آفات پسته یکی از چالش‌های مهم باغداران این محصول ارزشمند است. درخت پسته از جمله درختان گران‌بها و اقتصادی است که همواره مورد توجه سرمایه‌گذاران و باغداران بوده است.
آفات درخت پسته به شدت بر کمیت و کیفیت محصول تأثیر می‌گذارند و شناخت آنها برای حفظ سلامت باغ ضروری است. در این مقاله، ما به بررسی مهم‌ترین آفات پسته می‌پردازیم. همچنین، روش‌های مؤثر کنترل و درمان این آفات را به شما معرفی خواهیم کرد. به عنوان مثال، پسیل پسته که به شیره خشک نیز معروف است، از آفات مهمی است که موجب تولید عسلک در سطح برگ‌های درخت پسته می‌شود.
آشنایی با رایج ترین آفات درخت پسته
در باغ‌های پسته ایران، آفت‌های متعددی وجود دارند که خسارت‌های اقتصادی قابل توجهی به باغداران وارد می‌کنند. در این بخش، مهم‌ترین آفات درخت پسته را بررسی می‌کنیم.
- پسیل پسته (Agonoscena pistaciae) مهم‌ترین آفت درختان پسته به شمار می‌رود. این حشره بومی ایران با نام محلی “شیره خشک” شناخته می‌شود. پسیل پسته به دلیل داشتن حدود شش نسل در سال و جمعیت زیاد، خسارت‌های سنگینی به باغات وارد می‌کند. این آفت با مکیدن شیره گیاهی و مصرف پروتئین شیره، مواد قندی را دفع می‌کند که در مجاورت هوا به ماده‌ای سفید رنگ (شکرک یا عسلک) تبدیل می‌شود.
- پروانه چوبخوار پسته (Kermania pistaciella) دومین آفت مهم پسته است که برای اولین بار در جهان در سال ۱۳۴۴ از ایران گزارش شد. حشرات کامل با بال‌های باز بین ۱۲ تا ۱۳ میلیمتر عرض دارند. خسارت این حشره مربوط به لاروهای آن است که با نفوذ در دم خوشه و سرشاخه‌ها باعث ریزش میوه‌ها و خشکیدن سرشاخه‌ها می‌شوند.
- زنبور مغزخوار سیاه پسته (Eurytoma plotnikovi) حشره‌ای به طول ۴ تا ۵ میلیمتر با رنگ سیاه متمایل به قهوه‌ای است. این آفت یک نسل در سال دارد و لاروهای آن از مغز پسته تغذیه می‌کنند که باعث پوکی و کوچک ماندن میوه‌ها می‌شود.
- زنبور مغزخوار طلایی پسته (Megastigmus pistaciae) با رنگ زرد طلایی و جلای فلزی شناخته می‌شود. حشره ماده ۳ تا ۵.۵ میلیمتر طول دارد. برخلاف گونه سیاه، این زنبور گاهی دو تخم در هر میوه می‌گذارد.
- زنجره پسته (Idiocerus stali) یا “شیره تر” حشره کوچکی به طول ۳ تا ۴ میلیمتر با رنگ سبز مایل به خاکستری است. پوره‌های این آفت با تغذیه از میوه‌های تازه تشکیل شده باعث سیاه شدن و ریزش آنها می‌شوند. بیشترین خسارت زنجره در دو زمان اواخر فروردین و اوایل اردیبهشت ماه است.
خسارت آفات پسته که اشاره کردیم شامل ریزش برگ‌ها، کاهش محصول، پوکی دانه‌ها، نیم‌مغز شدن، و در موارد شدید، خشک شدن کامل درخت می‌شوند.
نقل قول:
Pistachio psyllid
Leaves turning yellow and necrotic; curling leaves; leaves drying out; leaves dropping from plant prematurely; leaves may be covered with sticky honeydew and/or sooty mold; adult insect is generally yellow in color with brown spots or rings on the abdomen; adult insect is winged whereas nymphs lack wings. “Source“
ترجمه: پسیل پسته: زرد و نکروزه شدن برگ‌ها؛ پیچ خوردن برگ‌ها؛ خشک شدن برگ‌ها؛ ریزش زودهنگام برگ‌ها از گیاه؛ ممکن است برگ‌ها با عسلک چسبناک و/یا کپک دوده پوشیده شوند؛ حشره بالغ عموماً زرد رنگ با لکه‌ها یا حلقه‌های قهوه‌ای روی شکم است؛ حشره بالغ بالدار است در حالی که پوره‌ها بال ندارند.
