آیا می‌دانستید بیش از ۵۰ درصد کل تولید لوبیا در ایران به لوبیا چیتی اختصاص دارد؟ انتخاب بهترین بذر لوبیا چیتی می‌تواند تفاوت چشمگیری در برداشت و سودآوری شما ایجاد کند.
لوبیا چیتی که به آن لوبیای رومی نیز می‌گویند، یکی از محبوب‌ترین حبوبات در بین پرتغالی‌ها، ایتالیایی‌ها و ترکیه‌ای‌ها است و در ایران نیز بیش از ۸۰ درصد سطح زیر کشت لوبیا چیتی مربوط به انواع بذر درشت است. این گیاه یک‌ساله از دو لپه تشکیل شده و برای گلدهی آن باید حدود ۴۰ روز منتظر بمانید.
به طور کلی، بهترین بذر لوبیا چیتی باید با شرایط اقلیمی منطقه شما سازگار باشد. دمای مناسب رشد لوبیا چیتی در روز نزدیک به دمای معمول اتاق (۲۰ تا ۲۸ درجه) و در شب ۱۵ تا ۲۰ درجه سانتی‌گراد است. استان‌های فارس، زنجان، مرکزی، لرستان، خوزستان، آذربایجان شرقی، و چهارمحال بختیاری از مناطق مهم کشت بهترین بذر لوبیا چیتی در ایران هستند.
در این مقاله با ۷ رقم از بهترین بذر لوبیا چیتی آشنا می‌شوید که می‌توانند برداشت پربار و سودآوری بالایی را برای شما به ارمغان بیاورند. به عنوان مثال، رقم کوشا اولین رقم اصلاحی از لوبیا چیتی تیپ ۲ است که می‌تواند افزایش درآمدی معادل ۱۷۶۰۰۰۰۰ ریال را به همراه داشته باشد.
معرفی بهترین بذر های لوبیا چیتی
1. بذر لوبیا چیتی رقم صدری
رقم صدری در میان انواع بهترین بذر لوبیا چیتی، جایگاه ویژه‌ای دارد و اولین رقم لوبیا چیتی دانه‌درشت معرفی‌شده در ایران است که منشأ آن کشور کلمبیا می‌باشد. این رقم ارزشمند در سال ۱۳۶۷ از مرکز تحقیقات بین‌المللی مناطق حاره (CIAT) به ایران وارد شد و پس از آزمایش‌های متعدد، در سال ۱۳۸۹ برای کشت در مناطق سرد معتدل کشور معرفی گردید.
| رقم | نوع رشد (تیپ) | ارتفاع بوته (cm) | طول دوره رشد (روز) | عملکرد در هکتار (kg) | وزن ۱۰۰ دانه (g) | مقاومت به آفات | بازارپسندی | مناسب‌ترین مناطق |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| صدری | رونده (تیپ ۳) | ۱۱۸ | ۱۰۸ | ۲۴۶۴ | ۴۵ | مقاوم BCMV, CMV | عالی | مرکزی، فارس، لرستان |
| کوشا | ایستاده (تیپ ۲) | ۷۲ | ۱۰۲–۱۱۰ | ۳۲۰۰–۳۳۵۰ | ۴۰–۴۶ | نیمه‌مقاوم به کنه | عالی | زنجان، آذربایجان، لرستان |
| غفار | ایستاده (تیپ ۲) | ۹۵ | ۱۰۳ | تا ۴۴۷۴ | ۴۰ | مقاوم به کنه | عالی | زنجان، خمین، بروجرد |
| صالح | رونده (تیپ ۳) | ۸۰ | ۱۰۳–۱۱۵ | تا ۳۱۸۳ | ۴۲–۴۸ | مقاوم به کنه | خیلی خوب | فارس، مرکزی |
| تلاش | رونده (تیپ ۳) | ۷۵–۹۰ | حدود ۱۰۵ | حدود ۲۵۰۰ | ۳۵–۳۷ | نیمه‌مقاوم | خوب | خمین، مناطق متنوع |
| خمین | رونده (تیپ ۳) | ۷۵–۹۰ | حدود ۱۰۵ | ۳۳۷۶ | حدود ۴۰ | حساس | عالی | بیشتر مناطق سنتی |
ویژگی‌های زراعی رقم صدری
صدری با شجره G-14088 دارای خصوصیات منحصر به‌فردی است که آن را از سایر ارقام متمایز می‌سازد. این رقم دارای تیپ رشد رونده است و میانگین ارتفاع بوته آن به ۱۱۸ سانتی‌متر می‌رسد. در این رقم، تعداد روز تا گلدهی حدود ۵۰ روز و میانگین دوره رشد آن ۱۰۸ روز است که نسبتاً کوتاه محسوب می‌شود.
