۱ به ۱۰ با کمپوست مخلوط کنید (یعنی با هر کیلو بذر، می‌توانید ۱۰ کیلو کمپوست را تلقیح کنید).
هنگام خرید بذر قارچ، به موارد زیر توجه کنید:
- تازه بودن بذر (حداکثر ۲ تا ۳ روز پس از تولید مصرف شود)
- منبع معتبر تهیه
- میزان رشد میسلیوم روی دانه‌ها
استریل‌سازی بستر کشت
استریل‌سازی بستر کشت مهمترین گام برای جلوگیری از آلودگی و شکست در پرورش قارچ است. برای استریل کردن بستر در خانه، می‌توانید از این روش‌ها استفاده کنید:
۱. روش جوشاندن: کاه و کلش را در آب جوش به مدت ۳۰ دقیقه بجوشانید تا استریل شود.
۲. روش بخار: در صورت دسترسی به تجهیزات، می‌توانید بستر را با بخار ۶۰ درجه سانتیگراد به مدت ۳ ساعت استریل کنید.
۳. استفاده از مواد شیمیایی: در واحدهای بزرگتر، گاهی از فرمالین یا مواد مشابه استفاده می‌شود.
پس از استریل‌سازی، بستر باید سرد شود و سپس در شرایط تمیز با بذر قارچ تلقیح گردد. رعایت اصول بهداشتی مانند استفاده از دستکش، ماسک و ضدعفونی دست‌ها قبل از کار با بستر کشت بسیار ضروری است.
مراحل رشد تا شوک‌دهی و باردهی
پس از آماده‌سازی کمپوست و بذر، فرایند رشد قارچ وارد مرحله مهیجی می‌شود. در این مرحله، شما شاهد تبدیل بذر به محصول نهایی خواهید بود که نیازمند دقت و مهارت است.
| مرحله | دما (درجه سانتیگراد) | رطوبت نسبی (%) | غلظت CO2 (ppm) | مدت زمان |
|---|---|---|---|---|
| ریسه‌دوانی | ۲۳-۲۶ | ۸۵-۹۰ | ۱۰۰۰-۵۰۰۰ | ۱۴-۱۷ روز |
| شوک‌دهی | ۱۶-۱۹ | ۹۰-۹۵ | ۱۰۰۰-۱۲۰۰ | ۳-۴ روز |
| باردهی | ۱۸-۱۹ | ۸۸ | ۱۰۰۰-۱۲۰۰ | ۱۰-۱۲ روز (هر فلش) |
ریسه‌دوانی در کمپوست
ریسه‌دوانی یا اسپان‌ران به معنای رشد میسلیوم‌ها در کمپوست است که معمولاً بین ۱۴ تا ۱۷ روز طول می‌کشد. در این مرحله، دمای ایده‌آل کمپوست بین ۲۵ تا ۲۶ درجه سانتیگراد و دمای هوای سالن ۲۳ درجه سانتیگراد باید باشد. رطوبت نسبی سالن در این دوره باید بین ۸۵ تا ۹۰ درصد حفظ شود.
رابطه مستقیمی بین دما و میزان تولید گاز دی‌اکسیدکربن ناشی از فعالیت میسلیوم‌ها وجود دارد. افزایش دما تا ۳ برابر تولید دی‌اکسیدکربن را افزایش می‌دهد. برای حفظ شرایط بهینه، غلظت CO2 در این مرحله باید بین ۱۰۰۰ تا ۵۰۰۰ ppm باشد.
اگر شرایط مناسب حفظ شود، کمپوست با میسلیوم سفید کاملاً رشد یافته پوشیده می‌شود و قطرات طلایی رنگ روی بستر ظاهر می‌شود.
افزودن خاک پوششی
حدود ۱۴ تا ۱۷ روز پس از مرحله تخت‌کوبی، زمانی که میسلیوم‌ها به خوبی در بستر مشاهده شدند (به اصطلاح کمپوست سفید شده)، بهترین زمان برای خاک‌دهی است. خاک پوششی باید به ضخامت ۳ تا ۵ سانتی‌متر روی کمپوست قرار گیرد.
