سیستم آبیاری
سیستم آبیاری محصولات کشاورزی به مقدار آبی می گویند که در فواصل زمانی مختلف برای تامین آب مورد نیاز گیاهان در زمین های کشاورزی در گیاهان کنترل میکنند. سیستم آبیاری به رشد گیاهان و محصولات آنها کمک میکند، حفظ منظره باغ، حفاظت از یخ زدگی، کاهش بیماری، جلوگیری از رشد علف های هرز، جلوگیری از تجمع خاک، از بین بردن گرد و غبار، دفع فاضلاب و در دوره هایی که بارندگی کمتر است باعث بازگردانی خاک های خشک و آشفته می شود. در آبیاری رطوبت خاک باید حفظ شود زیرا کمبود رطوبت و رطوبت زیاد باعث مشکلات اساسی در گیاه و باعث کاهش عملکرد محصولات می شود.
زومکشت سایت معتبر و جامع کشاورزی
معرفی انواع سیستم آبیاری
سیستم آبیاری سطحی
این روش آبیاری جزو روش های ساده و قدیمی است که به آن آبیاری سنتی هم می گویند که بیشتر از هزاران سال است که در حال استفاده است به دلیل سادگی و هزینه های پایین از رایج ترین روش های آبیاری در جهان است که در کشور های درحال توسعه استفاده میشود این روش همراه با مزایا معایبی هم دارد که به آنها میپردازیم .
در این روش آبیاری آب از طریق یه منبع آب به دلیل خیس کردن خاک و نفوذ به خاک در سطح زمین حرکت میکند . در این روش زمین ها درجه بندی میشود و آب در کل منطقه حرکت میکنند و محصولات در بستر موازی کاشته میشوند. در این سیستم آبیاری کل باغ غرق در آب میشود و باغداران منتظر می‌مانند تا آب جذب خاک شود.
انواع آبیاری سطحی
- آبیاری نواری
- آبیاری کرتی
- آبیاری جویچه ای
مزایای آبیاری سطحی
- سادگی و عدم نیاز به دستگاه و ابزار آلات پیچیده
- هزینه اولیه برای سرمایه گذاری پایین
- کاهش نیاز به انرژی
- قابلیت استفاده در زمین های مسطح
- رطوبت آب در سطح خاک می ماند
- به راحتی با منابع آب محلی قابل تطبیق است
معایب آبیاری سطحی
هدر رفتن زیاد آب زیرا خاک و گیاهان می‌توانند مقدار معینی از آب را دریافت کنند و به آن نیاز دارند و همین باعث اشباع آب میشود و ریشه گیاه نمی‌توانند مواد مورد نیاز خود را از خاک تأمین کند و مقدار زیادی آب تبخیر و رواناب میشود
به علت آبیاری زیاد این امکان وجود دارد که گیاه غرق شود که در این صورت رشد گیاه متوقف میشود و باعث از بین رفتن گیاه میشود.
بعدم توزیع به طور مساوی آب جریان زیاد آب میتواند باعث فرسایش خاک شود آب اضافی باعث شسته شدن کود و مواد آلی میشود آگر شیب زمین زیاد باشد نمی‌توان از آبیاری سطحی استفاده کرد این آبیاری برای خاک ها شنی و سبک مناسب نیست نیاز به نیرو کار بیشتری دارد.
بیشتر بدانید: هرس سبز انگور
آبیاری تحت فشار (موضعی)
به این روش آبیاری سیستم نوین آبیاری می‌گویند که به آن آبیاری کم حجم یا آبیاری ترفندی هم می‌گویند در این روش آب با فشار کم توسط شبکه ای از لوله های پلاستیکی که با الگویی منظم قرار گرفته شده اند پخش میشوند و یک تخلیه کوچک در نزدیکی هر گیاه دارد ، در صورت مدیریت صحیح میتواند این روش آبیاری بهترین روش برای آبیاری گیاهان باشد.
آبیاری قطره ای مجموعه ای از لوله های سوراخ در کنار گیاه هستند. سیستم قطره ای زیر سطحی که جزو آبیاری تحت فشار است هزینه چندانی ندارد ولی تعمیر و نگهداری داری آن کمی با دقت بیشتری باید انجام شود. هزینه آبیاری قطره ای معمولا حدو ۳ الی ۵ برابر بیشتر از آبیاری دیگر است.
