
کاشت کیوی از صفر تا صد کاشت، داشت و برداشت
آیا میدانستید کاشت کیوی و منتظر میوهدهی آن ماندن، نیازمند صبر زیادی است؟ تقریباً ۴ الی ۵ سال طول میکشد تا درخت کیوی به بار بنشیند! این میوه جذاب اولین بار در سال ۱۳۵۴ وارد ایران شد و از آن زمان، توجه بسیاری از باغداران را به خود جلب کرده است. درخت کیوی به سه گونه نر، ماده و خودبارور تقسیم میشود و برای رشد مناسب به فضای کافی، نور خورشید و پناهگاه نیاز دارد.
خوشبختانه، پرورش و کاشت کیوی در خانه بسیار راحتتر از فضای بیرون است، زیرا میتوانید شرایط مناسب رشد این گیاه را به آسانی فراهم کنید. همچنین، این میوه قابلیت نگهداری در انبار برای مدت سه تا چهار ماه را داشته و با حفظ رطوبت و کنترل دمای مناسب، امکان انبار کردن آن برای ۹ ماه نیز وجود دارد.
کیوی را میتوان از طریق روشهای مختلفی مانند کاشت بذر، تکثیر به روش قلمه و کاشت نهال کیوی تکثیر کرد. در این مقاله، با انواع درخت کیوی، روشهای کاشت، شرایط محیطی مناسب و مراقبتهای لازم پس از کاشت آشنا خواهید شد.
آشنایی با درخت کیوی و انواع آن

در جهان باغبانی، درخت کیوی یکی از جذابترین گیاهان بالارونده است که با نام علمی Actinidia deliciosa شناخته میشود. این گیاه که متعلق به خانواده Actinidiaceae است، اصالتاً از آسیای شرقی میآید و به دلیل میوههای پرخاصیت و شیرینش، توجه باغداران بسیاری را به خود جلب کرده است.
کاشت کیوی درخت نر، ماده و خودبارور
نوع درخت کیوی | ویژگیها | باردهی | نیاز به درخت نر |
---|---|---|---|
نر | فقط گل دارد؛ برای گردهافشانی استفاده میشود | ندارد | – |
ماده | میوهزا؛ برای باردهی نیاز به گردهافشانی از درخت نر دارد | دارد | دارد |
خودبارور | بدون نیاز به درخت نر، قادر به میوهدهی است؛ اما میوهها کوچکترند | دارد (کمتر) | ندارد |
کیوی از جمله گیاهان دوپایه است که گلهای نر و ماده روی درختان مجزا رشد میکنند. درختان کیوی به سه گونه تقسیم میشوند:
- درخت نر: تنها گل تولید میکند و وظیفه گردهافشانی را بر عهده دارد. گلهای درخت نر دارای پرچمهای زرد کمرنگ در وسط گل هستند.
- درخت ماده: میوهدهی دارد و به جای پرچم، در مرکز گلهایش کلاله چسبنده و یک تخمدان سفید در پایین گل دارد.
- درخت خودبارور: نوعی که نیازی به درخت نر مجزا برای باردهی ندارد، اما میوههای کوچکتری تولید میکند.
برای داشتن باغی پربار، باید نسبت مناسبی از درختان نر و ماده را رعایت کنید. معمولاً یک درخت نر برای گردهافشانی 8 تا 10 درخت ماده کافی است. زنبور عسل نقش مهمی در گردهافشانی گلهای کیوی دارد، بنابراین برای افزایش باردهی، باید به حضور این حشرات در باغ توجه ویژه داشته باشید.
ویژگیهای رشد و ظاهر درخت کیوی
درخت کیوی در واقع یک گیاه بالارونده است که تا ارتفاع 7.5 متر رشد میکند. این گیاه دارای ریشههای نسبتاً ضخیم، گوشتی، آبدار و سطحی است (به همین دلیل باید از شخم عمیق در اطراف تنه خودداری کنید).
برگهای کیوی خزانکننده، قلبی شکل و متناوب هستند و دارای پرزهایی میباشند که بر تبخیر، تعرق و مقاومت در برابر آفات و بیماریها تأثیر میگذارند. برگهای بالغ بدون پرز، به رنگ سبز تیره و دارای برجستگی هستند، در حالی که برگهای جوان دارای پرزهای ریز قرمز رنگ میباشند.
