
همه چیز درباره آفت زنجره مو و راههای کنترل آن
آیا میدانستید آفت زنجره مو میتواند تا ۹۰ درصد از محصول تاکستانها را از بین ببرد؟ این آفت خطرناک که با نام علمی Psalmocharias alhageus شناخته میشود، یکی از مخربترین آفات باغهای انگور محسوب میشود که بهطور متوسط ۴۰ تا ۵۰ درصد از محصول سالانه را نابود میکند.
ما در این مقاله به بررسی دقیق مبارزه با آفت زنجره مو میپردازیم. چرخه زندگی این حشره بین ۴ تا ۸ سال طول میکشد و شامل سه مرحله حشره بالغ، پوره و تخم است. بالغین این آفت ۲۰ تا ۲۸ میلیمتر طول دارند و از اوایل خرداد تا اواخر شهریور فعال هستند، اما اوج فعالیت آنها در دو هفته اول تیرماه است. علاوه بر انگور، آفت زنجره انگور به درختان میوه دیگری مانند سیب، گیلاس و انار نیز آسیب میرساند.
در ادامه، روشهای مؤثر مدیریت آفت زنجره مو را بررسی خواهیم کرد، از آمادهسازی خاک گرفته تا انتخاب ارقام مقاوم و شیوههای آبیاری مناسب. همچنین، به استفاده از سموم شیمیایی مانند ایمیداکلوپراید و راهکارهای مدیریت تلفیقی آفات برای کنترل پایدار این آفت خواهیم پرداخت.
شناخت اولیه آفت زنجره مو و اهمیت کنترل آن
آفت زنجره مو (Psalmocharias alhageus) و تاثیر آن بر تاکستانها
آفت زنجره مو یکی از خطرناکترین آفات باغی است که در سراسر ایران پراکنده شده و تاکستانها را تهدید میکند. این حشره با نام علمی Psalmocharias alhageus Kol به رنگ سبز روشن با چشمان آبی، سیاه یا قهوهای و طول ۲۰ تا ۲۸ میلیمتر شناخته میشود. خسارت این آفت در برخی مناطق موکاری به ۴۰ تا ۵۰ درصد کل محصول میرسد و در شرایط طغیانی و مدیریت نشده حتی به ۹۰ درصد هم میرسد.
خسارت اصلی آفت زنجره مو از دو طریق ایجاد میشود: اول، تغذیه پورهها از شیره ریشههای گیاه که باعث ضعف و مرگ ریشه میگردد؛ دوم، تخمریزی حشرات ماده در سرشاخهها که باعث قطع یا اختلال در آوندهای آبکش شده و موجب خشک شدن سرشاخهها میشود.
نقل قول:
فعاليت و خسارت اين آفت در زمين هايي كه عمق خاك آنها كم است و گياهان ميزبان آفت داراي ريشه هاي متراكم در قسمت هاي سطحي هستند، زياد تر است. ميزان فعاليت آفت زنجره در خاك، مستقل از خصوصيات شيميايي خاك است.
آفت زنجره مو و تفاوت آن با سایر آفات باغی
برخلاف بسیاری از آفات که چرخه زندگی کوتاهمدتی دارند، زنجره مو دارای چرخه زندگی طولانی ۴ تا ۸ سال است که آن را به آفتی پایدار و مقاوم تبدیل میکند. از سوی دیگر، این آفت علاوه بر انگور، به درختان متعدد دیگری مانند سیب، گلابی، انار، به، هلو، سپیدار، ازگیل، گردو، سنجد و پسته نیز حمله میکند.
همچنین پورههای این آفت برای تغذیه، لانههای متعددی روی ریشه میسازند و برای خود دالانهایی تا شعاع یک متری از درخت ایجاد میکنند. این ویژگی باعث میشود سموم رایج مانند دیازینون کارایی چندانی نداشته باشند، و حذف کامل آفت بسیار دشوار شود.
دلایل ضرورت مبارزه با آفت زنجره مو
مبارزه با آفت زنجره مو به چند دلیل اساسی ضروری است:
- خسارت اقتصادی گسترده: این آفت باعث کاهش ۴۰ تا ۵۰ درصدی عملکرد تاکستانها میشود که از نظر اقتصادی و اجتماعی بسیار چشمگیر است.
- تأثیر بلندمدت: پورههای آفت حداقل سه تا چهار سال در خاک میمانند و از شیره ریشهها تغذیه میکنند، بنابراین در صورت عدم مبارزه، خسارت برای چندین سال ادامه خواهد داشت.