از عواملی که میتواند روی فعالیت آب تاثیر بگذارد می‌توان به سختی آب و خوردگی و ذرات کوچک اشاره کرد.
در این سیستم آبیاری نیاز به آب زیادی ندارد و می‌توان از آب با فشار کم هم استفاده کرد، این روش به سرعت درحال گسترش است و از این روش آبیاری در محصولاتی مانند سبزیجات و میوه ها استفاده میکنند و در زمین های کشاورزی که خاک آن دارای آهن و بالایی است سعی شود از این سیستم آبیاری استفاده نشود.
انواع آبیاری تحت فشار
- آبیاری قطره ای
- آبیاری بارانی
سیستم آبیاری بارانی
روش آبیاری بارانی، باران را تقلید میکند. در این روش لوله های در سطح مزرعه قرار گرفته اند که آب را منتقل میکنند و به وسیله آبپاش هایی آب را در میان مزرعه پخش و منتقل میکنند این روش یکی از روش های کارآمد برای زمین های ناهموار است و بدون در نظر گرفتن اندازه زمینِ مزرعه بهترین پوشش را انجام می‌دهد و مزرعه به طور کامل آبیاری میشود. اجزای آبیاری بارانی شامل: پمپ، لوله اصلی، لوله جانبی و آبپاش های هستند.
آبیاری بارانی به دو دسته کلاسیک و مکانیزه دسته بندی میشود .
روش کلاسیک
در روش کلاسیک آبپاش های توسط کارگران جابه جا میشود و روش های متفاوتی دارد که آنها را نام می‌بریم:
- کلاسیک کاملا متحرک
- کلاسیک نیمه متحرک
- کلاسیک کاملا ثابت
- کلاسیک ثابت با آب پاش های متحرک
- کلاسیک شیلنگ
روش مکانیزه
سیستم آبیاری محوری یا آبیاری مرکز (CPI) می‌گویند که از نظر فنی نوعی آبیاری بارانی است و به دلیل کارایی و محبوبیت زیاد دسته بندی خاص خود را دارند و معمولا برای محصولاتی مانند: سیب زمینی، غلات ریز، سویا، ذرت و یونجه استفاده میشود.
این روش آبیاری برای زمین های بزرگ استفاده میشود که دو یک الی دو روز نصب میشوند و مناسب مزارعی است که دارای خاک های شنی هستند اما می‌توان این روش را برای هر نوع خاکی با توجه به مدیریت میزان آبپاش و کاربرد آن اصلاح کرد.
نحوه عملکرد: در این روش آبیاری آب در یک منطقه دایره مانندی در مزرعه ارائه میشود و لوله های جانبی در سرتاسر برج آن معلق هستند و آبپاش های در انتهای لوله آویز شده اند.
مزایای آبیاری تحت فشار:
- افزایش کیفیت محصولات کشاورزی
- آبیاری زمین های شیب دار و ناهموار
- می‌توانیم به همراه آبیاری کود دهی را هم انجام دهیم
- احتیاج به نیروی انسانی کمتر
- استفاده بهینه از سرمایه آب
- جلوگیری از تجمع املاح و شوری در سطح خاک
- جلوگیری از یخ زدگی جوانه و شکوفه ها
معایب آبیاری تحت فشار:
- مقرون به صرفه نیست و هزینه های زیاد دارد.
- این روش برای زمان هایی که هوا طوفانی است و یا باد شدیدی می وزد مناسب نیست.
- بهتر است از این روش در فصول سرد سال استفاده شود که هوا خنک است.
- امکان دارد این روش آبیاری نیاز به ساخت استخر داشته باشد تا آب در آن ذخیره شود.
- این روش ممکن است نیاز به برق یا مواد نفتی نیاز داشته باشد.
بیشتر بخوانید: معرفی انواع پیوند انگور
سیستم آبیاری زیر زمینی
در این سیستم آبیاری یک لایه غیر قابل نفوذ در عمقی از خاک قرار دارد تا بتواند سطح ایستابی رو کنترل کند . در این آبیاری رطوبت لازم غیر اشباع به ریشه گیاه می‌رسد.