گلهای کیوی اواخر بهار شکوفا میشوند و به رنگ شیری هستند که به تدریج متمایل به زرد طلایی میشوند. این گلها فاقد شهد بوده اما رایحهای مطبوع دارند. میوه کیوی بیضوی کشیده تا استوانهای، به رنگ قهوهای و پوشیده از کرک است. گوشت داخلی آن سبز روشن با دانههای ریز سیاه رنگ میباشد.
عامل | مقدار/ویژگی توصیهشده |
---|---|
دمای مطلوب رشد | 14 تا 24 درجه سانتیگراد |
مقاومت سرمایی | تا منفی 10 درجه (حداکثر) |
PH مناسب خاک | 5.5 تا 6.5 |
نور مورد نیاز | روزانه 5 تا 6 ساعت نور مستقیم |
رطوبت نسبی مناسب | حدود 75% |
زمان کاشت نهال | شهریور تا مهر یا اسفند تا فروردین |
آبیاری روزانه درخت بالغ | حدود 5 لیتر برای هر متر مربع تاج درخت (با سیستم قطرهای) |
فاصله کاشت نهال | 4×4 یا 4×5 متر |
شرایط اقلیمی مناسب برای رشد و کاشت کیوی

کیوی گیاهی نیمهگرمسیری است که مقاومت آن در برابر سرما از مرکبات بیشتر است. برای داشتن محصولی مطلوب، به شرایط اقلیمی خاصی نیاز دارد:
دمای مناسب برای رشد ایدهآل کیوی بین 14 تا 24 درجه سانتیگراد است. این گیاه میتواند دمای تابستانی تا 40 درجه سانتیگراد را تحمل کند و در زمستان تا دمای 10 درجه زیر صفر مقاوم است. با وجود این، در مناطقی که دمای زمستان به کمتر از 12 درجه سانتیگراد زیر صفر میرسد، پرورش و کاشت کیوی غیرممکن است.
علاوه بر این، برای گلدهی و تشکیل میوه، کیوی به یک دوره سرمای زمستانی (600 تا 1100 ساعت دمای کمتر از 7 درجه سانتیگراد) نیاز دارد. رطوبت نسبی مناسب برای رشد کیوی حدود 75 درصد است.
بهترین زمان برای کاشت نهال کیوی، اوایل پاییز (مهر ماه) و اواخر تابستان (شهریور ماه) میباشد. این گیاه به فصل رشد طولانی (8 تا 9 ماه بدون یخبندان) نیاز دارد و برای باردهی مناسب به حداقل 200 روز رشد بدون یخبندان و سرما احتیاج دارد.
توجه داشته باشید که کیوی قابلیت کشت و رشد در مناطق گرمسیری را ندارد و بهترین موقعیت آب و هوایی برای رشد آن، مناطق معتدل یا سردسیر است. همچنین، از کاشت کیوی در نقاط بادخیز باید خودداری کرد، زیرا باد میتواند باعث استرس و حتی شکستن شاخهها شود.
روشهای کاشت درخت کیوی
تکثیر درخت کیوی به سه روش اصلی امکانپذیر است که هر کدام مزایا و چالشهای خاص خود را دارند. در ادامه، با روشهای مختلف کاشت کیوی آشنا میشوید تا بتوانید مناسبترین روش را برای شرایط خود انتخاب کنید.
کاشت کیوی از طریق بذر
کاشت کیوی از طریق بذر یک پروژه سرگرمکننده است که در نهایت یک گیاه زینتی به شما میدهد. البته باید بدانید که گیاهان حاصل از بذر، دقیقاً شبیه به گیاه مادر نخواهند بود. برای کاشت بذری کیوی، مراحل زیر را دنبال کنید:
انتخاب و آمادهسازی بذر: میتوانید بذر انواع مختلف کیوی را از فروشگاههای مخصوص تهیه کنید یا دانههای یک عدد کیوی سالم و رسیده را استخراج کنید. میوه باید کاملاً رسیده باشد و قند آن تکمیل شده باشد. برای این منظور، میوه را در دمای بالای ۱۲ درجه سانتیگراد قرار دهید تا نرم شود.