- ضعف و مرگ تدریجی درختان: در باغهایی که این آفت شیوع دارد، درختان دچار کمرشدی شده، برگها زرد، میوهها بسیار کوچک میشوند و درختان به تدریج ضعیف شده و سرانجام خشک میشوند.
به علاوه، این آفت با مکیدن شیره گیاهی، مسیر را برای هجوم نماتدها به ریشه درخت انگور هموار میکند و در اثر آن، رشد جوانههای جانبی متوقف شده، برگها زرد و میوهها بسیار کوچک و کمکیفیت میشوند. در نتیجه، مهار بهموقع و مؤثر این آفت یک ضرورت انکارناپذیر برای نجات تاکستانها و حفظ اقتصاد کشاورزی است.
چرخه زندگی آفت زنجره مو و نقاط حساس برای کنترل
مرحله زندگی | زمان وقوع (حدودی) | توضیحات |
---|---|---|
تخمریزی | تابستان (تیر تا شهریور) | مادهها تخمها را داخل شاخههای جوان میگذارند. |
پوره (نوزاد) | پاییز تا بهار سال بعد | از تخم خارج شده و به خاک نفوذ میکند؛ از ریشه تغذیه میکند. |
رشد پوره | ۲ تا ۴ سال زیر خاک | پورهها چند بار پوستاندازی میکنند؛ در نزدیکی ریشه باقی میمانند. |
خروج از خاک | اواخر بهار (اردیبهشت تا خرداد) | پورههای کاملشده از خاک بیرون میآیند. |
زنجره بالغ | اوایل تابستان (تیر) | فعالیت شدید، جفتگیری، و تخمگذاری آغاز میشود. |
مراحل تخم، پوره و حشره کامل در زنجره مو
چرخه زندگی آفت زنجره مو شامل سه مرحله اصلی تخم، پوره و حشره کامل است. طول دوره زندگی یک نسل این آفت از تخم تا حشره کامل به طور متوسط ۴ سال طول میکشد و در برخی گونهها (مانند زنجره فلاوا) تا ۸ سال نیز میرسد. نکته قابل توجه این است که بیشترین دوران زندگی این آفت در مرحله پورگی سپری میشود.
حشره ماده پس از جفتگیری، تخمهای خود را به صورت دو ردیف خطچین در زیر پوست و داخل چوب شاخههای جوان قرار میدهد و روی آنها را با ماده اسفنجی سفیدرنگ میپوشاند. هر حشره ماده در طول عمر کوتاه خود (حدود ۲ هفته) میتواند تا هزار عدد تخم بگذارد. دوره جنینی تخمها بین ۳۰ تا ۵۰ روز است که پس از آن، پورههای سن یک ظاهر شده و از روی شاخه به خاک میافتند.
اوج فعالیت آفت در ماههای خرداد تا شهریور
حشرات کامل آفت زنجره مو از اوایل خرداد تا اواخر شهریور به تدریج ظاهر میشوند، ولی اوج ظهور آنها در دهه اول و دوم تیرماه است. پس از ظهور، حشرات نر و ماده حدود یک هفته بعد جفتگیری میکنند. شدت خروج پورههای سن پنج از خاک نیز در همین دوره (دهه اول و دوم تیر) بیشترین میزان را دارد.
حشرات کامل در ساعات گرم روز در سایه درختان و شاخهها استراحت کرده و از شیره گیاه تغذیه میکنند. از سوی دیگر، پورههای این آفت تا شعاع یک متری از طوقه درخت در اطراف ریشهها مستقر هستند و شرایط کاملاً مرطوب را برای رشد خود ترجیح میدهند.
نقاط ضعف آفت در چرخه زندگی برای مداخله موثر
مهمترین نقاط ضعف آفت زنجره مو در چرخه زندگی که میتوان برای کنترل از آنها بهره برد عبارتند از:
- دوره خروج پورههای سن ۵: در دهه اول و دوم تیرماه که پورهها در حال خروج از خاک هستند، بیل زدن پای درختان موجب تخریب دالانهای خروج پورهها شده و آنها را در معرض شکار پرندگان قرار میدهد.
- وابستگی به نوع خاک: فعالیت این آفت در خاکهای رسی بیشتر است، در حالی که خاکهای سبک و شنی برای تهیه لانه تغذیهای پورهها نامناسب هستند.
- حساسیت پوره سن یک: پورههای سن یک به محض خروج و برخورد با سطوح داغ خاک، در مدت چند ثانیه از بین میروند.