بیشتر بدانید: راهنمای کامل کاشت پسته صفر تا صد
آفات پسته پنهان و خاک‌زی
برخلاف آفات پسته قابل مشاهده، آفات پنهان و خاک‌زی پسته اغلب از دید باغداران پنهان می‌مانند و خسارت آنها زمانی آشکار می‌شود که دیگر برای اقدام مناسب دیر شده است. این آفات پسته از ریشه و طوقه درختان تغذیه می‌کنند و باعث ضعف تدریجی و گاهی مرگ درخت می‌شوند.
- نماتدهای پسته جانورانی میکروسکوپی و کرمی شکل هستند که در خاک زندگی می‌کنند و با چشم غیرمسلح قابل تشخیص نیستند. نماتدها به ریشه‌های درختان پسته حمله کرده و با تغذیه از سلول‌های ریشه، غده‌هایی را روی آنها ایجاد می‌کنند. درختان پسته عمدتاً با سه نوع نماتد روبرو هستند: نماتد ریشه گره‌ای، نماتد ریشه ساقه و نماتد فیلامنتی که همگی باعث کاهش توانایی درخت در جذب آب و مواد غذایی می‌شوند.علائم آلودگی به نماتد شامل کاهش رشد درخت، زردی برگ‌ها، کاهش عملکرد محصول، پوسیدگی ریشه‌ها و در نهایت ضعف عمومی و خشک شدن تدریجی درخت است. در بررسی ریشه‌ها می‌توان غده‌هایی با اندازه‌های مختلف مشاهده کرد که نشانه قطعی حضور نماتد است.
- سوسک طوقه خوار پسته (کاپنودیس) آفت دیگری است که لارو آن خسارت اصلی را وارد می‌کند. لارو این حشره پس از خروج از تخم در خاک حرکت کرده و به ریشه اصلی و طوقه می‌رسد. لاروها از لایه زاینده و بافت پوست تغذیه می‌کنند که این امر باعث قطع شیره گیاهی و کاهش رشد شاخه و باردهی درخت می‌شود. سوسک طوقه خوار دارای دو نسل بوده و تعداد تخم‌های آن ممکن است به ۱۰۰۰ عدد برسد.
- سن‌های پسته از دیگر آفات پنهان هستند که در زمستان زیر بوته‌های گیاهان و پناهگاه‌های مختلف به سر می‌برند. این آفات پسته در اواسط فروردین فعال شده و ابتدا از علف‌های هرز و سپس از میوه‌های پسته تغذیه می‌کنند. تغذیه سن‌ها از میوه‌ها در مراحل مختلف رشد، باعث سیاه شدن و ریزش میوه‌ها و یا ایجاد لکه‌های نکروزه روی مغز پسته می‌شود.
برای کنترل این آفات پسته، تقویت درختان، آبیاری منظم، حمایت از دشمنان طبیعی و در صورت لزوم استفاده از سموم مناسب توصیه می‌شود. همچنین کنترل علف‌های هرز به صورت تدریجی می‌تواند در کاهش خسارت سن‌ها مؤثر باشد.
بیشتر بخوانید: هرس درخت پسته؛ بهترین زمان و روش های اصولی
روش‌های کنترل و پیشگیری از آفات پسته
کنترل مؤثر آفات پسته نیازمند اتخاذ روش‌های متنوع و تلفیقی است. امروزه باغداران به سمت استفاده از روش‌های غیرشیمیایی و کم‌خطر برای انسان و محیط زیست روی آورده‌اند.
- مبارزه بیولوژیک یکی از مؤثرترین روش‌های مقابله با آفات پسته است. کفشدوزک‌های پسیل‌خوار نقش مهمی در کنترل پسیل پسته دارند. طبق مطالعات، رهاسازی ۱۰۰ کفشدوزک بالغ در هر درخت می‌تواند جمعیت پسیل را بیش از ۵۰ درصد کاهش دهد و بازدهی آن بین ۲۰ تا ۸۸ درصد است. هر کفشدوزک روزانه از ۲۰۰ پوره پسیل تغذیه می‌کند. علاوه بر کفشدوزک‌ها، بالتوری سبز، زنبور پسیلافاگوس، سن‌های شکارگر و عنکبوت‌ها نیز از دشمنان طبیعی پسیل هستند.
- استفاده از کارت‌های زرد چسبنده روش مؤثر دیگری برای کنترل پسیل است. بهترین زمان نصب کارت‌ها اواسط فروردین و اواخر تیرماه است. برای هر هکتار باغ، حداقل ۲۰۰۰ کارت زرد باید به صورت ضربدری بین ردیف‌ها نصب شود.
- روش‌های مکانیکی مانند آبیاری منظم و به موقع، شخم زدن زمستانه، و استفاده از ارقام مقاوم نیز در کنترل آفات مؤثر هستند. شخم زدن از اواخر آذر تا اوایل اسفند می‌تواند جمعیت پسیل را در فصل بهار کاهش دهد.
- آب‌پاشی درختان علاوه بر کاهش جمعیت آفات، باعث فعال‌تر شدن دشمنان طبیعی می‌شود و گرد و غبار که برای دشمنان طبیعی کوچک مضر است را برطرف می‌کند.
- استفاده از گوگرد یکی از مؤثرترین روش‌های کنترل پسیل پسته در ایران است. گوگرد نسبت به روش‌های کنترل دیگر دارای مزایای بیشتری است و ضررهای کنترل شیمیایی را ندارد.
- تله‌های فرمونی برای شناسایی و کنترل آفاتی مانند پروانه چوبخوار پسته استفاده می‌شوند. این تله‌ها برای ردیابی، تخمین جمعیت آفت و تعیین زمان مبارزه کاربرد دارند.
- تقویت درختان با کودهای مناسب نیز مقاومت گیاه در برابر آفات را افزایش می‌دهد. کودهای حاوی پتاسیم باعث افزایش مقاومت درختان پسته در برابر آفات می‌شوند.
بنابراین، استفاده از روش‌های تلفیقی و مشورت با کارشناسان متخصص، کلید موفقیت در کنترل آفات پسته است.
مقاله پیشنهادی: راهنمای کوددهی پسته: از صفر تا برداشت محصول بیشتر
نتیجه‌گیری | زومکشت
برای حفظ سلامت باغات پسته، آشنایی با آفات اصلی مانند پسیل، پروانه چوبخوار و زنبورهای مغزخوار و اجرای مدیریت تلفیقی آفات ضروری است. استفاده از روش‌های بیولوژیک، مکانیکی و در صورت نیاز شیمیایی، همراه با آبیاری منظم و پایش دقیق، نقش مهمی در کاهش خسارت‌های آفات پسته دارد. زمان‌بندی صحیح اقدامات، مانند نصب کارت‌های زرد در دوره‌های حساس، مؤثرتر خواهد بود. در نهایت، بهره‌گیری از روش‌های نوین و حفظ تعادل طبیعی باغ، کلید پایداری تولید و کنترل مؤثر آفات پسته است.
منابع: plantvillage – ipm
سوالات متداول
پسیل پسته یا شیره خشک، مهم‌ترین آفت پسته در ایران است که با تولید عسلک و مکیدن شیره برگ‌ها باعث ضعف درخت و کاهش محصول می‌شود.
بهترین زمان نصب کارت‌های زرد چسبنده، اواسط فروردین و اواخر تیرماه است؛ زیرا این زمان‌ها با اوج فعالیت پسیل هم‌زمان هستند.
بله، آفات خاک‌زی مانند نماتدها و سوسک طوقه‌خوار با تغذیه از ریشه و طوقه باعث ضعف تدریجی و حتی مرگ درختان پسته می‌شوند.
استفاده از کفشدوزک‌ها، کارت‌های زرد، آبیاری منظم، شخم زمستانه و تقویت درخت با کودهای پتاسه از روش‌های مؤثر و کم‌خطر هستند.
بله، گوگرد یکی از مؤثرترین و کم‌خطرترین مواد برای کنترل پسیل پسته است و نسبت به سموم شیمیایی آسیب کمتری به محیط وارد می‌کند.
بهترین نکات برای آفات پسته رو گفته بودید. خسته نباشید