جوانهزنی بذر: بذرها را در یک دستمال مرطوب قرار داده و آن را درون یک کیسه پلاستیکی بگذارید. سپس در محیطی گرم نگهداری کنید تا جوانه بزنند. مرطوب نگه داشتن دستمال تا زمان جوانهزدن بذرها بسیار مهم است.
کاشت در گلدان: پس از جوانهزدن، بذرها را در گلدانی با زهکشی مناسب بکارید. میتوانید از مخلوط خاک شامل ماسه (۹۰ درصد) و خاک هوموس (۱۰ درصد) استفاده کنید. هر ۳-۴ بذر را با فاصله در گلدان قرار داده و با لایهای نازک از خاک بپوشانید.
مراقبت اولیه: گلدان را در محلی آفتابگیر مانند پشت پنجره قرار دهید. درختان جوان به سرمای زمستان حساس هستند، بنابراین بسیاری از پرورشدهندگان، گیاه را طی دو سال اول در مکان مسقف نگهداری میکنند.
کاشت کیوی از طریق قلمه
تکثیر از طریق قلمه متداولترین روش تکثیر کیویفروت است که موجب توسعه سریع باغها، پیشرس شدن نهالها و تسریع باردهی میشود. بیش از ۹۹ درصد کشت کیوی دنیا اختصاص به رقم هایوارد دارد که به جهت سهل بودن ریشهزایی، تکثیر آن به روش قلمه انجام میشود.
انتخاب قلمه مناسب: مهمترین نکته، انتخاب پایه مادری مناسب و سالم از نظر فنوتیپ و ژنوتیپ است. قلمههایی به طول ۱۰-۱۵ سانتیمتر و قطر ۱-۷ سانتیمتر با سه جوانه تهیه کنید. بهترین زمان قلمهگیری از نیمه دوم دیماه تا نیمه دوم بهمنماه است.
آمادهسازی قلمه: قیچی باید کاملاً تیز باشد تا باعث لهشدن بافتهای قلمه نشود. محل فوقانی قلمه باید شیب مناسب داشته و با چسب پیوند پوشیده شود. محل تحتانی قلمه را با قارچکش ضدعفونی کنید.
ریشهدار کردن قلمه برای کاشت کیوی: قلمهها را در بستری از ماسه، پیتماس و کوکوپیت قرار دهید. میتوان از دو روش گلخانه گرم (دمای ۱۸-۲۲ درجه سانتیگراد) یا گلخانه معتدل (دمای ۸-۱۰ درجه سانتیگراد) استفاده کرد. در روش گلخانه گرم، قلمهها طی ۴۵-۶۰ روز ریشهدار میشوند، اما در روش گلخانه معتدل، این زمان طولانیتر است.
کاشت نهال کیوی آماده

کاشت نهال آماده، سادهترین روش برای شروع پرورش کیوی است. این روش زمان کمتری برای به ثمر رسیدن نیاز دارد و نتایج قابل پیشبینیتری را به همراه خواهد داشت.
انتخاب نهال سالم: یکی از اساسیترین مسائل در احداث باغ کیویفروت، انتخاب نهالهایی است که ضمن داشتن اندازه متناسب، از رشد قوی برخوردار بوده و دارای ریشههای سالم و فراوان باشند.
آمادهسازی زمین: مکانی با نور کافی و خاک مناسب انتخاب کنید. خاک باید شنی و دارای زهکشی خوب باشد. برای درختان کیوی، داربست یا تکیهگاه محکم به ارتفاع حداقل ۱.۸ متر آماده کنید.
نحوه کاشت: برای هر نهال، گودالی کمی بزرگتر از گلدان آن حفر کنید. نهال را به آرامی از گلدان خارج کرده و با خاک چسبیده به ریشهها در گودال قرار دهید. مراقب باشید به ریشهها آسیب نرسد، زیرا باعث ایجاد شوک در گیاه میشود.
فاصله کاشت: بهترین فاصله کاشت نهال کیوی، نسبت ۴ در ۴ یا ۵ در ۵ متر است. همچنین میتوانید نهالها را به فاصله ۴ متری از یکدیگر در ردیفهایی با فاصله ۵ متری بکارید.
نسبت درختان نر و ماده: برای به دست آوردن محصول مرغوب، باید پایههای نر متناسب با پایههای ماده و در مکانهای مناسب باغ کاشته شوند. مشهورترین نسبت، ۸ به ۱ است (۸ پایه ماده، ۱ پایه نر).
