کلسیم یکی از عناصر ضروری و پرمصرف در درختان پسته است که نقش مهمی در استحکام پوسته استخوانی و افزایش ماندگاری محصول دارد. کمبود کلسیم باعث بروز مشکلاتی مانند لکه استخوانی، سیاه شدن و ترکیدگی دانه می‌شود. مصرف صحیح کود کلسیم پسته با زمان‌بندی و روش مناسب می‌تواند این عوارض را کاهش دهد.
میزان مصرف کود کلسیم معمولاً بین ۲۵ تا ۱۰۰ کیلوگرم در هکتار متغیر است و بهترین زمان استفاده، ابتدای دوره رشد و پس از برداشت محصول است. در ادامه مقاله به بررسی کامل اهمیت کلسیم، علائم کمبود و روش‌های مصرف کود کلسیم پسته پرداخته می‌شود.
اهمیت کلسیم در تغذیه درخت پسته
کلسیم در باغ‌های پسته، تنها یک ماده غذایی نیست؛ بلکه نقشی کلیدی در ساختار سلولی، سلامت محصول و افزایش بازارپسندی آن دارد. کود کلسیم پسته به‌طور ویژه می‌تواند نیاز تغذیه‌ای درخت را در زمان‌های حساس تأمین کرده و مانع از بروز بسیاری از مشکلات فیزیولوژیکی شود.
نقش کلسیم در تشکیل پوسته استخوانی پسته
یکی از مهم‌ترین مراحل رشد پسته، تشکیل پوسته استخوانی است که عمدتاً در بهار و قبل از مغز بستن اتفاق می‌افتد. در این مرحله، کلسیم نقش ساختاری حیاتی دارد.
دلایل اهمیت کلسیم در این دوره:
-
ایجاد پیوندهای عرضی در پکتین و افزایش استحکام دیواره سلولی
-
جلوگیری از نرم شدن پوسته که نشانه‌ی کمبود کلسیم است
-
عدم انتقال مجدد کلسیم از طریق آوندهای آبکش (یعنی باید در زمان مناسب در اختیار گیاه قرار گیرد)
نکته: چون کلسیم فقط از طریق آوند چوبی منتقل می‌شود و قابلیت جابه‌جایی ندارد، اگر در اوایل رشد کمبود داشته باشد، بعدها قابل جبران نیست.
تأثیر کود کلسیم پسته بر ماندگاری و کیفیت میوه
مصرف درست کود کلسیم برای پسته می‌تواند نقش موثری در کیفیت ظاهری و ماندگاری پسته داشته باشد. اثرات آن شامل موارد زیر است:
-
جلوگیری از ایجاد لکه‌های استخوانی و سوختگی نوک دانه‌ها
-
افزایش استحکام پوست و کاهش نرم‌شدگی بافت
-
بهبود رسیدگی یکنواخت و زودرس محصول
-
کاهش نرخ تنفس و جلوگیری از فساد زودهنگام
-
افزایش اندازه، یکدستی خوشه‌ها و جلوگیری از ریزش جوانه‌ها
تأثیر کلسیم در افزایش مقاومت به تنش‌های محیطی
کلسیم، علاوه بر تغذیه، یک پیام‌رسان مهم در واکنش‌های گیاهی به تنش‌های محیطی است. به‌ویژه در باغ‌های پسته، نقش آن در تحمل سرما، شوری و گرما به‌خوبی شناخته شده است.
نقش‌های کلسیم در مقابله با تنش‌ها:
-
افزایش پایداری غشاء سلولی و کاهش نشت عناصر مهم مثل پتاسیم
-
کمک به ترمیم دیواره سلولی در اثر سرمازدگی
-
بهبود تحمل گیاه به شوری و نوسانات دمایی
-
حفظ رشد طبیعی در شرایط نامطلوب آب‌وهوایی
مطالعات علمی نشان می‌دهد مصرف صحیح کود کلسیم پسته، میزان آسیب ناشی از سرمازدگی را به‌طور محسوسی کاهش می‌دهد.