پس از خاک‌دهی، ریسه‌ها از کمپوست وارد خاک پوششی می‌شوند و حدود ۷ تا ۹ روز زمان لازم است تا این فرایند تکمیل شود.
شوک‌دهی با کاهش دما
زمانی که ۳۰ تا ۴۰ درصد سطح خاک پوششی سفید شد، باید شوک‌دهی و هوادهی را شروع کنید. شوک سرمایی یعنی طی ۳ الی ۴ روز دمای کمپوست را به تدریج تا دمای ۱۶ درجه کاهش دهید.
در این مرحله، سه عامل مهم دما، رطوبت و CO2 باید به دقت کنترل شوند. رطوبت سالن باید به بالای ۹۵ درصد برسد تا پین‌ها آسیب نبینند. غلظت CO2 باید از ۵۰۰۰ ppm به حدود ۱۰۰۰ تا ۱۲۰۰ ppm کاهش یابد.
با کاهش دما به ۱۶ درجه، سطح خاک سرد می‌شود و رشد ریسه‌ها متوقف می‌شود، درنتیجه تعداد زیادی قارچ یک‌شکل با سایز کوچک و هم‌اندازه به صورت همزمان روی بستر ظاهر می‌شوند.
شروع باردهی و رشد قارچ
حدود ۱۰ تا ۱۲ روز پس از شوک‌دهی، اولین پین‌ها ظاهر می‌شوند. پس از تشکیل پین‌ها، دما را به ۱۸ درجه افزایش دهید و رطوبت را به ۸۸ درصد کاهش دهید تا قارچ‌ها رشد کنند.
برداشت قارچ در سه مرحله انجام می‌گیرد که به هر مرحله یک فلش می‌گویند. هر فلش بین ۴ تا ۶ روز طول می‌کشد و بین دو فلش متوالی، حدود دو روز فاصله وجود دارد.
نکته مهم اینکه برخلاف دیگر گیاهان، قارچ‌ها اکسیژن مصرف می‌کنند و دی‌اکسید کربن پس می‌دهند. بنابراین، تهویه مناسب هوا در زمان برداشت ضروری است. هرچه رطوبت بالاتر باشد، قارچ‌های سفیدتر، سنگین‌تر و با کیفیت‌تری خواهید داشت.
به یاد داشته باشید، دمای مناسب و تهویه هوا کلید اصلی برداشت قارچ‌های با کیفیت است و با مدیریت صحیح، می‌توانید عملکرد ۲۵ تا ۳۵ درصدی از کمپوست خود داشته باشید.
برداشت، نگهداری و مشکلات رایج
آخرین مرحله در چرخه پرورش قارچ، برداشت صحیح و نگهداری مناسب آن است. برداشت به‌موقع و اصولی، میزان عملکرد را تا ۳۰ کیلوگرم در هر مترمربع افزایش می‌دهد.
زمان مناسب برداشت
بهترین زمان برداشت قارچ دکمه‌ای زمانی است که کلاهک آن کاملاً گرد و بسته باشد. قطر مناسب کلاهک بین ۲.۵ تا ۸ سانتی‌متر است و اندازه ۵ تا ۶ سانتی‌متر ایده‌آل محسوب می‌شود. اگر پرده زیر کلاهک باز شود، قارچ ارزش بازاریابی خود را از دست می‌دهد.
نحوه برداشت بدون آسیب
برای برداشت صحیح، ابتدا قارچ را با دست گرفته، کمی بچرخانید و به سمت بالا بکشید. هرگز مستقیماً قارچ را به سمت بالا نکشید. سپس با چاقوی تیز، انتهای ساقه را که آلوده به خاک است ببرید. استفاده از دستکش در زمان برداشت توصیه می‌شود.