به طور کلی، بهترین زمان برای مبارزه شیمیایی با این آفت در ماههای مرداد و شهریور است که فعالیت پورهها در قشر سطحی خاک بیشتر میباشد.
مواد و روشهای مبارزه با آفت زنجره مو
مدیریت موفق آفت زنجره مو نیازمند رویکردی جامع و تلفیقی است که ترکیبی از روشهای مختلف را در بر میگیرد. هر کدام از این روشها نقاط قوت و محدودیتهای خاص خود را دارند، بنابراین استفاده همزمان از چندین روش اثربخشی بیشتری خواهد داشت.
بهترین روش مبارزه با آفت زنجره مو
مدیریت تلفیقی بهترین روش مبارزه با آفت زنجره مو است. این رویکرد شامل ترکیبی از روشهای زراعی، مکانیکی و شیمیایی میشود که به طور همزمان اجرا میگردند. در این روش، ابتدا باید روی حذف حشرات کامل متمرکز شد. اگر در مدت دو هفته نتوانیم حشرات بالغ را کنترل کنیم، وارد مراحل بعدی مانند جلوگیری از تخمریزی، ممانعت از ورود پورهها به خاک و کاهش جمعیت پورههای درون خاک میشویم.
آمادهسازی خاک و انتخاب ارقام مقاوم
برای فعالیت زنجره، خاکهای رسی بسیار مناسب هستند. هنگام تهیه بستر باید خاک را به گونهای تغییر داد که بافت سبک و شنی ایجاد شود. خاکهای سبک، آب و کود را در سطح نگه نمیدارند و ریشههای سطحی کمتری تشکیل میشوند، در نتیجه دسترسی پورهها به ریشه دشوارتر میشود.
ارقام مقاوم به آفت زنجره مو به ترتیب عبارتند از:
- غوره آب (بیشترین مقاومت)
- یاقوتی
- شاهرودی
- مهدیخانی (مهرگان)
- صاحبی
- فخری
- عسگری (کمترین مقاومت)
هرس، مدیریت علفهای هرز و آبیاری هدفمند
تربیت موها به صورت ایستاده به جای خوابیده علاوه بر پیشگیری از بیماریهای قارچی، موجب خشک ماندن سطح خاک و مشخص شدن بهتر شاخههای حاوی تخم میشود. هرس و سوزاندن شاخههای آلوده به تخم از اوایل تیر تا اواخر مرداد ماه بسیار مؤثر است.
علفهای هرز در ماههای مرداد و شهریور باید وجین و معدوم شوند تا از دسترسی پورهها به ریشهها جلوگیری شود. همچنین آبیاری منظم (کاهش مقدار آب و افزایش دفعات) و خشک نگه داشتن خاک در تابستان برای جلوگیری از ورود پوره به داخل خاک بسیار مؤثر است. از طرفی، یخآب زمستانه با هدف خفگی و کاهش پورهها در زمستان بیتأثیر نیست.
بهترین سم برای آفت زنجره مو
برای کنترل شیمیایی این آفت میتوان از سم فیپرونیل گرانوله به میزان ۵۰ گرم به ازای هر درخت یا ایمیداکلوپراید با غلظت ۱۵ تا ۲۰ میلیلیتر در ۲۰ لیتر آب به صورت کاربرد خاکی در سطح سایهانداز درخت مو قبل از آغاز پرواز حشرات کامل در اواخر بهار استفاده کرد. محلولپاشی درختان با کائولین فرآوری شده با غلظت ۵ درصد در دو مرحله و به فاصله یک ماه نیز برای ممانعت از تخمگذاری آفت پیشنهاد میشود.
حمایت از دشمنان طبیعی زنجره مو
زنجره مو دارای چند نوع زنبور پارازیت از پنج خانواده Pteromalidae، Eulophidae، Eurytomidae، Eupelmidae و Aphelinidae میباشد. دشمنان طبیعی دیگر زنجرکها عبارتند از سوسکها، عنکبوتها و زنبورهای انگلی. استفاده از پورههای بالتوری سبز (۳۰۰۰ تا ۸۰۰۰ تخم در هر جریب) در تاکستانها برای کنترل زنجرکها مؤثر است. در نتیجه، حفظ و تقویت این دشمنان طبیعی میتواند نقش مهمی در کنترل بیولوژیک این آفت داشته باشد.
محدودیتها و چالشهای کنترل آفت زنجره مو
علیرغم وجود روشهای متعدد مبارزه با آفت زنجره مو، چالشها و محدودیتهایی در مسیر کنترل موثر این آفت وجود دارد که باید به آنها توجه کرد.
