کرم سفید ریشه دشمن مخفی درختان میوه شماست که می‌تواند درخت ۲۰ ساله را در مدت تنها ۳ روز کاملاً خشک کند. این آفت خطرناک از نوع سخت‌پوستان است که چرخه زندگی خود را معمولاً در طی ۳ سال کامل می‌کند. حتی در شرایط مساعد تغذیه‌ای و خاک مناسب، این حشره می‌تواند یک نسل را در دو سال بگذراند.
کرم سفید ریشه خوار به عنوان یکی از خطرناک‌ترین آفت‌های شناخته شده برای درختان میوه، با قدرتی باورنکردنی عمل می‌کند. تنها ۲ تا ۳ لارو سن آخر این حشره در نقش قاتل درختان میوه، توانایی خشک کردن کامل درختان را دارند. این لاروها به رنگ سفید کرمی هستند و می‌توانند تا ۵ سانتی‌متر طول داشته باشند. دامنه میزبانی این آفت در درختان میوه بسیار گسترده است و به انواع درختان مثمر مانند گیلاس، گلابی، سیب، هلو و همچنین گیاهان زراعی و زینتی آسیب جدی وارد می‌کند.
در ادامه این مقاله با چرخه زندگی این آفت مخرب، علائم آلودگی درختان، دلایل خطرناک بودن آن و روش‌های مؤثر مبارزه آشنا خواهید شد. همچنین زمان مناسب برای مبارزه با کرم سفید ریشه را خواهید آموخت تا بتوانید از درختان ارزشمند خود محافظت کنید.
چرخه زندگی کرم سفید ریشه و نحوه حمله به درختان
| مرحله | مدت زمان | عمق فعالیت در خاک | فعالیت اصلی |
|---|---|---|---|
| تخم‌ریزی | 2-3 هفته (گرمسیر)، تا 35 روز (سردسیر) | 3-12 سانتی‌متر | تخم‌گذاری توسط سوسک ماده در خاک |
| لارو (سن 1-3) | 2-3 سال | 20-60 سانتی‌متر | تغذیه از ریشه‌های علف هرز و درختان |
| شفیره | 17-24 روز | 20-30 سانتی‌متر | تبدیل لارو به شفیره در محفظه گلی |
| سوسک بالغ | اواخر خرداد تا مرداد | سطح خاک | جفت‌گیری و تخم‌ریزی مجدد |
چرخه زندگی کرم سفید ریشه یک فرآیند سه‌ساله پیچیده است که با آسیب‌پذیری درختان به صورت مستقیم ارتباط دارد. این آفت خطرناک با استراتژی خاصی عمل می‌کند و در هر مرحله از زندگی خود خسارت متفاوتی به گیاهان وارد می‌کند.
مرحله تخم‌ریزی در عمق 3 تا 7 سانتی‌متری خاک
نخست، سوسک‌های ماده پس از جفت‌گیری، به عمق خاک نفوذ می‌کنند. آنها معمولاً در عمق ۳ تا ۷ سانتی‌متری و گاهی تا ۱۲ سانتی‌متری خاک، تخم‌های خود را قرار می‌دهند. این تخم‌ها به شکل بیضی یا کروی با رنگ سفید صدفی هستند و به صورت انفرادی یا در دسته‌های تا ۶ تایی گذاشته می‌شوند. هر حشره ماده قادر است بین ۲۰ تا ۳۰ تخم بگذارد و پس از اتمام تخم‌ریزی از بین می‌رود.
دوره جنینی تخم‌ها به شرایط آب و هوایی منطقه بستگی دارد. در مناطق گرمسیر، این دوره حدود ۲ تا ۳ هفته طول می‌کشد، اما در مناطق سردسیر مانند کرج و شهریار، ممکن است تا ۳۵ روز نیز به طول بینجامد. پس از این دوره، لاروها از تخم خارج شده و وارد خاک می‌شوند.