آفات و بیماری‌های رایج قارچ
شایع‌ترین بیماری‌های قارچ عبارتند از:
- بیماری لکه باکتریایی: ایجاد لکه‌های چسبناک روی کلاهک قارچ
- مایکوگون و کپک سبز: از مهمترین آلودگی‌ها که به سرعت گسترش می‌یابند
- بیماری‌های ویروسی: یکی از سخت‌ترین بیماری‌ها با تشخیص و کنترل دشوار
آفات مهم شامل مگس‌های قارچ، پشه‌ها، نماتدها و کنه‌ها هستند که می‌توانند محصول را نابود کنند.
نکات نگهداری پس از برداشت
پس از برداشت، قارچ‌ها را بلافاصله در محیط خنک با دمای ۲ تا ۴ درجه سانتیگراد قرار دهید. برای افزایش ماندگاری، از نگهداری قارچ در کیسه‌های کاغذی استفاده کنید. همچنین می‌توانید با روش بلانچ کردن و منجمد کردن، قارچ‌ها را تا یک سال نگهداری کنید. روز قبل از برداشت، آبیاری نکنید تا رطوبت باقی‌مانده روی کلاهک باعث افزایش سرعت فساد نشود.
نکات کلیدی در کاشت و پرورش قارچ
در این راهنما، شما یاد خواهید گرفت که چگونه در مدت ۴۰ روز قارچ خانگی پرورش دهید و به محصولی سودآور دست یابید.
• انتخاب قارچ دکمه‌ای برای مبتدیان و قارچ صدفی برای فضاهای کوچک بهترین گزینه است • کنترل دقیق دما (۱۶-۲۵°C)، رطوبت (۸۰-۹۵%) و تهویه مناسب کلید موفقیت در پرورش قارچ است • استفاده از کمپوست آماده و بذر تازه، زمان و انرژی شما را صرفه‌جویی کرده و بازدهی را افزایش می‌دهد • شوک‌دهی با کاهش دما به ۱۶ درجه باعث تشکیل همزمان قارچ‌های یکنواخت می‌شود • برداشت به‌موقع قارچ‌ها (قطر ۵-۶ سانتی‌متر) و نگهداری در دمای ۲-۴ درجه کیفیت محصول را حفظ می‌کند
حتی در یک اتاق ۱۲ متری می‌توانید این کسب و کار سودآور را راه‌اندازی کنید و با عملکرد ۲۵-۳۵ درصدی از کمپوست، درآمد پایداری کسب نمایید.
“All mushroom growing techniques require the correct combination of humidity, temperature, substrate (growth medium) and inoculum (spawn or starter culture). Wild harvests, outdoor log inoculation and indoor trays all provide these elements.” wikipedia
«تمام روش‌های پرورش و کاشت قارچ نیازمند ترکیب درست رطوبت، دما، سوبسترِیت (محیط رشد) و تلقیح اولیه (اسپان یا کشت آغازگر) هستند. برداشت طبیعی، تلقیح چوب‌های بیرونی و کشت در سینی‌های داخل سالن، هر سه این عناصر را فراهم می‌کنند.»
سوالات متداول
قارچ دکمه‌ای و صدفی برای پرورش خانگی مناسب هستند. قارچ دکمه‌ای برای مبتدیان و قارچ صدفی برای فضاهای کوچک‌تر گزینه‌های خوبی محسوب می‌شوند.
کنترل دقیق دما (بین 16 تا 25 درجه سانتیگراد)، رطوبت (80 تا 95 درصد) و تهویه مناسب برای پرورش موفق قارچ ضروری است.
بله، حتی در یک اتاق 12 متری می‌توان با طراحی مناسب و استفاده از قفسه‌بندی، قارچ پرورش داد و به نتیجه مطلوب رسید.
شوک‌دهی به معنای کاهش دما به حدود 16 درجه سانتیگراد است که باعث می‌شود تعداد زیادی قارچ یکنواخت به طور همزمان رشد کنند.
بهترین زمان برداشت قارچ دکمه‌ای زمانی است که کلاهک آن کاملاً گرد و بسته باشد و قطر آن به 5 تا 6 سانتی‌متر رسیده باشد.
منابع خارجی :