از سوی دیگر، وزن صد دانه در رقم صدری به طور میانگین ۴۵ گرم است که نشان‌دهنده درشت بودن دانه‌های آن می‌باشد. به طور کلی، این رقم علاوه بر دارا بودن خصوصیات لوبیا چیتی محلی خمین، از نظر عملکرد دانه، رنگ دانه، فرم مناسب بوته و بازارپسندی نسبت به آن برتر است.
عملکرد رقم صدری در هکتار
میانگین عملکرد رقم صدری ۲۴۶۴ کیلوگرم در هکتار است که نسبت به ارقام دیگر برتری قابل توجهی دارد. همچنین طبق بررسی‌های انجام‌شده، این رقم در آزمایشی که در شهرستان‌های کیار و لردگان استان چهارمحال و بختیاری اجرا شد، عملکرد بالایی نشان داد و تفاوت معنی‌داری با لاین KS21189 نداشت، ولی از رقم تلاش عملکرد بالاتری داشت.
در مقایسه با رقم محلی خمین، رقم صدری حدود ۴۰۰ کیلوگرم و نسبت به رقم تلاش حدود ۱۵۰ کیلوگرم عملکرد بیشتری دارد. بنابراین، کشت رقم صدری می‌تواند در هر هکتار حداقل ۳،۳۰۰،۰۰۰ ریال افزایش درآمد ایجاد کند و اگر ۲۰ هزار هکتار زیر پوشش این رقم قرار گیرد، سالانه حدود ۶۶ میلیارد ریال افزایش درآمد حاصل خواهد شد.
مقاومت رقم صدری به آفات و بیماری‌ها
رقم صدری از نظر مقاومت به آفات و بیماری‌ها، ویژگی‌های قابل توجهی دارد. این رقم به ویروس‌های مهم لوبیا از جمله ویروس موزائیک معمولی لوبیا (BCMV) و ویروس موزائیک خیار (CMV) متحمل است. علاوه بر این، رقم صدری در برابر ریزش دانه مقاوم بوده که این خصوصیت در زمان برداشت بسیار اهمیت دارد.
از طرفی، این رقم نسبت به بیماری سوختگی باکتریایی نیمه حساس ارزیابی شده است. همچنین در بررسی‌های انجام شده، مشخص شد که رقم صدری نسبت به آفت کنه دو لکه‌ای حساس است. با این وجود، مقاومت نسبی به ویروس‌های مهم لوبیا، یکی از مزایای قابل توجه این رقم به شمار می‌رود.
بازارپسندی و زمان پخت رقم صدری
بازارپسندی رقم صدری در بین انواع بهترین بذر لوبیا چیتی در ایران عالی ارزیابی شده است. دانه‌های درشت و یکنواخت، رنگ مناسب و شکل ظاهری جذاب، از دلایل اصلی بازارپسندی بالای این رقم است. همچنین، زمان پخت این رقم حدود ۱۵۵ دقیقه است که در مقایسه با ارقام تلاش و محلی خمین، زودپزتر می‌باشد.
میزان پروتئین دانه در رقم صدری به طور میانگین ۲۲ درصد است که از نظر ارزش غذایی در سطح مطلوبی قرار دارد. افزون بر این، کیفیت پخت و لعاب عالی از دیگر ویژگی‌های این رقم است که به محبوبیت آن در بازار افزوده است.
مناطق مناسب برای کشت رقم صدری
رقم صدری برای کشت در مناطق سرد معتدل ایران مناسب است. این رقم با شرایط اقلیمی بسیاری از مناطق لوبیاکاری کشور سازگار شده و در استان‌های مرکزی، چهارمحال و بختیاری، فارس، زنجان و لرستان با موفقیت کشت می‌شود.
با توجه به تحقیقات انجام شده، این رقم در روش کشت رو سطحی (فاروئی) نسبت به روش هیرم‌کاری عملکرد بهتری دارد. بنابراین، برای دستیابی به بهترین نتیجه در کشت رقم صدری، استفاده از روش کشت ردیفی و مکانیزه توصیه می‌شود.
به طور خلاصه، رقم صدری با ویژگی‌های برجسته‌ای مانند عملکرد بالا، دانه‌های درشت، بازارپسندی عالی و مقاومت به برخی بیماری‌های ویروسی، گزینه‌ای مناسب برای کشاورزان در مناطق سرد معتدل ایران می‌باشد. این رقم می‌تواند با افزایش تولید در واحد سطح، سودآوری بالایی را برای کشاورزان به همراه داشته باشد.
2. بذر لوبیا چیتی رقم کوشا
رقم کوشا تحولی در صنعت کشت لوبیا چیتی ایران ایجاد کرده است. این رقم، اولین رقم اصلاحی از لوبیا چیتی تیپ ۲ (ایستاده با رشد نامحدود) در ایران است که پس از یک دهه تحقیق، معرفی و نامگذاری شده است. با توجه به مشکلات ارقام قدیمی مانند نوع تیپ بوته ۳ (رشد نامحدود و رونده) و پایین بودن عملکرد در ارقام محلی، معرفی رقم کوشا توانسته بخش عظیمی از این مشکلات را حل کند.