در مجموع، انتخاب روش کاشت کیوی به هدف شما از پرورش، فضای در دسترس، و میزان صبر و حوصلهتان بستگی دارد. اگر به دنبال تجربهای آموزشی هستید، کاشت بذر میتواند جذاب باشد. برای نتیجه سریعتر و مطمئنتر، روش قلمه یا کاشت نهال آماده گزینههای مناسبی خواهند بود.
شرایط محیطی و خاک مناسب
برای موفقیت در کاشت کیوی، فراهم کردن شرایط محیطی مناسب اهمیت بسزایی دارد. توجه به نوع خاک، میزان اسیدیته و شرایط آب و هوایی، تضمینکننده رشد بهینه و باردهی مطلوب این میوه ارزشمند است.
خاک شنی با زهکشی خوب قبل از کاشت کیوی
درخت کیوی به خاکی با زهکشی مناسب نیاز دارد تا از پوسیدگی ریشهها جلوگیری شود. خاکهای شنی هوموسدار بهترین گزینه برای کاشت نهال کیوی محسوب میشوند. این گیاه در خاکهای عمیق آبرفتی بهترین رشد را داشته و در خاکهای لومی و سیلتی-لوم بهتر از خاکهای شنی-لوم رشد میکند.
برای ایجاد بستر مناسب کاشت کیوی، میتوانید از مخلوط کود دامی پوسیده و ماسه بادی به نسبت مساوی استفاده کنید. این ترکیب (۵۰٪ کود پوسیده دامی و ۵۰٪ ماسه دریا) در پرورش کیوی نتیجه مطلوبی به همراه داشته است. بسیار مهم است که خاک انتخابی برای کاشت کیوی سبک و غنی از مواد آلی باشد و عمق کافی داشته باشد.
PH مناسب و مواد آلی
میزان اسیدیته یا PH مناسب برای رشد کیوی بین ۵.۵ تا ۶.۵ است. توجه به این نکته ضروری است، زیرا در PH قلیایی، گیاه کیوی دچار کلروز (زردی برگها) میشود. با توجه به اینکه اکثر خاکهای ایران اسیدی ضعیف تا قلیایی شدید هستند، باید از کودهایی که باعث افزایش PH خاک میشوند، خودداری کرد.
هوموس یا بقایای باقی مانده از موجودات زنده خاک، در رشد بهینه درختان کیوی نقش مؤثری دارد. در باغهای میانسال کیوی، ریشهها ممکن است کاملاً همپوشانی داشته باشند. بنابراین، وجود مواد آلی کافی در خاک برای تأمین عناصر غذایی مورد نیاز گیاه ضروری است.
نور، دما و فصل کاشت کیوی
درخت کیوی برای رشد مناسب به نور کافی نیاز دارد. قرار گرفتن ۵ تا ۶ ساعت در معرض نور خورشید، بهترین حالت ممکن است. البته، در مناطق با تابستانهای گرم تا ۴۵ درجه سانتیگراد، در صورتی که آبیاری کافی صورت گیرد، میتوان به کاشت کیوی اقدام کرد.
این گیاه برای رشد به دمای مطلوب ۱۴ تا ۲۴ درجه سانتیگراد نیاز دارد. درختان کیوی میتوانند دمای تابستانی تا ۴۰ درجه سانتیگراد را تحمل کنند. همچنین، دمای کمتر از ۱۲- درجه سانتیگراد در فصل زمستان، درختان جوان را از بین برده و به درختان بالغ صدمه میزند.
بهترین زمان برای کاشت نهال کیوی، ماههای شهریور و مهر (بهترین موقع) یا اسفند و فروردین است. همچنین، رطوبت مناسب هوا برای رشد کیوی حدود ۷۰ تا ۸۰ درصد میباشد. تنها مناطقی با حداقل باد برای کاشت کیوی مناسب هستند، زیرا شاخههای این درختان به آسانی در اثر باد شکسته میشوند.
مراقبتهای لازم پس از کاشت کیوی
پس از کاشت نهال کیوی، مراقبتهای مناسب و به موقع، تضمینکننده رشد و باروری مطلوب آن است. این مراقبتها شامل چهار جنبه اصلی میشود که در ادامه به آنها میپردازیم.