نحوه آبیاری زیرزمینی به ۴۰ سال پیش برمی‌گردد که ابتدا از آمریکا آغاز شد و اکنون فرانسه، ایتالیا، ایران و انگلستان جزو پنج کشور منتخب استفاده از این تکنولوژی هستند.
در این آبیاری از لوله های لاستیک مانند که اسفنجی است استفاده میکنند و آن را در نواحی ریشه گیاه قرار می‌دهند و به همین دلیل با مشخص شدن فاصله و عمق این لوله ها نسبت به یکدیگر و گیاهان رطوبتی از طریق این لوله ها به گیاهان می‌رسد. در این سیستم تراوش رطوبت زیادی از طریق این لوله های اسفنج گونه انجام میشود و به وسیله آب کود، مواد معدنی، اکسیژن به طور مستقیم به گیاه می رسند.
مزایای آبیاری زیرزمینی:
- صرفه جویی در آب
- عدم وجود تبخیر
- صرفه جویی اقتصادی
- افزایش طول عمر
- نیاز به فشار آب کم
- کاهش آسیب و سرقت
- دور از گرما و سرما
- گسترش ریشه گیاه
معایب آبیاری زیرزمینی:
- ایجاد لوله هایی در زیر خاک
- ثابت بودن این سیستم
- زمین های سنگی
سیستم آبیاری سنتی
یکی از روش های آبیاری به صورت سنتی آبیاری دستی است به این گونه است که کشاورزان و باغداران آب را از طریق منبع آب یا چاه آب به وسیله سطل به زمین های کشاورزی منتقل میکنند.
این روش آبیاری انواع مختلفی دارد که آبیاری کانالی و حضچه ای هم جزو آنها هستند.
معایب آبیاری سنتی:
- هدر رفتن آب بسیار زیاد
- تبخیر شدن آب در سطح زمین
- نرسیدن آب به تمام نقاط مزرعه
- کاهش محصولات
- قلیایی و شور شدن زمین های کشاورزی
نتیجه گیری
سیستم‌های آبیاری، ابزارهای اساسی برای بهینه‌سازی مصرف آب در کشاورزی و افزایش بهره‌وری محصولات هستند. در این مقاله، به معرفی انواع سیستم آبیاری پرداخته شد که شامل آبیاری سطحی، آبیاری تحت فشار (مانند آبیاری قطره‌ای و بارانی)، آبیاری زیرزمینی و آبیاری سنتی بود.
با توجه به شرایط اقلیمی، نوع خاک و محصولات، انتخاب روش مناسب آبیاری بسیار اهمیت دارد. برای کاهش مصرف آب و افزایش بهره‌وری، استفاده از سیستم‌های نوین آبیاری مانند آبیاری قطره‌ای یا زیرزمینی در اولویت قرار گیرد. همچنین، ارتقاء آگاهی کشاورزان و بهره‌گیری از فناوری‌های جدید میتواند تاثیر بسزایی در مدیریت بهینه منابع آبی داشته باشد.
جدول خلاصه مطلب: انواع سیستم آبیاری
| بخش‌ها | خلاصه محتوا |
|---|---|
| تعریف سیستم آبیاری | تامین آب لازم برای رشد گیاهان، کاهش بیماری‌ها، جلوگیری از فرسایش خاک، و افزایش بهره‌وری کشاورزی. |
| انواع سیستم آبیاری | شامل آبیاری سطحی، موضعی (تحت فشار)، بارانی، قطره‌ای، محوری، زیرزمینی، و سنتی. |
| آبیاری سطحی | روش ساده و قدیمی؛ استفاده در زمین‌های مسطح؛ دارای مزایا (هزینه پایین) و معایب (هدررفت آب، فرسایش خاک). |
| آبیاری تحت فشار | شامل قطره‌ای و بارانی؛ کاهش مصرف آب؛ مناسب برای محصولات خاص؛ معایب شامل هزینه بالا و وابستگی به برق. |
| آبیاری قطره‌ای | انتقال آب به ریشه‌ها با فشار کم؛ بسیار کارآمد ولی نیازمند مدیریت دقیق و تعمیرات تخصصی. |
| آبیاری بارانی | تقلید باران؛ مناسب زمین‌های ناهموار؛ دو نوع کلاسیک و مکانیزه؛ معایب شامل هزینه بالا و تاثیر باد و طوفان. |
| آبیاری زیرزمینی | استفاده از لوله‌های اسفنجی؛ کاهش تبخیر و صرفه‌جویی در آب؛ مناسب زمین‌های خاص با معایب نصب پرهزینه. |
| آبیاری سنتی | انتقال دستی آب؛ بسیار پرهزینه از لحاظ مصرف آب؛ معایب شامل تبخیر زیاد و کاهش محصولات. |
| مزایای سیستم‌های نوین | بهینه‌سازی مصرف آب، افزایش بهره‌وری محصولات، و حفاظت از منابع آبی. |
| معایب سیستم‌های قدیمی | هدررفت آب، فرسایش خاک، نیاز به نیروی انسانی بیشتر، و کاهش کیفیت محصولات. |
| نتیجه‌گیری | انتخاب روش آبیاری بر اساس نوع خاک و محصولات؛ تاکید بر استفاده از روش‌های نوین و افزایش آگاهی کشاورزان. |
نقل قول:
Surface irrigation is the most widely used method in India in which water is applied to the crop by the action of gravity or by some mechanical techniques. In this type of irrigation system, water is applied to the top of the field or to various channels and it covers the whole field by gravity or by pumps. The applied water seeps into the soil towards the roots of the crop from where it is absorbed by the crop for its growth. “source“
ترجمه: آبیاری سطحی پرکاربردترین روشی است که در هندوستان استفاده می شود که در آن آب با اثر گرانش یا برخی تکنیک های مکانیکی به محصول اعمال می شود. در این نوع سیستم آبیاری، آب به بالای مزرعه و یا به کانال های مختلف اعمال می شود و با نیروی ثقلی یا پمپی، کل مزرعه را می پوشاند. آب مصرفی به داخل خاک به سمت ریشه های محصول نفوذ می کند و از آنجا برای رشد توسط محصول جذب می شود.
منابع:
سوالات متداول:
سیستم آبیاری چیست و چرا در کشاورزی اهمیت دارد؟
سیستم آبیاری فرآیندی است که آب مورد نیاز گیاهان را به صورت کنترل شده تأمین میکند. این سیستم باعث بهبود رشد محصولات، کاهش هدررفت آب، و افزایش بهره‌وری زمین‌های کشاورزی میشود.
انواع اصلی سیستم‌های آبیاری کدامند؟
انواع سیستم‌های آبیاری شامل موارد زیر است:
آبیاری سطحی
آبیاری تحت فشار (مانند آبیاری قطره‌ای و بارانی)
آبیاری زیرزمینی
آبیاری سنتی
چرا آبیاری سنتی کمتر استفاده میشود؟
به دلیل هدررفت بالای آب، کاهش بهره‌وری محصولات، و افزایش هزینه‌های نیروی انسانی، این روش به مرور جای خود را به سیستم‌های مدرن‌تر داده است.
برای زمین‌های شیب‌دار کدام روش آبیاری مناسب‌تر است؟
آبیاری تحت فشار (مانند قطره‌ای یا بارانی) بهترین انتخاب برای زمین‌های شیب‌دار است، زیرا از رواناب و فرسایش خاک جلوگیری میکند.
چگونه می‌توان از هدررفت آب در سیستم‌های آبیاری جلوگیری کرد؟
استفاده از روش‌های نوین آبیاری مانند قطره‌ای یا زیرزمینی، بهینه‌سازی فشار آب، و مانیتورینگ دقیق مصرف آب میتواند به کاهش هدررفت کمک کند.
چگونه می‌توان کوددهی را همراه با آبیاری انجام داد؟
در سیستم‌های تحت فشار، می‌توان کودهای محلول را از طریق لوله‌ها به همراه آب به گیاهان رساند، که باعث صرفه‌جویی در زمان و هزینه میشود.
دیدگاهتان را بنویسید