ویژگی‌های زراعی رقم کوشا
رقم کوشا با فرم بوته ایستاده و رشد نامحدود (تیپ ۲)، امکان برداشت مکانیزه را فراهم می‌کند که این ویژگی یکی از مهمترین دستاوردهای اصلاحی در لوبیا محسوب می‌شود. میانگین ارتفاع بوته این رقم حدود ۷۲ سانتی‌متر است و برخی منابع آن را بین ۷۰ تا ۸۰ سانتی‌متر گزارش کرده‌اند.
اولین قدم برای اصلاح رقم کوشا از سال ۱۳۷۴ آغاز شد و انتخاب در این راه اصلاحی به صورت تک بوته انجام گرفت. این رقم حاصل مشارکت موسسه تحقیقات اصلاح و تهیه نهال و بذر ایران و مرکز تحقیقات بین‌المللی سیات (CIAT) است. میانگین دوره رشد آن ۱۰۲ روز بوده که برخی منابع تا ۱۱۰ روز نیز گزارش کرده‌اند.
عملکرد رقم کوشا در شرایط مختلف
میانگین عملکرد دانه رقم کوشا حدود ۳۲۰۰ کیلوگرم در هکتار است و برخی منابع متوسط عملکرد آن را ۳۳۵۰ کیلوگرم در هکتار ذکر کرده‌اند. با توجه به قیمت هر کیلو لوبیا چیتی (۴۰ هزار ریال) و افزایش ۴۴۰ کیلوگرم عملکرد این رقم در هکتار، افزایش درآمدی معادل ۱۷۶۰۰۰۰ ریال را به همراه خواهد داشت.
از نظر عملکرد، بازارپسندی و فرم بوته، این رقم از سال ۱۳۷۷ به مدت دو سال مورد ارزیابی قرار گرفت. همچنین در آزمایشی که در دو منطقه از استان زنجان (خرمدره و خیرآباد) انجام شد، لاین‌های امیدبخش لوبیا چیتی همراه با رقم کوشا و توده محلی زنجان مورد بررسی قرار گرفتند.
مقاومت رقم کوشا به آفات و خشکی
یکی از ویژگی‌های برجسته رقم کوشا، نیمه مقاوم بودن آن به آفت کنه دو لکه‌ای است. علاوه بر این، این رقم از تحمل نسبی به تنش‌های زنده و غیرزنده برخوردار است و واکنش آن به بیماری‌های خاک‌زی متحمل ارزیابی شده است.
مقاومت بالای این رقم باعث می‌شود میزان سم مصرفی به شدت کاهش یابد و محصول سالم‌تری به دست مصرف‌کننده برسد. از سوی دیگر، مقاومت به خشکی این رقم متوسط گزارش شده است که این ویژگی با توجه به محدودیت منابع آبی در کشور اهمیت ویژه‌ای دارد.
بازارپسندی و شکل دانه رقم کوشا
رقم کوشا از نظر شباهت دانه، نزدیک‌ترین رقم به تلاش است که حدود ۴۰ سال پیش معرفی شده بود. میانگین وزن صد دانه این رقم ۴۰ گرم گزارش شده و در برخی منابع تا ۴۶ گرم نیز ذکر شده است. شکل دانه آن سهمی بوده و از کلاس تجاری بین‌المللی Cranberry برخوردار است.
از نظر بازارپسندی، رقم کوشا در سطح عالی قرار دارد و بسیاری از منابع آن را بسیار خوب ارزیابی کرده‌اند. میزان پروتئین دانه این رقم حدود ۲۰ درصد و در برخی منابع تا ۲۲ درصد گزارش شده است. لوبیا چیتی رقم کوشا دارای تمامی اسیدهای آمینه ضروری بدن انسان است که از طریق غذا وارد بدن می‌شوند.
مناسب‌ترین مناطق برای کشت رقم کوشا
نتایج تحقیقات انجام شده نشان می‌دهد که رقم کوشا قابلیت کشت در سطحی حدود ۷۰ هزار هکتار از مناطق سرد و معتدل کشور را دارد. این رقم برای کشت در مناطق شمالی ایران مناسب است و می‌تواند جایگزین مناسبی برای رقم تلاش باشد که حدود ۴۰ سال پیش معرفی شده بود.
با توجه به ویژگی‌های برتر زراعی، مقاومت نسبی به آفات، فرم مناسب برای برداشت مکانیزه و افزایش عملکرد در هکتار، رقم کوشا می‌تواند انتخاب مناسبی برای کشاورزان مناطق سرد و معتدل کشور باشد. این رقم در استان‌های تولیدکننده لوبیا در ایران شامل فارس، لرستان، مرکزی، چهارمحال و بختیاری، زنجان و آذربایجان شرقی قابل کشت است.