بیشتر بدانید: دلایل اصلی پوکی پسته و روش های پیشگیری
علائم کمبود کلسیم در درخت پسته
کمبود کلسیم در باغ‌های پسته، به‌ویژه در دوره‌های حساس رشد، یکی از دلایل کاهش کیفیت و عملکرد محصول است. این کمبود خود را به‌صورت تغییرات ظاهری در برگ‌ها، میوه‌ها و رشد شاخه‌ها نشان می‌دهد. استفاده به‌موقع از کود کلسیم پسته، نقش کلیدی در پیشگیری از این آسیب‌ها دارد.
-
لکه‌های استخوانی (داغو):
به شکل لکه‌های سفید و خشک روی پوست استخوانی پسته دیده می‌شود. این لکه‌ها معمولاً از نوک میوه شروع شده و به سمت پایین گسترش پیدا می‌کنند. برخلاف سن‌زدگی، در این حالت جای نیش حشره دیده نمی‌شود. -
ریزش میوه:
به‌خصوص در سال‌های پربار، ریزش میوه‌ها به دلیل ضعف بافتی ناشی از کمبود کلسیم ممکن است به بیش از ۷۰ درصد برسد. -
بدشکلی و نرم شدن پوست دانه‌ها:
میوه‌هایی که از نظر کلسیم دچار کمبود هستند، معمولاً پوستی نرم، دانه‌هایی ریز و فرم نامناسب دارند که بازارپسندی محصول را کاهش می‌دهد. -
قاشقی شدن برگ‌ها:
برگچه‌ها حالت گرد و خمیده پیدا کرده و لبه‌ها به سمت بالا یا پایین لوله می‌شوند. -
خشکی نوک برگ و توقف رشد شاخه‌ها:
نوک برگ‌ها خشک می‌شود و در موارد شدید، برگ‌ها چروکیده و شکننده می‌گردند. رشد شاخه‌های جوان نیز به‌وضوح کند می‌شود.
علائم کمبود کلسیم در درخت پسته، اگر در مراحل اولیه تشخیص داده شوند، قابل کنترل هستند. مصرف درست کود کلسیم پسته در زمان مناسب، می‌تواند از بروز این عوارض جلوگیری کرده و سلامت درخت و کیفیت محصول را تضمین کند.
نقل قول:
“Lack of calcium in pistachio fruit causes the Endocarp Lesion in early May during the millet stage and fruit is growing. Calcium spraying is one of the strategies to eliminate the Endocarp Lesion that has become prevalent in recent years. “Source“
ترجمه: «کمبود کلسیم در میوه پسته باعث ایجاد ضایعه پوستی (Endocarp Lesion) در اوایل اردیبهشت ماه در مرحله ارزن شدن و رشد میوه می‌شود. محلول‌پاشی کلسیم یکی از راهکارهای از بین بردن ضایعه پوستی (Endocarp Lesion) است که در سال‌های اخیر شایع شده است.»
بیشتر بخوانید: ارقام پسته در ایران و خصوصیات هرکدام
زمان مناسب مصرف کود کلسیم پسته
برای دستیابی به بیشترین تأثیر از کود کلسیم پسته، زمان‌بندی مصرف آن از اهمیت بالایی برخوردار است. به طور کلی، چهار دوره زمانی کلیدی برای مصرف این عنصر حیاتی وجود دارد که هر کدام با توجه به مراحل فیزیولوژیکی درخت پسته انتخاب شده‌اند.
قبل از بیدار شدن درخت (اواخر اسفند)
اواخر اسفند و همزمان با آب استارت، زمان طلایی برای تأمین نیاز کلسیمی درخت پسته است. در این دوره، درخت هنوز در خواب زمستانی است اما ریشه‌ها شروع به فعالیت کرده‌اند. استفاده از نیترات کلسیم به صورت کود آبیاری در این زمان، به دلیل حلالیت بالای آن در آب، کلسیم را سریعاً در اختیار ریشه‌ها قرار می‌دهد. جذب ریشه‌ای کلسیم در این زمان بسیار مؤثر است، زیرا هنوز نوار کاسپاری تشکیل نشده و درخت در حال ریشه‌زایی و تشکیل تارهای کشنده می‌باشد.