آبیاری اصولی و منظم کیوی

آبیاری صحیح و منظم برای پرورش و کاشت کیوی امری حیاتی است. میزان آب مورد نیاز برای هر متر مربع از تاج درخت بالغ، حدود ۵ لیتر در روز میباشد. با این حال، آبیاری بیش از حد میتواند موجب پوسیدگی ریشهها شود. بهترین روش برای آبیاری کیوی، استفاده از سیستمهای قطرهای یا میکروجت است که آب را به تدریج و به مقدار کم در اختیار گیاه قرار میدهد.
در نهالهای جوان، خاک اطراف ریشه باید همواره مرطوب باشد. معمولاً آبیاری از اوایل اردیبهشت شروع و تا اوایل آبان ادامه مییابد و حداقل هفتهای دو بار انجام میشود. کمبود آب، به ویژه در دورههای گلدهی و میوهدهی، میتواند باعث پژمردگی گلها، ریزش میوهها و کوچک ماندن آنها شود.
کوددهی با عناصر ضروری کیوی
کیوی برای رشد مطلوب به عناصر مختلفی نیاز دارد. ازت یکی از مهمترین عناصر برای رشد بهینه درخت کیوی است و کمبود آن موجب کاهش رشد میشود. همچنین، پتاسیم، منگنز، منیزیم و سولفات روی نیز از عناصر ضروری هستند.
بهترین زمان برای شروع کوددهی، یک سال پس از کاشت نهال است. کوددهی میتواند هر پانزده روز یک بار از فروردین تا شهریور انجام شود. استفاده از کودهای طبیعی مانند کود دامی، کود جلبک دریایی، کود اسید هیومیک و کود مرغی از بهترین گزینهها برای درخت کیوی محسوب میشوند.
هرس زمستانه و تابستانه

هرس یکی از مهمترین عوامل در پرورش موفق کیوی است. هرس تابستانه با هدف ایجاد فضای کافی برای شاخهها و دسترسی بهتر به نور انجام میشود. بهترین زمان برای هرس تابستانه، زمانی است که غنچهها آماده باز شدن هستند.
هرس زمستانه در زمان خواب درخت (معمولاً از آبان تا دی ماه) انجام میشود و هدف آن، باقی گذاشتن تعداد مناسبی از شاخههای چوبی یکساله روی درخت است. در این هرس، شاخههای ضعیف، پیچیده و خشک حذف میشوند و روی شاخههای انتخابی ۳ تا ۶ جوانه نگهداری میشود.
محافظت در برابر سرما و باد
درخت کیوی به ویژه در سالهای اولیه رشد، در برابر سرما و باد آسیبپذیر است. برای محافظت در برابر سرما، آبیاری مناسب خاک حداقل سه روز قبل از وقوع یخبندان توصیه میشود، زیرا خاک مرطوب گرمای بیشتری را نسبت به خاک خشک حفظ میکند.
یکی از روشهای محافظت از درختان، استفاده از پوششهای پارچهای یا چادر است که اطراف آن به وسیله چند جسم سنگین محکم میشود. همچنین میتوان از پشم گوسفند باغی یا پردههای توری قدیمی برای محافظت از شاخههای جوان در بهار استفاده کرد.
آفات، بیماریها و برداشت محصول
درختان کیوی نیز مانند سایر گیاهان، در معرض انواع آفات و بیماریها قرار دارند که با شناخت و مدیریت صحیح میتوان از آنها پیشگیری کرد.

مشکلات رایج مانند قارچ و خشکی کیوی
پوسیدگی ریشه و طوقه، یکی از مهمترین بیماریهای کیوی است که در خاکهای سنگین و فاقد زهکش مناسب شدت مییابد. این بیماری باعث تغییر رنگ بافت کامبیوم و حتی قسمت چوبی طوقه میشود و سرانجام به خشک شدن درخت میانجامد. کپک خاکستری نیز از مهمترین بیماریهای پس از برداشت کیوی محسوب میشود که علائم آن به صورت پوسیدگی نرم از دمگاه میوه آغاز میگردد.