3. بذر لوبیا چیتی رقم غفار
رقم غفار یکی دیگر از بهترین بذر لوبیا چیتی در ایران است که یک سال پس از معرفی رقم کوشا به جامعه کشاورزی معرفی شد. این رقم دومین رقم اصلاح‌شده از لوبیا چیتی‌های با ویژگی بوته ایستاده و رشد نامحدود (تیپ ۲) می‌باشد که امکان برداشت مکانیزه را فراهم می‌کند. این رقم اولین بار در سال ۱۳۷۴ در قالب توده نسل F2 از مرکز تحقیقات بین‌المللی گیاهان گرمسیری (CIAT) وارد ایران شد.
ویژگی‌های زراعی رقم غفار
رقم غفار با تیپ رشد ۲ (ایستاده با رشد نامحدود) از ویژگی‌های مطلوبی برخوردار است. میانگین ارتفاع بوته این رقم حدود ۹۵ سانتی‌متر بوده که این ویژگی امکان برداشت مکانیزه را فراهم می‌سازد. میانگین دوره رشد این رقم ۱۰۳ روز است که در مقایسه با برخی ارقام دیگر، دوره رشد متوسطی محسوب می‌شود.
از تفاوت‌های قابل توجه رقم غفار نسبت به رقم کوشا می‌توان به گردی دانه‌های آن اشاره کرد که با مقایسه تصویری دو رقم کاملاً مشهود است. شکل نیمه ایستاده بوته این رقم، یکی دیگر از ویژگی‌های مطلوب آن است که امکان برداشت مکانیزه را فراهم می‌کند.
عملکرد رقم غفار در شرایط نرمال و تنش
میانگین عملکرد دانه رقم غفار در شرایط نرمال حدود ۳۳۴۱ کیلوگرم در هکتار است. در آزمایش‌های سازگاری که در سه منطقه خمین، بروجرد و زنجان انجام شد، عملکرد رقم غفار در هر سه منطقه نسبت به شاهد محلی خمین برتری داشت. به طوری که در زنجان با عملکرد ۴۴۷۴ کیلوگرم در هکتار، در خمین با عملکرد ۲۹۲۲ کیلوگرم در هکتار و در بروجرد با عملکرد ۲۹۶۵ کیلوگرم در هکتار، نسبت به شاهد ۲۷.۱ درصد برتری داشت.
در مجموع سه منطقه و طی سه سال، رقم غفار نسبت به شاهد محلی خمین با عملکرد ۳۳۷۶ کیلوگرم در هکتار، ۲۵.۸ درصد افزایش تولید نشان داد. همچنین در آزمایش‌های تحمل به تنش خشکی که در سال‌های ۱۳۸۸-۸۹ انجام شد، عملکرد رقم غفار در هر دو شرایط آبیاری نرمال و تنش خشکی نسبت به شاهد صدری به ترتیب ۲۵.۲ و ۵۷ درصد افزایش داشت.
بر اساس تحقیقات انجام شده، بیشترین عملکرد در منطقه اراک و خمین به ترتیب به میزان ۳۷۵۰ و ۳۷۲۵ کیلوگرم در هکتار در رقم غفار مشاهده شد. این میزان برداشت و تولید، حدود ۲۰ درصد از رقم‌های رایج کشور بیشتر است.
مقاومت رقم غفار به کنه دو لکه‌ای
یکی از مهمترین ویژگی‌های بهترین نوع بذر لوبیا چیتی رقم غفار، مقاوم بودن آن در برابر آفت کنه دونقطه‌ای است. مقاومت به این آفت از دیگر ویژگی‌های برتر این رقم نسبت به ارقام صدری و کوشا محسوب می‌شود.
نتایج پژوهش‌ها نشان داده است که درصد مرگ و میر کنه تارتن دو لکه‌ای توسط کنه‌کش فن پیروکسیمیت (اورتوس) در دو منطقه اراک و خمین در نوبت‌های ۷ و ۱۴ روز بعد از سم‌پاشی روی رقم غفار به ترتیب ۸۶.۵۶، ۸۵.۱۵ و ۸۳.۵۹، ۸۱.۵۷ درصد بود. رقم غفار تعداد سم‌پاشی کمتری نسبت به ارقام کوشا و صدری نیاز دارد. به طوری که کنه تارتن دو لکه‌ای با یکبار سم‌پاشی روی رقم غفار کنترل می‌شود، در حالی که ارقام کوشا و صدری دوبار تا پایان فصل سم‌پاشی می‌شوند.
در سال ۱۳۸۱، به منظور ارزیابی مقاومت ژنوتیپ‌های لوبیا به آفت کنه دو لکه‌ای، ۳۶ ژنوتیپ لوبیا در قالب طرح لاتیس مستطیل بررسی شد و رقم غفار جزء ژنوتیپ‌های با عملکرد بالا و دارای بالاترین عملکرد براساس شاخص ترکیبی مقاومت به کنه دولکه‌ای بود.