تاثیر نوع خاک بر اثربخشی کنترل
نتایج مطالعات نشان میدهد فعالیت زنجرهها در خاک به طور قابل ملاحظهای با خصوصیات خاک در ارتباط است. خاکهای رسی برای فعالیت زنجره مو بسیار مناسب هستند، درحالیکه در خاکهای سبک و شنی، دسترسی پورهها به ریشه دیرتر صورت میگیرد و تلفات طبیعی زیادتری به آنها وارد میشود.
عمق گسترش ریشه در خاک، تراکم ریشه، عوامل محدودکننده در پروفیل و بافت خاک از جمله عوامل موثر بر شدت فعالیت زنجرهها هستند. از طرفی، فعالیت زنجرهها در خاکهای کم عمق، دارای ریشههای متراکم در قسمتهای سطحی، بافتهای لومی و افقهای غیرمتراکم بیشترین مقدار است.
مشکلات کنترل در تاکستانهای قدیمی و پرریشه
یکی از چالشهای عمده در کنترل آفت زنجره مو، مربوط به تاکستانهای قدیمی است. در این تاکستانها، نفوذ و گسترش ریشهها در خاک بیشتر بوده، به همین دلیل دسترسی پورهها به منابع غذایی آسانتر است. همچنین در باغهای قدیمی، ریشههای سطحی و متراکم، شرایط مطلوبی برای استقرار پورهها فراهم میکنند.
به گزارش مسئولین کشاورزی، در منطقه ابهر عواملی مانند نوسانات آب و هوایی، دیر خواب رفتن درختان انگور، خسارت سرما در کنار وجود آفت زنجره مو، بیماریهای پوسیدگی ریشه و تنه، قدیمی بودن باغات، استفاده از علفکش رانداپ، مدیریت ضعیف باغات و کمآبی موجب تشدید خسارات شده است.
محدودیتهای استفاده از سموم در دوره برداشت
سمپاشی از جمله فرایندهای حساس کشاورزی است که مهمترین نکته بعد از آن رعایت دوره کارنس میباشد. دوره کارنس به مدتزمان آخرین سمپاشی تا زمان برداشت محصول گفته میشود که در این دوره سم اثر خود را روی گیاه میگذارد.
عدم توجه به دوره کارنس و برداشت محصول در این دوره، به معنی تهدید سلامتی افراد است؛ چراکه سموم میتواند موجب بروز بیماریهایی مانند سرطان خون، مشکلات گوارشی و اختلالات دستگاه تنفسی شود. با توجه به پایداری طولانی برخی حشرهکشها در خاک (حدود ۴۰ تا ۶۰ روز)، از مصرف غوره و برگ درختان مو پس از کاربرد حشرهکشهایی مانند ایمیداکلوپراید، باید خودداری گردد.
سوالات متداول
زنجره مو میتواند تا 90 درصد محصول تاکستانها را از بین ببرد. این آفت با تغذیه از شیره ریشهها و تخمگذاری در سرشاخهها باعث ضعف، کاهش رشد و حتی مرگ درختان انگور میشود.
بهترین روش، مدیریت تلفیقی آفات است که شامل ترکیبی از روشهای زراعی، مکانیکی و شیمیایی میشود. این رویکرد جامع شامل آمادهسازی خاک، انتخاب ارقام مقاوم، هرس مناسب، مدیریت آبیاری و در صورت لزوم استفاده از سموم شیمیایی است.
بهترین زمان برای مبارزه شیمیایی با این آفت در ماههای مرداد و شهریور است که فعالیت پورهها در قشر سطحی خاک بیشتر میباشد. همچنین، دهه اول و دوم تیرماه زمان مناسبی برای اقدامات مکانیکی مانند بیل زدن پای درختان است.
ارقام مقاوم به ترتیب عبارتند از: غوره آب (بیشترین مقاومت)، یاقوتی، شاهرودی، مهدیخانی (مهرگان)، صاحبی، فخری و عسگری (کمترین مقاومت).
در تاکستانهای قدیمی، نفوذ و گسترش ریشهها در خاک بیشتر است، که دسترسی پورهها به منابع غذایی را آسانتر میکند. همچنین، ریشههای سطحی و متراکم در این باغها شرایط مطلوبی برای استقرار پورهها فراهم میکنند، که کنترل آفت را پیچیدهتر میسازد.
واقعا اطلاعات مفیدی به من در مورد زنجره مو داد این مقاله واقعا ممنونم
تاریخ تخم ریزی زنجره تا زمانی که تخم میریزه روی خاک رو برسی کنید در جدول و اصلاح کنید