درمان و پیشگیری از آفات کیوی
شپشک توت، مهمترین آفت خسارتزای درختان کیوی در ایران است که با مکیدن شیره گیاهی، موجب ضعف، ریزش برگ و در نهایت خشکیدگی درخت میشود. تریپس گلخانه نیز با تغذیه از سلولهای برگ، باعث نقرهای شدن برگها میگردد. برای پیشگیری، هرس مناسب، رعایت فاصله کاشت (حداقل 4 در 5 متر) و زهکشی مناسب ضروری است. در صورت آلودگی شدید، سمپاشی در زمان مناسب توصیه میشود.
زمان مناسب برداشت کیوی

کیوی باید هنگامی برداشت شود که مراحل رشد آن کامل، اما هنوز سفت و نرسیده باشد. بهترین زمان چیدن، وقتی است که بریکس (میزان مواد جامد محلول) آن 7-9 درصد و سفتی گوشت آن 7-10 پوند باشد. حداقل میزان بریکس برای برداشت 6.5 درصد است.
نحوه نگهداری کیوی پس از برداشت
میوههای کیوی پس از برداشت باید پیشسردسازی شوند تا دما و تنفس آنها کاهش یابد. دمای مناسب نگهداری در سردخانه صفر درجه سانتیگراد و رطوبت نسبی مناسب 90-95 درصد است. غلظت اتیلن باید پایینتر از 20 قسمت در بیلیون نگه داشته شود تا از رسیدن سریع میوهها جلوگیری شود.
نکات کلیدی کاشت کیوی
درخت کیوی یک سرمایهگذاری بلندمدت است که پس از ۴-۵ سال صبر، میوههای پرارزش تولید میکند.
• نسبت درختان نر و ماده: برای باردهی مطلوب، یک درخت نر برای هر ۸-۱۰ درخت ماده کافی است.
• خاک مناسب: خاک شنی با زهکشی عالی و pH بین ۵.۵-۶.۵ برای جلوگیری از پوسیدگی ریشه ضروری است • شرایط اقلیمی: دمای ۱۴-۲۴ درجه سانتیگراد و رطوبت ۷۵ درصد برای رشد بهینه مورد نیاز است.
• آبیاری اصولی: ۵ لیتر آب در روز برای هر متر مربع تاج درخت بالغ با سیستم قطرهای توصیه میشود.
• هرس منظم: هرس زمستانه و تابستانه برای افزایش باردهی و سلامت درخت حیاتی است.
• محافظت از سرما: درختان جوان در برابر دمای زیر ۱۲- درجه سانتیگراد آسیبپذیر هستند
موفقیت در پرورش و کاشت کیوی مستلزم ترکیب صحیح دانش فنی، صبر و مراقبت مداوم است. با رعایت این اصول، میتوانید باغی پربار و پایدار ایجاد کنید که سالها محصول باکیفیت تولید خواهد کرد.
“Hardy kiwi plants often take several years to mature and usually do not bear fruit until they are 5 to 9 years old.” – extension
«گیاهان کیوی سختپسند اغلب چندین سال طول میکشد تا به بلوغ برسند و معمولاً تا سن ۵ تا ۹ سالگی میوه نمیدهند.»
سوالات متداول
معمولاً درختان کیوی پس از 4 تا 5 سال از زمان کاشت شروع به میوه دادن میکنند. این زمان میتواند بسته به شرایط پرورش و نوع نهال متفاوت باشد.
بله، کیوی گیاهی دوپایه است و برای تولید میوه به درختان نر و ماده نیاز دارد. معمولاً یک درخت نر برای گردهافشانی 8 تا 10 درخت ماده کافی است.
کیوی در خاکهای شنی با زهکشی خوب بهترین رشد را دارد. خاک باید غنی از مواد آلی باشد و pH آن بین 5.5 تا 6.5 باشد تا از پوسیدگی ریشه جلوگیری شود.
برای محافظت از درختان کیوی در برابر سرما، میتوان از پوششهای پارچهای یا چادر استفاده کرد. همچنین، آبیاری مناسب خاک قبل از یخبندان و استفاده از پشم گوسفند باغی برای محافظت از شاخههای جوان مؤثر است.
بهترین زمان برداشت کیوی زمانی است که میوهها کاملاً رشد کرده اما هنوز سفت هستند. معمولاً وقتی میزان مواد جامد محلول (بریکس) به 7-9 درصد و سفتی گوشت به 7-10 پوند رسیده باشد، زمان مناسب برداشت است.
منابع خارجی: