آفات تابستانی در اشکال و اندازه‌های مختلف، از سوسک‌های کوچک تا حیوانات بزرگتر، می‌توانند خسارت‌های جدی به گیاهان وارد کنند. ما می‌دانیم که برخی از این آفات مانند شته‌ها قادرند روزانه ۴۰ تا ۵۰ شته بخورند و باعث ضعیف شدن گیاه و گسترش بیماری شوند. با این حال، همه حشرات مضر نیستند. در واقع، حشرات مفیدی مانند زنبور عسل و پروانه‌ها با گرده‌افشانی به بقای گیاهان کمک می‌کنند.
در این مقاله، ما انواع مختلف آفات تابستانی را معرفی می‌کنیم و روش‌های پیشگیری، کنترل و درمان آنها را بررسی می‌کنیم. همچنین، به شما نشان می‌دهیم چگونه با استفاده از روش‌های مختلف زراعی، مکانیکی، شیمیایی، تلفیقی و بیولوژیک می‌توانید از گیاهان خود در برابر این مهاجمان کوچک اما خطرناک محافظت کنید.
| نوع آفات تابستانی | نمونه‌ها | توضیح کوتاه |
|---|---|---|
| آفات مکنده | شته، کنه | شیره گیاه را می‌مکند و به گیاه آسیب می‌زنند |
| آفات جونده | سوسک، کرم چوبخوار | با جویدن بافت گیاه باعث تخریب می‌شوند |
| آفات پروازی | مگس، شب‌پره | پرواز می‌کنند و با تغذیه به برگ و میوه آسیب می‌زنند |
| آفات خاک‌زی | کرم سفید ریشه | از ریشه تغذیه کرده و باعث ضعف گیاه می‌شوند |
| آفات جانوری | موش، پرندگان | محصولات کشاورزی را می‌خورند یا آسیب می‌رسانند |
شناخت آفات تابستانی و انواع آنها
فصل تابستان با افزایش دما و رطوبت، شرایط ایده‌آلی برای رشد و تکثیر انواع آفات فراهم می‌کند. آفات تابستانی به دلیل شرایط آب و هوایی و محیطی متفاوت از دیگر فصول سال، بیشتر شیوع پیدا می‌کنند و به گروه‌های مختلفی تقسیم می‌شوند که هر کدام روش خاصی برای آسیب رساندن به گیاهان دارند.
آفات تابستانی مکنده مانند شته‌ها و کنه‌ها
آفات مکنده با استفاده از قطعات دهانی خود شیره گیاه را می‌مکند و باعث ضعیف شدن گیاه می‌شوند.
-
شته‌ها: حشرات کوچک گلابی‌شکل در رنگ‌های مختلف که با خرطوم آوندهای گیاه را سوراخ کرده و شیره را می‌مکند. آنها عسلک چسبناکی ترشح می‌کنند که مورچه‌ها را جذب می‌کند.
-
کنه‌ها: از عنکبوتیان با بدن کیسه‌ای و ۸ پا که در هوای گرم و خشک فعال‌ترند و با قطعات مکنده بافت گیاه را سوراخ می‌کنند.
آفات تابستانی جونده مانند سوسک‌ها و کرم‌ها
آفات جونده با آرواره‌های قوی بافت‌های گیاهی را می‌جوند.
-
سوسک آمریکایی: حشره همه چیزخوار فعال در تابستان که از مواد آلی مختلف مثل مواد غذایی فاسد، گیاهان و حتی کاغذ تغذیه می‌کند.
-
سوسک‌های چوبخوار: حشرات تغذیه‌کننده از سلولز چوب که در آب و هوای معتدل و مرطوب رشد می‌کنند و با حفر کانال داخل چوب باعث تخریب آن می‌شوند. نشانه‌ها شامل حفره‌های کوچک و پودر چوب است.
آفات تابستانی پروازی مانند مگس‌ها و شب‌پره‌ها
-
مگس‌ها: حشرات مزاحم تابستانی که قادر به طی مسافت‌های طولانی و انتقال بیماری‌هایی مانند مالاریا، آنفولانزای خوکی، ویروس زیکا و ویروس وست نیل هستند.
-
شب‌پره‌ها: فعال در تابستان، به ویژه شب‌پره کولی که با تغذیه از برگ‌ها می‌تواند باعث برگ‌ریزان شدید و آسیب جدی به درختان و جنگل‌ها شود.
آفات تابستانی خاک‌زی مانند کرم سفید ریشه
-
کرم سفید ریشه (Polyphylla olivieri): آفت مهم درختان میوه که به ریشه‌های گیاهان مختلف مثل گیلاس، گلابی، سیب، به، هلو و انار حمله می‌کند.
دوره زندگی این آفت معمولاً ۳ سال است، اما در شرایط مناسب می‌تواند در ۲ سال تکامل یابد.
آفات تابستانی جانوری مانند موش و پرندگان
-
موش صحرایی (Rattus rattus): آفت مهم با وزن معمول ۱۲۰ تا ۱۶۰ گرم (گاهی بیش از ۲۰۰ گرم) که به محصولات کشاورزی مثل کاهو، خیار، کدو و هویج خسارت می‌زند.
-
پرندگان: همه مضر نیستند؛ برخی با تغذیه از حشرات به کنترل طبیعی آفات تابستانی کمک می‌کنند و نقش مهمی در تعادل زیست‌محیطی دارند.
بیشتر بدانید: 11 تا از بهترین نهال گردو برای آب و هوای معتدل
روش‌های مؤثر برای پیشگیری از آفات تابستانی
در فصل تابستان، با افزایش دما و رطوبت، شرایط برای رشد و تکثیر آفات باغی مهیا می‌شود. با این حال، پیشگیری همواره بهتر از درمان است. در این مطلب با چند روش طبیعی و کاربردی برای جلوگیری از آلودگی باغ‌ها به آفات تابستانی آشنا می‌شوید.
پاکسازی منظم باغ از علف‌های هرز و بقایای گیاهی
علف‌های هرز محیط مناسبی برای رشد و پنهان شدن بسیاری از آفات و بیماری‌ها هستند. حذف دوره‌ای این علف‌ها، به‌ویژه همراه با ریشه، خطر گسترش آلودگی را کاهش می‌دهد. همچنین، بقایای گیاهی خشک یا پوسیده مکان مناسبی برای رشد آفات تابستانی است. بهتر است این بقایا را بسوزانید یا در عمق خاک دفن کنید. از نگهداری پسماند گیاهی در گوشه‌ای از باغ خودداری کنید، زیرا ممکن است به محل تجمع آفات و حتی جوندگان تبدیل شود.
استفاده از کشت مخلوط و تناوبی
کشت مخلوط به معنای کاشت هم‌زمان دو یا چند گونه گیاهی در کنار یکدیگر است. این روش با کاهش تراکم آفات تابستانی و افزایش تنوع زیستی، موجب سلامت بیشتر محصولات می‌شود. در کنار آن، تناوب زراعی یعنی تغییر محل کشت گیاهان در هر فصل، باعث کاهش آفات اختصاصی خاک و تقویت ساختار خاک می‌شود. این دو روش در کنار هم نقش مهمی در پایداری باغ و افزایش عملکرد دارند.
تقویت خاک با کمپوست و کودهای طبیعی
خاک سالم پایه‌گذار گیاه سالم است. استفاده از کمپوست و کودهای طبیعی مانند کود ماهی، جلبک یا ورمی‌کمپوست موجب بهبود فعالیت میکروبی خاک و افزایش مقاومت گیاه در برابر بیماری‌ها و آفات تابستانی می‌شود. تغذیه مناسب گیاهان، نقش کلیدی در پیشگیری از آفات ایفا می‌کند.
جذب شکارچیان طبیعی مانند کفشدوزک و پرندگان
شکارچیان طبیعی از بهترین یاران کشاورزان در مبارزه با آفات تابستانی هستند. کفشدوزک‌ها می‌توانند روزانه صدها شته را مصرف کنند. برای جذب آنها، گل‌هایی مانند بومادران، شوید و کاسنی در باغ بکارید. همچنین، با قرار دادن آشیانه یا منابع آبی کوچک، می‌توانید پرندگانی مانند پرستوها را به باغ خود جذب کنید تا به‌طور طبیعی جمعیت حشرات مضر را کنترل کنند.
استفاده از گیاهان دافع آفات مانند سیر و ریحان
برخی گیاهان با رایحه و ترکیبات طبیعی خود، حشرات آزاردهنده را دور نگه می‌دارند. سیر، ریحان، اسطوخودوس، گل همیشه‌بهار، رزماری، نعناع و گل داوودی از جمله گیاهانی هستند که خاصیت دافع حشرات دارند. برای تهیه اسپری طبیعی، شش حبه سیر له‌شده را در یک لیتر آب جوش بریزید، یک شب نگه دارید و سپس آن را روی برگ‌ها اسپری کنید. این ترکیب ساده به‌خوبی بسیاری از حشرات موذی را دور نگه می‌دارد.
بیشتر بخوانید: برنامه کوددهی گل و گیاه با کمترین خطا برای بیشترین رشد
روش‌های کنترل و درمان آفات تابستانی
زمانی که آفات تابستانی در باغ شما مستقر می‌شوند، دیگر فقط پیشگیری کافی نیست. در این مرحله، باید به سراغ روش‌های مؤثر کنترلی و درمانی بروید. خوشبختانه، راهکارهای مختلفی برای مقابله با این مزاحمان وجود دارد که هر کدام کاربردهای خاص خود را دارند.
کنترل بیولوژیک با استفاده از حشرات مفید
در این روش، از دشمنان طبیعی آفات برای کاهش جمعیت آنها استفاده می‌شود. کفشدوزک‌ها از شکارچیان مؤثر شته‌ها هستند و می‌توانند در روز صدها شته را از بین ببرند. زنبورهای پارازیتوئید مانند انکارسیا فورموزا نیز در کنترل سفیدبالک‌ها مؤثرند؛ هر کارت حاوی این زنبورها می‌تواند تعداد زیادی سفیدبالک را نابود کند. همچنین، سن‌های شکارگر مانند اوریوس با تغذیه از تریپس، شته و کنه‌ها نقش مهمی در کنترل آفات تابستانی دارند.
کنترل مکانیکی با تله‌ها و موانع فیزیکی
استفاده از کارت‌های زرد چسبنده یکی از ساده‌ترین روش‌ها برای جذب و به دام انداختن آفات پروازی مانند سفیدبالک‌ها و شته‌هاست. این کارت‌ها با رنگ و بازتاب خاص خود حشرات را جذب می‌کنند. همچنین تله‌های فرمونی مانند دلتا و قیفی نیز در کنترل شب‌پره‌ها و سایر حشرات مؤثرند. این روش‌ها بدون نیاز به سموم، آلودگی زیست‌محیطی را کاهش می‌دهند.
استفاده از اسپری‌های طبیعی مانند سیر و صابون
برای کسانی که به دنبال راه‌حل‌های طبیعی هستند، اسپری‌های خانگی گزینه‌ای مناسب‌اند. برای ساخت محلول سیر، دو کله سیر را با مقداری آب مخلوط کرده، یک شب بگذارید بماند، سپس با روغن نباتی و صابون ترکیب و اسپری کنید. همچنین محلول صابونی ساده (۱۵ میلی‌لیتر صابون در ۴ لیتر آب) می‌تواند شته‌ها، سفیدبالک‌ها و کنه‌ها را از بین ببرد.
کنترل شیمیایی با استفاده از سموم مجاز و کم‌خطر
در صورتی که تراکم آفات تابستانی بالا باشد و روش‌های دیگر مؤثر واقع نشوند، می‌توان از سموم شیمیایی مجاز استفاده کرد. توجه داشته باشید که این سموم باید دارای دوره کارنس کوتاه و تأثیر زیست‌محیطی حداقلی باشند. همیشه قبل از سمپاشی، pH آب را اندازه‌گیری کرده و عملیات را در ساعات خنک روز (صبح یا عصر) انجام دهید تا اثر سم افزایش یابد و آسیب به گیاه کاهش پیدا کند.
نقل قول:
Chemical Controls – Use insecticidal soaps or neem oil, which are less harmful to beneficial insects and the environment. In severe cases, apply insecticides labeled for use against katydids. Be sure to follow all label instructions and consider the impact on non-target species. “Source“
ترجمه: کنترل‌های شیمیایی – از صابون‌های حشره‌کش یا روغن چریش استفاده کنید که برای حشرات مفید و محیط زیست ضرر کمتری دارند. در موارد شدید، از حشره‌کش‌هایی که برای استفاده علیه مگس‌های کاتیدید برچسب‌گذاری شده‌اند، استفاده کنید. حتماً تمام دستورالعمل‌های برچسب را دنبال کنید و تأثیر آن را بر گونه‌های غیرهدف در نظر بگیرید.
کنترل تلفیقی با ترکیب چند روش
مدیریت تلفیقی آفات تابستانی (IPM) رویکردی جامع و هوشمندانه است که ترکیبی از روش‌های مختلف کنترل آفات را در بر می‌گیرد. در این روش، ابتدا شناخت دقیق آفت و بررسی وضعیت اکولوژیک گیاه انجام می‌شود و سپس بر اساس تحلیل اقتصادی، تصمیم‌گیری برای استفاده از روش‌های بیولوژیک، زراعی یا شیمیایی انجام می‌گیرد. این شیوه، ضمن حفظ سلامت محیط زیست، به کنترل مؤثر و پایدار آفات کمک می‌کند.
مقاله پیشنهادی: تأثیر موسیقی بر رشد گل و گیاهان
نمونه‌هایی از آفات رایج درختان میوه در تابستان
درختان میوه در فصل تابستان با انواع آفات تابستانی مخرب مواجه می‌شوند که بدون کنترل مناسب، محصول و حتی سلامت درخت را به خطر می‌اندازند. در ادامه به بررسی پنج آفت رایج و خطرناک درختان میوه در تابستان می‌پردازیم.
مگس گیلاس و راهکارهای کنترل آن
مگس گیلاس یکی از خطرناک‌ترین آفات تابستانی درختان گیلاس است که با تخم‌گذاری درون میوه‌ها، موجب فساد و آلودگی آنها می‌شود. لاروها با تغذیه از گوشت میوه و باقی‌گذاشتن فضولات، کیفیت محصول را به شدت کاهش می‌دهند؛ به‌طوری‌که تا ۸۰ درصد میوه می‌تواند آلوده شود.
راه‌های مقابله با مگس گیلاس:
-
کاشت ارقام زودرس: جلوگیری از هم‌زمانی ظهور حشرات بالغ با میوه‌های رسیده.
-
حفظ علف‌های هرز گرامینه در سایه‌انداز درختان: تأخیر در ظهور آفت.
-
استفاده از تله زرد چسبنده با جلب‌کننده: شناسایی و شکار حشرات.
-
پوشاندن درخت با توری با منافذ ۱/۳ میلی‌متری: جلوگیری از ورود آفت به میوه.
کرم سفید ریشه در درختان گردو
این آفت ریشه‌خوار، از عوامل اصلی ضعف و خشکیدگی تدریجی یا ناگهانی درختان گردو است. لاروهای این سوسک در خاک زندگی می‌کنند و طی سه سال به حشره کامل تبدیل می‌شوند، درحالی‌که بیشترین آسیب را در مرحله لاروی وارد می‌کنند.
علائم و راه‌های کنترل کرم سفید ریشه:
زرد شدن و پژمردگی شاخه‌ها، لق شدن درخت در خاک.
-
شخم زمستانه و یخ‌آب‌دهی: کاهش جمعیت لاروها.
-
استفاده از سموم دیازینون یا سایپرمترین در خاک: مبارزه شیمیایی مؤثر.
شب‌پره‌ها و کرم سیب در درختان به و سیب
شب‌پره‌ها در به و کرم سیب در درختان سیب، آفات رایجی هستند که در مرحله لاروی به برگ‌ها و میوه‌ها آسیب می‌زنند. کرم سیب زمستان را به‌صورت لارو درون پیله سپری کرده و در بهار فعال می‌شود.
روش‌های مقابله با شب‌پره‌ها و کرم سیب:
تخم‌ریزی در پشت برگ و تغذیه از پارانشیم به‌صورت دایره‌ای.
-
مدیریت تلفیقی آفات (IPM): شامل کاشت ارقام زودرس، نصب تله فرمونی، و رهاسازی زنبور تریکوگراما.
سوسک پوست‌خوار در درختان کاج
سوسک پوست‌خوار مدیترانه‌ای، یکی از مخرب‌ترین آفات تابستانی درختان کاج است که با تغذیه از آوند آبکش و اختلال در انتقال شیره گیاهی، درخت را ضعیف و بیمار می‌کند. این آفت همچنین ناقل برخی بیماری‌های قارچی است.
راهکارهای کنترل سوسک پوست‌خوار:
-
نصب تله فرمونی: جذب و حذف حشرات بالغ.
-
استفاده از کائولین ۱۰٪ با کلرپریفوس: پیشگیری و کاهش جمعیت آفت.
پسیل گلابی و روش‌های مهار آن
پسیل گلابی مهم‌ترین آفت درخت گلابی در تابستان است. این حشره از شیره گیاهی تغذیه کرده و باعث پیچش برگ، توقف رشد و ضعف عمومی درخت می‌شود. مناطق گرم و خشک محل اصلی شیوع پسیل هستند.
اقدامات مؤثر برای کنترل پسیل گلابی:
-
رعایت فاصله کاشت مناسب (حداقل ۸ متر): تهویه بهتر و کاهش جمعیت آفت.
-
هرس شاخه‌های اضافی: کاهش محل‌های تجمع آفت.
-
مبارزه زمستانه: سمپاشی پیش از باز شدن شکوفه‌ها.
-
استفاده از صابون محلول و کود سولوپتاس: کنترل آفت به‌صورت ارگانیک.
مدیریت آفات تابستانه، بدون استفاده از روش‌های علمی و برنامه‌ریزی‌شده ممکن نیست. تلفیق روش‌های زراعی، بیولوژیکی و شیمیایی در زمان مناسب، نه‌تنها موجب کاهش خسارت می‌شود بلکه کیفیت و کمیت محصول را نیز افزایش می‌دهد. آشنایی با رفتار آفات و اقدام به‌موقع، کلید موفقیت در کنترل آن‌هاست.
نتیجه‌گیری | زومکشت
مبارزه با آفات تابستانی برای حفظ سلامت گیاهان و افزایش محصول ضروری است. بهترین راهکار، پیشگیری از طریق پاکسازی باغ، کشت مخلوط، تقویت خاک و جذب شکارچیان طبیعی مانند کفشدوزک‌هاست. در صورت بروز آلودگی، می‌توان از روش‌های بیولوژیک، مکانیکی، اسپری‌های طبیعی یا سموم کم‌خطر استفاده کرد. مدیریت تلفیقی آفات (IPM) با ترکیب این روش‌ها مؤثرترین راهکار است. برای آفات خاص مانند مگس گیلاس یا پسیل گلابی باید راهکارهای ویژه طراحی شود. حفظ تعادل طبیعی باغ، عامل کلیدی در تولید محصول سالم و کنترل پایدار آفات است.
منابع: pestuk – ucanr – krishibazaar
سوالات متداول
آفات مکنده مثل شته و کنه با مکیدن شیره گیاه باعث ضعیف شدن و کاهش رشد آن می‌شوند. برای کنترل آنها می‌توان از حشره‌کش‌های مناسب، سمپاشی منظم و استفاده از دشمنان طبیعی مثل کفشدوزک‌ها کمک گرفت.
آفات مکنده با خرطوم شیره گیاه را می‌مکند، مثل شته و کنه؛ اما آفات جونده با آرواره‌های قوی بافت گیاه را می‌جوند، مانند سوسک آمریکایی و کرم چوبخوار.
آفات پروازی مانند مگس‌ها و شب‌پره‌ها می‌توانند مسافت طولانی طی کنند و بیماری‌های گیاهی و انسانی منتقل کنند یا باعث خسارت شدید به برگ‌ها و محصول شوند.
کرم سفید ریشه به ریشه گیاهان آسیب می‌زند و باعث ضعف و خشک شدن آنها می‌شود. چرخه زندگی این آفت معمولاً سه ساله است ولی در شرایط مناسب ممکن است دو ساله شود.
برخی پرندگان با تغذیه از حشرات مضر، به کاهش آفات کمک می‌کنند و نقش طبیعی در کنترل آفات دارند. بنابراین همه پرندگان آفت نیستند و برخی برای کشاورزی مفیدند.