مرحله تورم جوانه‌ها (فروردین)
با آغاز فروردین و تورم جوانه‌ها، درخت پسته وارد فاز حساسی می‌شود. در این زمان، محلول‌پاشی کلات کلسیم یا آمینوکلات کلسیم همراه با بور (که در انتقال کلسیم در گیاه نقش دارد) بسیار مؤثر است. درخت پسته در این مرحله برای ساختاردهی به سلول‌ها، رشد برگ‌ها و شروع فرایند مغزگیری، نیاز زیادی به کلسیم دارد. مصرف کلسیم در فروردین، هم تأمین سریع این عنصر را فراهم می‌کند و هم باعث تقویت جوانه‌ها و جلوگیری از ریزش آن‌ها می‌شود.
مرحله عدسی شدن دانه‌ها (اردیبهشت)
اردیبهشت و همزمان با ارزنی یا عدسی شدن دانه‌های پسته، بهترین زمان محلول‌پاشی کلسیم است. در این مرحله، نیاز دانه‌های پسته به کلسیم بسیار زیاد است و محلول‌پاشی باید مستقیماً روی میوه‌ها انجام شود. کلسیم موجود در برگ به دلیل تحرک پایین، قابل انتقال به میوه نیست و کلسیمی که روی میوه پاشیده می‌شود در تشکیل پوست استخوانی نقش اساسی دارد. توصیه می‌شود محلول‌پاشی کلسیم از مرحله ارزنی شدن آغاز شده و به صورت هفتگی یا ده روزه تا زمان سفت شدن پوسته استخوانی تکرار شود.
پس از برداشت محصول (شهریور)
پس از برداشت محصول در شهریور یا مهرماه، درخت وارد مرحله بازسازی و ذخیره‌سازی مواد غذایی در چوب و ریشه‌ها می‌شود. مصرف نیترات کلسیم در این دوره می‌تواند به تقویت دیواره‌های سلولی، کاهش تنش‌های پس از برداشت و آماده‌سازی بهتر درخت برای سال آینده کمک کند. در این زمان، بیشترین جذب ریشه‌ای کلسیم اتفاق می‌افتد و استفاده از نیترات کلسیم به صورت کود آبیاری یا سرپاش توصیه می‌شود. این کوددهی، درخت را برای تولید محصول باکیفیت در سال بعد آماده می‌کند.
مقاله پیشنهادی: برداشت پسته در زمان مناسب به روش اصولی
روش‌های مصرف کود کلسیم برای پسته پسته
برای اینکه کود کلسیم پسته بیشترین تأثیر را بر سلامت و عملکرد درختان داشته باشد، انتخاب روش مصرف و اجرای دقیق آن اهمیت زیادی دارد. بسته به شرایط خاک، سن درختان، و وضعیت جذب عناصر، می‌توان از روش‌های مختلف استفاده کرد.
محلول‌پاشی روی برگ و میوه
محلول‌پاشی، روشی سریع برای تأمین کلسیم در مواقعی است که جذب ریشه‌ای محدود شده یا خاک با مشکل مواجه است. در این روش، محلول‌های حاوی نیترات یا کلرید کلسیم با غلظت ۳ تا ۵ در هزار تهیه شده و روی شاخ و برگ و میوه‌ها پاشیده می‌شود.
نکته: چون کلسیم به‌سختی از برگ به میوه منتقل می‌شود، محلول‌پاشی باید به‌صورت مستقیم روی میوه انجام شود.
مصرف خاکی کود کلسیم پسته همراه با آبیاری
این روش به‌ویژه برای تأمین پایدار کلسیم در طول فصل رشد مؤثر است. در این حالت، از کودهایی مانند نیترات کلسیم به میزان ۲۵ تا ۱۰۰ کیلوگرم در هکتار استفاده می‌شود.
-
در باغ‌هایی با خاک سنگین و زهکشی ضعیف، توصیه می‌شود کود به‌صورت نواری در کنار تنه درخت استفاده شود.
-
در سیستم آبیاری قطره‌ای، محلول ۱.۵ تا ۲ درصد نیترات کلسیم از طریق کودآبیاری قابل تزریق است.
استفاده از ترکیبات تقویتی همراه با کلسیم
ترکیب کود کلسیم برای پسته با برخی افزودنی‌ها می‌تواند میزان جذب آن را افزایش دهد. گزینه‌های مؤثر عبارت‌اند از:
-
جلبک دریایی: به تحرک کلسیم در بافت‌های گیاهی کمک می‌کند.
-
اسیدهای آمینه (مثل آمینوکلات کلسیم): جذب و پایداری کلسیم در گیاه را بالا می‌برد.
-
بور: به انتقال بهتر کلسیم در اندام‌های در حال رشد کمک می‌کند.
زمان‌بندی و نکات مهم محلول‌پاشی
برای اینکه کلسیم جذب بهتری داشته باشد، باید به نکات زیر توجه کرد:
-
بهترین زمان محلول‌پاشی: صبح زود یا عصر، زمانی که دما پایین و رطوبت بالا است.
-
از محلول‌پاشی در دمای بالای ۲۹ درجه یا در زمان باد شدید خودداری شود.
-
پیش از ترکیب کود کلسیم با سایر کودها یا سموم، آزمایش سازگاری انجام شود تا از واکنش‌های ناخواسته جلوگیری گردد.
نتیجه‌گیری | زومکشت
استفاده صحیح از کود کلسیم پسته نقش کلیدی در سلامت و عملکرد درختان پسته دارد. کلسیم علاوه بر تقویت پوسته استخوانی، ماندگاری محصول و مقاومت درخت در برابر تنش‌های محیطی را افزایش می‌دهد. شناخت علائم کمبود کلسیم مانند لکه استخوانی و قاشقی شدن برگ‌ها به باغداران کمک می‌کند تا به‌موقع اقدام کنند.
چهار دوره مهم برای مصرف کلسیم شامل اواخر اسفند، فروردین، اردیبهشت و پس از برداشت محصول است. انتخاب روش مناسب مصرف کود، مانند محلول‌پاشی یا مصرف خاکی همراه با آبیاری، تأثیر زیادی در اثربخشی دارد.
مدیریت دقیق کوددهی کلسیم، کیفیت و کمیت محصول را افزایش داده و خسارت‌های فیزیولوژیکی را کاهش می‌دهد. انجام آزمایش خاک و برگ به‌طور منظم، پایه برنامه‌ریزی مناسب برای استفاده بهینه از کود کلسیم است و به باغداران سودآوری بیشتری خواهد داد.
سوالات متداول
کلسیم نقش مهمی در تشکیل پوسته استخوانی پسته، افزایش کیفیت و ماندگاری محصول، و مقاومت درخت در برابر تنش‌های محیطی دارد.
علائم شامل لکه استخوانی روی پوست میوه، پوکی مغز، ریزش میوه، بدشکلی دانه‌ها، قاشقی شدن برگ‌ها و ضعف رشد شاخه‌ها می‌باشد.
چهار زمان کلیدی عبارتند از: اواخر اسفند قبل از بیدار شدن درخت، فروردین همزمان با تورم جوانه‌ها، اردیبهشت در مرحله عدسی شدن دانه‌ها، و پس از برداشت محصول در شهریور.
روش‌های اصلی شامل محلول‌پاشی برگ‌ها و میوه‌ها، مصرف خاکی همراه با آبیاری، و ترکیب کلسیم با موادی مانند جلبک دریایی یا اسیدآمینه می‌باشد.
بهتر است محلول‌پاشی صبح زود یا عصر هنگام انجام شود، از محلول‌پاشی در دمای بالای 29 درجه یا باد شدید خودداری شود، و قبل از استفاده آزمون سازگاری با سایر کودها انجام گیرد.
ممنون از اطلاعاتی که ارائه دادید، مطلب خوبی بود.