فعالیت لاروها در سه سن مختلف
کرم سفید ریشه دارای سه سن لاروی متفاوت است. لاروها دارای بدن خمیده و قوسی شکل (به صورت حرف C انگلیسی) هستند که به آنها لاروهای اسکارابیفرم (Scarabaeiform) گفته می‌شود. این لاروها دارای سه جفت پای قوی در بخش قفسه سینه و آرواره‌های بسیار قوی برای تغذیه از ریشه هستند.
لاروهای سن اول عمدتاً از مواد هوموسی خاک یا ریشه علف‌های هرز تغذیه می‌کنند. به تدریج با رشد و ورود به سنین دوم و سوم، به سمت ریشه‌های اصلی درختان حرکت می‌کنند. لاروهای سن آخر با اشتهایی فوق‌العاده زیاد، خسارت جدی به ریشه‌های اصلی وارد می‌کنند.
فعالیت لاروها با فصول سال تغییر می‌کند:
- در بهار و تابستان: به سمت بالا حرکت کرده و در عمق ۲۰ تا ۳۰ سانتی‌متری فعالیت می‌کنند
- در پاییز و زمستان: به عمق ۵۰ تا ۶۰ سانتی‌متری خاک بازمی‌گردند
همچنین، لاروها در خاک‌های مرطوب فعالیت بیشتری دارند و با قطع کردن ریشه‌های اولیه و ثانویه، باعث پژمردگی برگ‌های گیاه میزبان در ساعات گرم روز می‌شوند.
تبدیل به شفیره در سال سوم
لارو سن آخر در سال سوم با گرم شدن هوا، مجدداً به سمت بالا حرکت می‌کند. قبل از ورود به مرحله شفیرگی، یک محفظه گلی بیضی‌شکل برای خود در نزدیکی سطح خاک ایجاد می‌کند و درون آن تبدیل به شفیره می‌شود. البته در برخی موارد، این خانه شفیرگی ساخته نمی‌شود.
دوره شفیرگی بین ۱۷ تا ۲۴ روز طول می‌کشد. این مرحله در عمق ۲۰ تا ۳۰ سانتی‌متری خاک و در کنار ریشه‌ها اتفاق می‌افتد.
خروج سوسک بالغ و آغاز تخم‌ریزی مجدد
پس از کامل شدن دوره شفیرگی، حشرات بالغ از خاک خارج می‌شوند. زمان ظهور حشرات کامل بسته به شرایط محیطی منطقه، از دهه سوم خردادماه تا دهه سوم مردادماه متغیر است، اما اوج خروج آنها معمولاً در تیرماه اتفاق می‌افتد. به همین دلیل، در برخی مناطق به آنها سوسک زردآلورسان می‌گویند.
سوسک‌های بالغ پس از خروج از خاک، کمی تغذیه کرده و سپس جفت‌گیری می‌کنند. حشره ماده چیزی در حدود ۷ سانتی‌متر در خاک نفوذ کرده و تخم‌های خود را در شکاف و ترک‌های خاک قرار می‌دهد. با این کار، چرخه زندگی کرم سفید ریشه مجدداً آغاز می‌شود.
باید توجه داشت که تنها ۳ عدد لارو برای خشک کردن یک درخت بزرگ کافی است، بنابراین تشخیص به موقع و مبارزه با این آفت خطرناک ضروری است. در خاک‌های غنی از مواد آلی، این آفت سریع‌تر رشد می‌کند و می‌تواند یک نسل را در دو سال به جای سه سال کامل کند.
نقل قول:
White grubs, the root‑feeding larvae of scarab beetles (Coleoptera: Scarabaeidae), cause significant damage to many important forestry and agricultural crops. “Source“
ترجمه: کرم‌های سفید، لاروهای سوسک‌های اسکاراب (Coleoptera: Scarabaeidae) که از ریشه تغذیه می‌کنند، خسارات قابل توجهی به بسیاری از محصولات مهم جنگلی و کشاورزی وارد می‌کنند.
علائم فوری آلودگی درختان به کرم سفید ریشه خوار
تشخیص به موقع آلودگی درختان به کرم سفید ریشه می‌تواند باعث نجات آنها شود. این آفت مخرب علائم مشخصی از خود بروز می‌دهد که با شناخت آنها می‌توانید سریعاً اقدامات لازم را انجام دهید.
پژمردگی ناگهانی برگ‌ها در ساعات گرم روز
یکی از اولین نشانه‌های حمله به درختان، پژمردگی برگ‌ها در ساعات گرم روز است. با جدا شدن بخش‌هایی از ریشه‌های اولیه و ثانویه توسط لاروها، برگ‌های گیاه میزبان به خصوص در قسمت‌های گرم‌تر روز پژمرده می‌شوند. این پژمردگی معمولاً ابتدا در ساعات اوج گرما خود را نشان می‌دهد و به تدریج طولانی‌تر می‌شود.
درختان آلوده حتی با وجود آبیاری کافی، علائم کمبود آب را نشان می‌دهند، زیرا لاروهای این آفت خطرناک با قطع ریشه‌های مویین و اصلی، مانع جذب آب و مواد غذایی می‌شوند. بنابراین، اگر مشاهده کردید درخت شما با وجود آبیاری منظم، در ساعات گرم روز پژمرده می‌شود، باید به آلودگی به کرم سفید ریشه خوار مشکوک شوید.
ریزش برگ‌ها و زرد شدن شاخه‌ها
با پیشرفت آلودگی، علائم وخیم‌تری ظاهر می‌شود. ضعف پیشرونده درخت همراه با زرد شدن برگ‌ها و ریزش زودرس آنها از نشانه‌های بارز حمله کرم سفید ریشه است. همچنین، درختان مورد حمله زرد شده و رشد شاخه‌ها در آنها به شدت متوقف می‌شود.
در این مرحله، میوه‌ها می‌ریزند یا کوچک می‌مانند. زردی برگ‌ها معمولاً از قسمت‌های بالایی درخت شروع می‌شود و به تدریج به سایر قسمت‌ها گسترش می‌یابد. گاهی اوقات، برگ‌ها به جای زرد شدن، به رنگ قرمز تغییر رنگ می‌دهند.
ایجاد حفره در خاک اطراف تنه درخت
نشانه مهم دیگر وجود سوراخ‌هایی در خاک اطراف تنه درخت است. کرم‌های سفید ریشه در هنگام تغذیه از ریشه‌ها، حفره‌های کوچکی در خاک ایجاد می‌کنند. این حفره‌ها معمولاً در نزدیکی سطح خاک و اطراف طوقه درخت دیده می‌شوند.
علاوه بر این، درختان آلوده به دلیل قطع ریشه و آسیب به طوقه، استحکام خود را در خاک از دست می‌دهند. به همین دلیل، با اندک فشاری لق شده و به راحتی می‌توان آنها را از خاک بیرون آورد. این وضعیت، از بین رفتن درختان جوان را پس از آبیاری و وزش باد در پی دارد.
خشک شدن ناگهانی درخت در کمتر از ۴۸ ساعت
خطرناک‌ترین ویژگی این آفت سرعت بالای آسیب‌رسانی آن است. تنها ۲ تا ۳ لارو سن آخر این حشره برای خشک کردن یک درخت بزرگ کافی است. این لاروها با تغذیه از ریشه، باعث قطع شیره نباتی می‌شوند.
در مراحل پیشرفته آلودگی، لاروها به ریشه‌های اصلی حمله کرده و با قطع کامل جریان شیره نباتی، باعث خشک شدن ناگهانی درخت در کمتر از ۴۸ ساعت می‌شوند. گاهی تا ۵۰ عدد لارو روی ریشه یک درخت دیده می‌شود که این تعداد می‌تواند حتی درختان قوی و بزرگ را به سرعت از بین ببرد.
به طور کلی، اگر مشاهده کردید درختی که تا دیروز سالم بود، امروز علائم پژمردگی شدید نشان می‌دهد، باید فوراً اطراف ریشه آن را بررسی کنید. تشخیص به موقع آلودگی و اقدام سریع می‌تواند باعث نجات درخت و جلوگیری از گسترش آفت به سایر درختان باغ شود.
7 بهترین بذر جو پرمحصول برای کشت در سال ۱۴۰۴
چرا کرم سفید ریشه در ۴۸ ساعت می‌تواند درخت را نابود کند؟
قدرت تخریبی کرم سفید ریشه یکی از عجیب‌ترین پدیده‌های دنیای حشرات است. این آفت مخرب می‌تواند در مدت زمانی باورنکردنی، درختان بزرگ و سالم را از بین ببرد. به راستی چه عواملی باعث می‌شود که این موجود کوچک چنین قدرت تخریبی داشته باشد؟
تغذیه لاروهای سن سوم از ریشه‌های اصلی
خطرناک‌ترین مرحله زندگی کرم سفید ریشه، لاروهای سن سوم هستند. این لاروها که بزرگترین اندازه خود را دارند (حدود ۳ سانتی‌متر طول)، مستقیماً به ریشه‌های اصلی درختان حمله می‌کنند. برخلاف لاروهای سن اول که بیشتر از مواد هوموسی یا ریشه علف‌های هرز تغذیه می‌کنند، لاروهای سن دوم و سوم قدرت تخریبی بالایی دارند و می‌توانند حتی ریشه‌های ضخیم و چوبی را قطع کنند.
آرواره‌های قوی این لاروها طوری طراحی شده که به راحتی می‌توانند از پوست ریشه و قسمت‌های سطحی چوبی که در زیر خاک وجود دارد، تغذیه کنند. نکته قابل توجه این است که تنها ۲ تا ۳ عدد لارو سن آخر برای خشک کردن یک درخت بزرگ و قوی کافی است.
قطع کامل جریان شیره نباتی
مهم‌ترین دلیل سرعت بالای تخریب درختان توسط کرم سفید ریشه، توانایی آن در قطع کامل جریان شیره نباتی است. لاروها با تغذیه از پوست و قسمت‌های چوبی ریشه، باعث قطع شدن جریان شیره پرورده در راه آوندی گیاه می‌شوند. این اتفاق مانند بریدن شاهرگ اصلی درخت عمل می‌کند.
با قطع ریشه‌های اصلی و از بین رفتن آوندها، انتقال آب و مواد غذایی از خاک به سایر قسمت‌های درخت متوقف می‌شود. در نتیجه، درخت به سرعت علائم کمبود آب و مواد غذایی را نشان می‌دهد و در مدت کوتاهی (حتی کمتر از ۴۸ ساعت) خشک می‌شود.
فعالیت شدید در خاک‌های مرطوب و غنی
کرم سفید ریشه خوار در خاک‌های مرطوب و غنی از مواد آلی، فعالیت بیشتری دارد. دمای مناسب برای رشد این آفت، بین ۲۰ تا ۲۵ درجه سانتیگراد است و رطوبت زیاد خاک باعث افزایش رشد و فعالیت آن می‌شود.
در فصول بهار و تابستان، با گرم شدن هوا، لاروها به سطح خاک نزدیک‌تر می‌شوند و در عمق ۲۰ تا ۳۰ سانتی‌متری روی ریشه میزبان فعالیت می‌کنند. این زمان، اوج خسارت‌زنی آن‌هاست.
انواع قارچ درخت انگور: راهنمای علمی تشخیص و درمان قطعی
تراکم بالای لاروها در اطراف ریشه
یکی دیگر از دلایل قدرت تخریبی بالای این آفت، تجمع تعداد زیادی از آنها در اطراف ریشه یک درخت است. گاهی تراکم این لاروها به ۴۰ الی ۵۰ عدد در اطراف ریشه یک درخت می‌رسد. این تعداد بالا باعث می‌شود که حجم زیادی از ریشه‌های درخت در مدت زمان کوتاهی از بین برود.
همچنین، کاشت درختان در نزدیکی یکدیگر باعث می‌شود که این آفت به راحتی از یک درخت به درخت دیگر منتقل شود و آلودگی به سرعت در کل باغ گسترش یابد.
روش‌های مؤثر برای از بین بردن کرم سفید ریشه
مبارزه با کرم سفید ریشه خوار نیازمند ترکیبی از روش‌های مختلف است که هر کدام در زمان مناسب می‌تواند تأثیر بسزایی در کنترل این آفت خطرناک داشته باشد.
بیل‌زنی عمیق در بهار برای بیرون آوردن لاروها
بیل زدن عمیق خاک اطراف ریشه درختان یکی از مؤثرترین روش‌های مکانیکی برای مبارزه با کرم ریشه خوار است. بهترین زمان برای این اقدام از اواسط بهار تا اوایل پاییز است، زمانی که لاروها در قسمت‌های سطحی خاک قرار دارند. با شخم زدن تا عمق ۱۵ سانتی‌متری خاک، می‌توانید لاروها را مشاهده کرده و آنها را از بین ببرید. این روش همچنین باعث می‌شود پرندگان بتوانند لاروهای بیرون آمده را شکار کنند.
استفاده از تله نوری برای جذب سوسک‌های بالغ
از آنجا که سوسک‌های بالغ کرم سفید ریشه تمایل مثبتی به نور دارند، می‌توانید از تله‌های نوری برای جذب و از بین بردن آنها استفاده کنید. این تله‌ها از یک لامپ با طول موج مخصوص برای جلب آفات و یک محفظه حاوی آب تشکیل شده‌اند. حشرات جذب نور شده و در آب درون تشت به دام می‌افتند. نکته مهم این است که باید در نزدیکی تله‌ها چراغ دیگری روشن نباشد تا تأثیر بهتری داشته باشند.
مبارزه بیولوژیکی با قارچ Metarhizium anisopliae
روش‌های بیولوژیک نیز در مبارزه با کرم سفید ریشه بسیار مؤثر هستند. قارچ Metarhizium anisopliae یکی از دشمنان طبیعی این آفت محسوب می‌شود. این قارچ با حمله به لاروها، آنها را از بین می‌برد. همچنین، زنبورهای انگلی، نماتدها و باکتری Bacillus popilliae که به عنوان آفت‌کش‌های تجاری در دسترس هستند، می‌توانند به کنترل این حشره کمک کنند.
شپشک آرد آلود: روش‌های سریع مبارزه و درمان
مبارزه شیمیایی با دیازینون یا سایپرمترین
در صورت آلودگی شدید، استفاده از روش‌های شیمیایی ضروری است. سموم گرانول‌دار خاکی مانند دیازینون ۱۰% یا سایپرمترین برای این منظور مناسب هستند. بهترین زمان برای مبارزه شیمیایی، ۲۵ تا ۳۰ روز پس از ظهور اولین حشرات کامل است. برای مبارزه مؤثر، ابتدا زیر سایه انداز درختان آلوده را شخم سطحی بزنید تا سم بتواند تا عمق ۱۵ سانتی‌متری خاک نفوذ کند. سپس آبیاری انجام دهید و ۲ تا ۳ روز بعد، محلول سمی را به میزان ۲ تا ۲٫۵ لیتر در هزار لیتر آب در محدوده سایه انداز درختان آلوده بریزید.
آبیاری سبک پس از سم‌پاشی برای نفوذ بهتر سم
پس از استفاده از سموم شیمیایی، یک آبیاری سبک انجام دهید تا سم به طور یکنواخت در خاک پخش شود و به عمق مناسب نفوذ کند. این آبیاری باید به گونه‌ای باشد که سم شسته نشود اما به اندازه کافی به ریشه‌ها برسد. توجه داشته باشید که برای ریشه‌کنی کامل این آفت، باید مبارزه را به مدت سه سال متوالی تکرار کنید تا چرخه زندگی آن کاملاً قطع شود.
زمان مناسب برای مبارزه با کرم سفید ریشه در طول سال
انتخاب زمان درست برای مبارزه با کرم ریشه عامل تعیین‌کننده موفقیت شماست. با برنامه‌ریزی دقیق می‌توانید چرخه زندگی این آفت مخرب را قطع کنید.
اواخر اردیبهشت تا تیرماه برای مبارزه با لاروهای تازه
بهترین زمان برای مبارزه با کرم سفید ریشه خوار از اوایل اردیبهشت تا اواخر شهریورماه است، زمانی که لاروها با گرم شدن هوا به سطح خاک می‌آیند و شروع به تغذیه می‌کنند. در این دوره، لاروها در سنین پایین هستند و نسبت به سموم حساسیت بیشتری دارند. برای تأثیرگذاری بهتر، حوالی ساعت ۱۲ ظهر یک آبیاری سنگین انجام دهید تا اکسیژن خاک کاهش یابد و سپس دو ساعت بعد در اوج گرما سم‌پاشی کنید.
سفیدک سطحی انگور: از شناسایی تا درمان قطعی
استفاده از یخ‌آب زمستانه برای کاهش جمعیت تخم‌ها
یخ‌آب زمستانه یکی از مهم‌ترین اقدامات کنترلی است که باعث کاهش چشمگیر جمعیت تخم‌ها و لاروهای کرم سفید می‌شود. این روش را در سردترین روزهای زمستان با دمای زیر صفر (ترجیحاً منفی ۷ درجه سانتیگراد) انجام دهید. با آبیاری سنگین خاک، مسیر تنفسی آفات زمستان‌گذران بسته شده و از بین می‌روند. علاوه بر کنترل آفات، این روش به بهبود خصوصیات فیزیکی خاک نیز کمک می‌کند.
تکرار مبارزه به مدت سه سال برای قطع چرخه زندگی
از آنجا که چرخه زندگی این آفت سه ساله است، مبارزه با آن نیز باید به مدت سه سال متوالی ادامه یابد تا نتایج مثبت حاصل شود. در باغ‌های آلوده، بهتر است مبارزه زمانی انجام شود که همه مراحل لاروی وجود داشته باشند؛ این زمان معمولاً از نیمه دوم مرداد تا اواخر شهریور است. کنترل شیمیایی باید هر سال ۲۵ تا ۳۰ روز پس از ظهور اولین حشرات کامل تکرار شود.
| روش مبارزه | زمان مناسب | توضیحات |
|---|---|---|
| بیل‌زنی عمیق | اواسط بهار تا اوایل پاییز | بیرون آوردن لاروها از عمق 15 سانتی‌متری |
| تله نوری | اواخر خرداد تا مرداد | جذب سوسک‌های بالغ با لامپ مخصوص |
| مبارزه بیولوژیکی | بهار تا تابستان | استفاده از قارچ Metarhizium anisopliae |
| مبارزه شیمیایی | 25-30 روز پس از ظهور سوسک‌ها | استفاده از دیازینون یا سایپرمترین |
| یخ‌آب زمستانه | سردترین روزهای زمستان | کاهش جمعیت تخم‌ها با آبیاری در دمای زیر صفر |
نقل قول ویکی‌پدیا:
مبارزه شیمیایی با استفاده از دیازینون (3 تا 3.5 لیتر) و پودر وتابل لیندین 10 کیلو در هکتار به طریق محلول پاشی پای درخت در اوایل بهار و اوایل تابستان. بهتر است بعد از ریختن محلول پای درخت آبیاری سبکی نیز انجام شود.
سوالات متداول
کرم سفید ریشه با تغذیه از ریشه‌های اصلی درخت، جریان شیره نباتی را قطع می‌کند. تنها 2-3 لارو سن آخر می‌توانند در کمتر از 48 ساعت یک درخت بزرگ را خشک کنند.
پژمردگی ناگهانی برگ‌ها در ساعات گرم روز، زرد شدن و ریزش برگ‌ها، و ایجاد حفره در خاک اطراف تنه درخت از نشانه‌های اولیه آلودگی هستند.
بهترین زمان از اواخر اردیبهشت تا تیرماه است، زمانی که لاروهای تازه در سطح خاک فعال هستند. همچنین استفاده از یخ‌آب در زمستان برای کاهش جمعیت تخم‌ها مؤثر است.
بیل‌زنی عمیق، استفاده از تله‌های نوری، مبارزه بیولوژیکی با قارچ‌ها، و در موارد شدید استفاده از سموم شیمیایی مانند دیازینون از روش‌های مؤثر هستند.
به دلیل چرخه زندگی سه ساله این آفت، مبارزه باید به مدت سه سال متوالی تکرار شود تا چرخه زندگی آن کاملاً قطع شود و نتایج پایدار حاصل گردد.
منابع: fa.wikipedia – agsci – gardentech