شکل دانه و کلاس تجاری رقم غفار
رقم غفار از نظر شکل دانه، نسبتاً گرد است که این ویژگی آن را از سایر ارقام متمایز می‌کند. میانگین وزن صد دانه این رقم ۴۰ گرم گزارش شده که نشان‌دهنده درشتی مناسب دانه‌های آن است. میزان پروتئین دانه این رقم حدود ۲۰ درصد است که از نظر ارزش غذایی در سطح مطلوبی قرار دارد.
کلاس تجاری بین‌المللی رقم غفار، Cranberry است که این ویژگی باعث بازارپسندی عالی آن شده است. از نظر رنگ و شکل ظاهری، این رقم مشابه لوبیا چیتی رقم صدری است که بالاترین بازارپسندی را در بین ارقام لوبیا چیتی دارد.
به طور کلی، رقم غفار با ویژگی‌های منحصر به فردی مانند مقاومت به کنه دو لکه‌ای، تحمل به خشکی، عملکرد بالا، شکل مناسب دانه و فرم ایستاده بوته، یکی از بهترین بذر لوبیا چیتی در ایران برای کشاورزان به شمار می‌رود. این رقم قابلیت کشت در همه مناطق معتدل سردسیری از جمله مناطق عمده لوبیاکاری کشور در حاشیه رشته کوه زاگرس را دارد.
4. بذر لوبیا چیتی رقم صالح
لوبیا چیتی رقم صالح از محصولات برتر پژوهشی استان فارس است که با استفاده از روش گزینش لاین خالص در بین توده‌های بومی مناطق مختلف این استان استخراج شده است. این رقم ارزشمند حاصل اجرای پنج پروژه تحقیقاتی به‌نژادی، به‌زراعی و تحقیقی-ترویجی طی سال‌های ۱۳۸۰ تا ۱۳۹۲ می‌باشد. در واقع، بذر صالح (E10) پس از ۱۲ سال کار تحقیقاتی و عملیاتی، به عنوان یکی از بهترین بذر لوبیا چیتی در ایران معرفی شده است.
ویژگی‌های زراعی رقم صالح
رقم صالح دارای تیپ رشد رونده با رشد نامحدود است که میانگین ارتفاع بوته آن به ۸۰ سانتی‌متر می‌رسد. طول دوره رشد این رقم حدود ۱۰۳ روز بوده که برخی منابع آن را تا ۱۱۵ روز نیز گزارش کرده‌اند. از نظر ظاهری، رنگ گل این رقم بنفش روشن است و شکل دانه آن گرد می‌باشد.
وزن صد دانه در رقم صالح حدود ۴۲ گرم گزارش شده اما برخی منابع آن را تا ۴۸ گرم نیز ذکر کرده‌اند. میزان پروتئین دانه این رقم بین ۱۸.۳ درصد تا ۲۱ درصد متغیر است که نشان‌دهنده ارزش غذایی بالای آن می‌باشد.
کلاس تجاری بین‌المللی این رقم Cranberry است و از نظر بازارپسندی در سطح “خیلی خوب” ارزیابی شده است. به علاوه، رقم صالح بازار خوبی برای فروش داشته و می‌توان گفت یکی از بهترین نوع بذر برای کاشت لوبیا چیتی در مناطق مرکزی ایران می‌باشد.
مقایسه با رقم محلی سده
در مقایسه با رقم محلی سده، بذر لوبیا چیتی رقم صالح عملکرد بسیار بالاتری دارد. بر اساس آزمایش‌های انجام شده، عملکرد رقم صالح حدود ۲۳۰۰ کیلوگرم در هکتار بوده که در مقایسه با توده محلی سده با عملکرد ۱۶۸۳ کیلوگرم در هکتار، تفاوت معنی‌داری نشان می‌دهد.
علاوه بر این، با اجرای طرح تحقیقی-ترویجی در سال ۱۳۹۱ در مزارع کشاورزان، مشخص شد که بالاترین عملکرد دانه در واحد سطح مربوط به رقم صالح با میانگین ۳۱۸۳ کیلوگرم در هکتار و کمترین عملکرد دانه مربوط به محلی سده با میانگین ۲۴۶۶ کیلوگرم در هکتار بود. این یعنی افزایش عملکردی معادل ۳۱۰ کیلوگرم در هکتار نسبت به رقم محلی.
همچنین در مقایسه با ارقام دیگر، رقم صالح با عملکرد ۲۳۲۸ کیلوگرم در هکتار نسبت به شاهدهای آزمایش رقم صدری و محلی خمین به ترتیب با عملکرد ۲۱۳۲ و ۲۰۶۳ کیلوگرم در هکتار، عملکرد بیشتری نشان داده است.
از دیگر ویژگی‌های بارز رقم صالح نسبت به محلی سده، زودرس بودن آن است. این ویژگی بسیار مهم است زیرا زمان برداشت محصول لوبیا در برخی مناطق مانند اقلید اواخر شهریور ماه است و معمولاً مزارع لوبیا با خطر سرمازدگی زودرس پاییزه مواجه می‌شوند.
