برداشت پسته در زمان مناسب به روش اصولی

زمان برداشت پسته نقش مهمی در کیفیت محصول دارد؛ برداشت به موقع باعث توسعه کامل مغز، طعم بهتر و افزایش ارزش غذایی می‌شود، در حالی که برداشت پسته زودهنگام کیفیت را کاهش می‌دهد. در ایران، برداشت پسته معمولاً از اواخر شهریور تا اوایل مهر و در کرمان از اواسط شهریور تا اواخر مهر انجام می‌شود.

نشانه‌های رسیدن پسته شامل تغییر رنگ پوست و جدا شدن آسان پوست نرم از پوست سخت است. رطوبت میوه در زمان برداشت بین ۴۰ تا ۵۰ درصد است و در این مرحله حساس به آسیب مکانیکی است. در این مقاله به زمان مناسب، روش‌های برداشت پسته و نکات پس از برداشت پرداخته‌ایم تا محصولی با کیفیت بالا حاصل شود.

کشاورزی

نشانه‌های رسیدن پسته به زمان برداشت

تشخیص زمان دقیق برداشت پسته برای دستیابی به محصولی با کیفیت بالا ضروری است. کشاورزان باتجربه با مشاهده نشانه‌های مشخص، زمان مناسب برداشت را تعیین می‌کنند.

تغییر رنگ پوست رویی

یکی از مهم‌ترین نشانه‌های رسیدن پسته، تغییر رنگ پوست رویی از سبز به رنگ‌های دیگر است. در زمان رسیدگی، پوست سبز پسته به رنگ‌های گلی، قرمز صورتی، زرد یا ارغوانی تغییر می‌کند. همچنین در اواخر تابستان، ترک‌خوردگی سطح رویی پوست نرم میوه‌ها نشانه‌ای از نزدیک شدن زمان برداشت پسته است. این تغییر رنگ در اکثر نواحی دنیا در بازه اوایل شهریور تا اوایل مهر قابل مشاهده است.

جدا شدن آسان پوست نرم از پوست سخت

زمانی که پوست رویی میوه به راحتی از پوست سخت استخوانی جدا شود، می‌توان گفت زمان برداشت فرا رسیده است. برای آزمایش این ویژگی، می‌توانید با فشردن دانه پسته بین انگشت سبابه و شست، پوست نرم رویی را به راحتی جدا کنید. به طور کلی، پسته‌های سبزرنگی که پوست نرم آن‌ها به آسانی جدا نمی‌شود معمولاً پوک هستند.

افزایش وزن مغز و کاهش رطوبت

در زمان رسیدگی، مغز پسته شروع به بزرگتر شدن می‌کند. این افزایش حجم همزمان با کاهش رطوبت درونی میوه اتفاق می‌افتد. علاوه بر این، در مراحل نهایی رسیدن، پوست استخوانی از حالت نیمه شفاف به مات تغییر می‌کند. از طرفی، برداشت دیرهنگام موجب زرد و سیاه شدن پوسته استخوانی و بد رنگ شدن پسته می‌شود.

درصد رسیدگی مناسب (۷۰ تا ۸۰ درصد)

بهترین زمان برداشت پسته زمانی است که ۷۰ تا ۸۰ درصد میوه‌های هر رقم از نظر ظاهری رسیده باشند. پژوهش‌ها نشان داده است که برداشت در مرحله ۷۰ درصد رسیدگی، بهترین کیفیت و کمیت را به همراه دارد. اگرچه پسته‌های برداشت‌شده در مرحله ۴۰ درصد رسیدگی دارای مغز سبز و مزه خوب هستند، اما پسته‌های برداشت‌شده در مرحله ۷۰ درصد از نظر خندانی، وزن خشک و ارزش تغذیه‌ای در وضعیت مطلوبی قرار دارند. برداشت در مرحله ۱۰۰ درصد رسیدگی، با وجود افزایش خندانی و وزن خشک، مشکلاتی مانند ریزش میوه‌ها، سختی عملیات برداشت و کاهش ارزش تغذیه‌ای را به همراه خواهد داشت.

نقل قول:

When the pistachio rips, it is time to harvest. Ripen signs of pistachio harvesting are the loosening of the husk or hulls, the green hue of the epicarp turning into reddish-rosy light yellow, and pistachio falling from the tree. Mature fruit with a fragmented hull is ready for picking. It is better to harvest the nuts when most of them are ripe. So harvesting procedure takes time to finish. Be patient. “Source“

ترجمه: وقتی پسته‌ها می‌شکنند، زمان برداشت فرا رسیده است. نشانه‌های رسیدن پسته عبارتند از شل شدن پوسته یا پوست‌های سخت، تبدیل رنگ سبز پوسته خارجی به رنگ زرد روشن مایل به قرمز و افتادن پسته از درخت. میوه رسیده با پوست سخت تکه‌تکه شده آماده چیدن است. بهتر است وقتی بیشتر مغزها رسیده‌اند، آنها را برداشت کنید. بنابراین، فرآیند برداشت زمان می‌برد. صبور باشید.