مقاومت به آفات و رنگ دانه رقم صالح
رقم صالح نسبت به آفت کنه دو لکه‌ای مقاوم است. این ویژگی باعث می‌شود میزان سم مصرفی کاهش یابد و محصول سالم‌تری به دست مصرف‌کننده برسد. برخلاف برخی ارقام دیگر مانند رقم تلاش که نیمه مقاوم به این آفت است، رقم صالح مقاومت کاملی نشان می‌دهد.
رنگ دانه رقم صالح، کرم با قرمز تو پر است که از بازارپسندی بسیار خوبی برخوردار می‌باشد. در واقع، یکی از مهمترین ویژگی‌های این رقم، بازارپسندی آن از لحاظ رنگ دانه است که باعث شده تقاضای خوبی برای آن در بازار وجود داشته باشد.
معرفی رقم جدید لوبیا چیتی صالح با داشتن ویژگی‌های مطلوب زراعی می‌تواند نقش مؤثری در افزایش کمیت و کیفیت محصول لوبیا در منطقه اقلید استان فارس با میانگین سطح زیر کشت ۱۷۰۰۰ هکتار (به عنوان قطب تولید لوبیا در کشور) داشته باشد.
به طور خلاصه، بذر لوبیا چیتی رقم صالح با ویژگی‌های برجسته‌ای مانند عملکرد بالا، زودرسی، مقاومت به آفات و بازارپسندی عالی، گزینه‌ای مناسب برای کشاورزان به ویژه در مناطق مرکزی ایران است. این رقم نه تنها بازدهی بالاتری نسبت به ارقام محلی دارد، بلکه با مقاومت به آفات، هزینه‌های تولید را نیز کاهش می‌دهد.
5. بذر لوبیا چیتی رقم تلاش
بذر لوبیا چیتی رقم تلاش از نخستین دستاوردهای پژوهشی ایستگاه ملی تحقیقات لوبیا خمین است که سال‌هاست در بسیاری از مزارع کشور کشت می‌شود. این رقم به دلیل ویژگی‌های منحصربه‌فرد و سازگاری با شرایط اقلیمی ایران، همچنان جایگاه خود را در میان بهترین بذر لوبیا چیتی در ایران حفظ کرده است.
ویژگی‌های زراعی رقم تلاش
رقم تلاش از جنس و گونه Phaseolus vulgaris و در کلاس تجاری Pinto قرار دارد. این رقم دارای فرم بوته رونده و رشد نامحدود (تیپ ۳) بوده و متوسط ارتفاع آن بین ۷۵ تا ۹۰ سانتی‌متر است. دوره رشد و نمو این رقم حدود ۱۰۵ روز طول می‌کشد و وزن صد دانه آن در محدوده ۳۵ تا ۳۷ گرم قرار دارد. برخی از خواص فیزیکی این رقم در سطوح مختلف رطوبتی (۹.۶۴ تا ۳۲.۴ درصد) متغیر است. با افزایش رطوبت، خصوصیاتی مانند طول، عرض، ضخامت و چگالی دانه‌ها به صورت خطی افزایش می‌یابد.
عملکرد و بازارپسندی رقم تلاش
یکی از مهمترین ویژگی‌های بهترین نوع بذر لوبیا چیتی رقم تلاش، تولید تعداد مناسبی غلاف در هر بوته است. در شرایط محیطی مطلوب، این رقم از پتانسیل عملکرد بالایی برخوردار است، اما در بسیاری موارد به دلیل فراهم نبودن شرایط مناسب (تغذیه، خاک، آب و غیره) با عملکرد پتانسیل خود فاصله دارد. از نظر بازارپسندی، رقم تلاش در سطح خوبی قرار گرفته و به دلیل ویژگی‌های مطلوب مانند مقاومت به برخی تنش‌ها و همچنین تولید غلاف زیاد، در برنامه‌های به‌نژادی کاربرد فراوانی دارد.
میزان مقاومت به بیماری‌ها
رقم تلاش نسبت به آفت کنه دو نقطه‌ای نیمه مقاوم است. از سوی دیگر، این رقم در برابر بیماری‌های ویروسی مانند ویروس موزائیک معمولی لوبیا (BCMV)، ویروس موزائیک زردی لوبیا (BYMV) و ویروس موزائیک خیار (CMV) مقاومت نشان می‌دهد. در مطالعات انجام‌شده، رقم تلاش با میانگین شدت بیماری‌زایی ۳.۳۷ نسبت به سایر ارقام مقاومت بیشتری (نیمه‌حساس) در برابر Rhizoctonia solani نشان داده است. با این حال، هیچ‌یک از ارقام لوبیا مقاومت کاملی در برابر این بیماری نداشته و همگی در گروه‌های حساس یا نیمه‌حساس طبقه‌بندی شده‌اند.
در مقایسه با ارقام جدیدتر مانند کوشا و غفار، رقم تلاش همچنان به دلیل ویژگی‌های خاص خود در برخی مناطق کشور مورد استقبال کشاورزان قرار دارد. این رقم توسط مرکز تحقیقات لوبیا در شهرستان خمین اصلاح و معرفی شده است و در مناطق مختلف کشت لوبیا قابل کشت می‌باشد.
6. بذر لوبیا چیتی محلی خمین
رقم محلی خمین به عنوان یکی از قدیمی‌ترین و شناخته‌شده‌ترین بذرهای لوبیا چیتی، جایگاه خاصی در صنعت کشاورزی ایران دارد. این رقم سنتی از توده‌های بومی خمین جمع‌آوری شده و سال‌هاست که در مناطق مختلف کشور کشت می‌شود.
سازگاری رقم خمین با شرایط اقلیمی
لوبیا چیتی محلی خمین از جنس و گونه Phaseolus vulgaris است و به دلیل سازگاری بالا با شرایط آب و هوایی مناطق مختلف ایران، محبوبیت زیادی بین کشاورزان دارد. برای رشد مطلوب این رقم، روزهای گرم و شب‌های خنک مناسب است. دمای بهینه برای رشد آن در روز بین ۲۰ تا ۲۸ درجه و در شب ۱۵ تا ۲۰ درجه سانتی‌گراد می‌باشد.
از سوی دیگر، این رقم نسبت به طول روز خنثی بوده و معمولاً ۳۰ تا ۴۰ روز پس از کاشت شروع به گلدهی می‌کند. دوره گلدهی آن حدود یک ماه است. دمای بیش از ۳۰ درجه مناسب رشد آن نبوده و دمای بالاتر از ۳۵ درجه سانتی‌گراد منجر به عدم تشکیل دانه می‌شود. همچنین دمای کمتر از ۱۵ درجه سانتی‌گراد برای رشد آن نامناسب است.
عملکرد در هکتار و محبوبیت بین کشاورزان
این رقم به دلیل سازگاری بالا و عملکرد مناسب در هکتار، یکی از رایج‌ترین بذور مورد استفاده توسط کشاورزان است. لوبیا چیتی خمین تعداد مناسبی غلاف در بوته ایجاد می‌کند و در صورت داشتن شرایط مطلوب، از پتانسیل عملکرد بالایی برخوردار است. با این حال، در اغلب موارد به دلیل فراهم نبودن شرایط محیطی مناسب (تغذیه، خاک، آب و غیره) با عملکرد پتانسیل خود فاصله دارد.
در بررسی‌های انجام شده، عملکرد رقم محلی خمین حدود ۳۳۷۶ کیلوگرم در هکتار گزارش شده است. بازارپسندی این رقم بسیار عالی بوده و فرم بوته آن رونده با رشد نامحدود (تیپ ۳) است. متوسط ارتفاع آن بین ۷۵ تا ۹۰ سانتی‌متر، دوره رشد و نمو ۱۰۵ روز و وزن صد دانه حدود ۴۰ گرم می‌باشد.
مقایسه با ارقام اصلاح‌شده
در مقایسه با ارقام اصلاح‌شده، رقم محلی خمین در برخی شاخص‌ها عملکرد پایین‌تری دارد. به عنوان مثال، رقم غفار نسبت به رقم محلی خمین در سه منطقه خمین، بروجرد و زنجان برتری داشته است. عملکرد رقم غفار در زنجان ۴۴۷۴ کیلوگرم، در خمین ۲۹۲۲ کیلوگرم و در بروجرد ۲۹۶۵ کیلوگرم در هکتار بوده که نسبت به شاهد ۲۷.۱ درصد برتری داشته است.
در مجموع، رقم غفار در سه منطقه و طی سه سال نسبت به شاهد محلی خمین با عملکرد ۳۳۷۶ کیلوگرم در هکتار، ۲۵.۸ درصد افزایش تولید نشان داده است. همچنین رقم صدری، اولین رقم لوبیا چیتی دانه درشت در ایران، علاوه بر دارا بودن خصوصیات رقم محلی خمین، از نظر عملکرد، رنگ دانه، فرم بوته، بازارپسندی و اجزای عملکرد نسبت به آن برتر است.
7. بذر لوبیا چیتی رقم سرحدی
لوبیا چیتی رقم سرحدی از ارقام کمتر شناخته‌شده اما کاربردی در میان بهترین بذر لوبیا چیتی در ایران است که به دلیل خصوصیات مشابه با رقم محلی خمین، در برخی مناطق کشور مورد توجه کشاورزان قرار گرفته است. برخلاف ارقام اصلاح‌شده‌ای مانند کوشا، غفار و صالح که حاصل سال‌ها تحقیق و پژوهش هستند، این رقم بیشتر در میان کشاورزان سنتی رواج دارد.
ویژگی‌های ظاهری رقم سرحدی
رقم سرحدی یک رقم شناخته شده در میان ارقام رسمی لوبیا چیتی نیست و اطلاعات دقیق علمی از ویژگی‌های ظاهری آن در دست نمی‌باشد. با این وجود، با توجه به شباهت زیاد آن به لوبیای محلی خمین، می‌توان گفت این رقم احتمالاً دارای فرم بوته رونده با رشد نامحدود (تیپ ۳) است. همچنین به طور معمول دانه‌های آن در مقایسه با ارقام زنجان سایزبندی ریزتری داشته و رنگ پس زمینه آن کرم‌تر است.
شباهت به رقم خمین
بر اساس منابع موجود، لوبیا چیتی سرحدی شباهت بسیار زیادی به لوبیای محلی خمین دارد. این شباهت هم در ظاهر و هم در عملکرد قابل مشاهده است. از سوی دیگر، رنگ‌بندی رگه‌های آن نسبت به چیتی زنجان کمرنگ‌تر می‌باشد. به علاوه، در مقایسه با برخی ارقام کشیده مانند نمونه‌های زنجان، دانه‌های این رقم گردتر است و شباهت کمتری به لوبیا چیتی‌های خارجی مانند ازبک دارد.
میزان عملکرد و بازارپسندی
اگرچه اطلاعات دقیقی از میزان عملکرد رقم سرحدی در هکتار در دست نیست، اما با توجه به شباهت آن با رقم محلی خمین، می‌توان حدس زد که عملکرد مشابهی در حدود ۲۰۰۰ تا ۲۵۰۰ کیلوگرم در هکتار داشته باشد. در مقایسه، ارقام اصلاح‌شده‌ای مانند غفار با میانگین عملکرد ۲۸۲۴.۵ کیلوگرم در هکتار عملکرد بالاتری دارند.
از نظر بازارپسندی، به دلیل شباهت با رقم خمین که از بازارپسندی خوبی برخوردار است، این رقم نیز در بازارهای محلی خریداران خود را دارد. با این حال، کیفیت آن در مقایسه با ارقام اصلاح‌شده مانند کوشا، صدری و غفار پایین‌تر ارزیابی می‌شود. به گفته متخصصان، مهم نیست محصول متعلق به کدام منطقه باشد، بلکه مهم این است که نیاز مصرف‌کننده را در فروش فله، بسته‌بندی و یا صادرات برطرف کند.
مقایسه ویژگی‌های ظاهری، تغذیه‌ای و بازارپسندی
| رقم | شکل دانه | کلاس تجاری | درصد پروتئین | زمان پخت (دقیقه) | ویژگی بارز |
|---|---|---|---|---|---|
| صدری | بیضی درشت | Cranberry | ۲۲٪ | ۱۵۵ | اولین دانه‌درشت اصلاح‌شده |
| کوشا | سهمی | Cranberry | ۲۰–۲۲٪ | – | برداشت مکانیزه + فرم ایستاده |
| غفار | گرد | Cranberry | ۲۰٪ | – | مقاوم‌ترین رقم به کنه دو لکه‌ای |
| صالح | گرد | Cranberry | ۱۸.۳–۲۱٪ | – | زودرس، مقاوم، بومی فارس |
| تلاش | بیضی | Pinto | – | – | سنتی، کاربردی در اصلاح نژاد |
| خمین | بیضی | Pinto | – | – | سنتی، محبوب کشاورزان محلی |
“Pinto bush beans are a classic heirloom known for their speckled appearance and mild, earthy flavor with a hint of nuttiness.”
— MIgardenerترجمه فارسی:
«لوبیا چیتی بوته‌ای از جمله نسل‌های قدیمی کلاسیک است که با ظاهر خال‌خالی و طعمی ملایم، زمینی و کمی آجری شناخته می‌شود.»
سوالات متداول
انتخاب بذر مناسب می‌تواند تفاوت چشمگیری در میزان برداشت و سودآوری ایجاد کند. بذر مناسب باعث افزایش عملکرد، مقاومت به آفات و بیماری‌ها و بازارپسندی بهتر محصول می‌شود.
ارقام کوشا و غفار با تیپ رشد ایستاده (تیپ ۲) برای برداشت مکانیزه مناسب‌تر هستند. این ارقام امکان استفاده از ماشین‌آلات را در زمان برداشت فراهم می‌کنند.
رقم غفار و صالح مقاومت بالایی به آفت کنه دو لکه‌ای دارند. این ویژگی باعث کاهش نیاز به سم‌پاشی و تولید محصول سالم‌تر می‌شود.
رقم صدری با دانه‌های درشت و یکنواخت و رقم صالح با رنگ‌بندی جذاب، از بازارپسندی بالایی برخوردارند. این ارقام معمولاً مورد توجه خریداران قرار می‌گیرند.
بله، ارقام محلی مانند لوبیا چیتی خمین هنوز هم طرفداران خود را دارند. این ارقام به دلیل سازگاری با شرایط محلی و طعم مورد پسند برخی مصرف‌کنندگان، همچنان در برخی مناطق کشت می‌شوند.
منابع خارجی :