بیشتر بدانید: راهنمای کامل کاشت پسته صفر تا صد

زمان مناسب برداشت در مناطق مختلف ایران

در ایران، استان‌های مختلف به دلیل شرایط اقلیمی متفاوت، زمان‌های برداشت متنوعی برای پسته دارند. آگاهی از این تفاوت‌ها برای باغداران و خریداران پسته بسیار مهم است.

استان کرمان و شهرهای رفسنجان، زرند، سیرجان

استان کرمان به عنوان بزرگترین تولیدکننده پسته در ایران شناخته می‌شود. در این استان، شهرهای کرمان، رفسنجان، زرند، شهربابک و سیرجان از مراکز اصلی تولید پسته هستند. برداشت پسته در این استان معمولاً از اواسط شهریورماه آغاز می‌شود و گاهاً تا اواخر مهرماه ادامه دارد. البته در برخی ارقام زودرس مانند رقم رضایی، برداشت از اواسط تا اواخر تیرماه انجام می‌شود.

نکته مهم در مورد استان کرمان این است که مقادیر قابل توجهی از محصولات به صورت کال و نارس برداشت می‌شوند. این برداشت زودهنگام از اواخر مرداد تا اواخر شهریور انجام می‌شود و سپس محصولات رسیده برداشت می‌شوند.

استان‌های خراسان رضوی و جنوبی

در استان‌های خراسان رضوی و جنوبی، شهرهای فردوس، سربیشه و قاین (در خراسان جنوبی) و اسفراین، فیض‌آباد، گناباد، بردسکن، نیشابور و سبزوار (در خراسان رضوی) از مراکز مهم تولید پسته هستند. برداشت پسته در این مناطق عموماً از اوایل شهریور آغاز شده و تا اواخر مهرماه ادامه می‌یابد.

برای مثال، در منطقه فردوس، برداشت از اوایل شهریور تا اواخر همین ماه انجام می‌شود. همچنین در منطقه مه ولات خراسان، فرآوری محصول کال نیز متداول است و بسیاری از باغداران بخشی از محصول خود را به صورت کال می‌فروشند.

استان‌های سمنان، مرکزی و یزد

در استان سمنان، شهر دامغان به عنوان مرکز اصلی تولید پسته شناخته می‌شود. در استان مرکزی نیز منطقه زرندیه از تولیدکنندگان مهم پسته است. برداشت پسته در این دو استان معمولاً از اواسط شهریور (بین ۱۰ تا ۱۵ شهریور) آغاز می‌شود و با سرعت زیادی انجام می‌گیرد.

در استان یزد، شهرهای یزد، مهریز و بافق مراکز اصلی تولید پسته هستند. برداشت در این استان با اختلاف کمتر از یک هفته نسبت به استان سمنان آغاز می‌شود و معمولاً از اواسط شهریور (بین ۱۵ تا ۲۰ شهریور) تا پایان مهرماه (۲۵ تا ۳۰ مهر) ادامه دارد.

تفاوت‌های اقلیمی و تأثیر آن بر زمان برداشت

تغییرات اقلیمی و شرایط آب و هوایی تأثیر مستقیمی بر زمان برداشت پسته در مناطق مختلف دارد. در سال‌های اخیر، کاهش بارندگی، افزایش دمای تابستان و زمستان، و پدیده خشکسالی باعث تغییراتی در زمان برداشت و کیفیت محصول شده است.

به طور کلی، برداشت پسته در ایران از شمال به جنوب انجام می‌شود، یعنی ابتدا در استان‌های شمالی‌تر مانند خراسان و سمنان آغاز می‌شود و سپس به استان‌های جنوبی‌تر مانند کرمان می‌رسد. هرچند اقلیم خاص هر منطقه می‌تواند این روند را تغییر دهد.

بیشتر بخوانید: هرس درخت پسته؛ بهترین زمان و روش های اصولی

روش‌های اصولی برداشت پسته

برداشت پسته فرآیندی حساس است که نیازمند دقت و سرعت عمل می‌باشد. روش‌های اصولی برداشت، تأثیر مستقیمی بر کیفیت و ارزش نهایی محصول دارند.

برداشت دستی و دلایل آن

در ایران، برداشت پسته عمدتاً به صورت سنتی و با دست انجام می‌شود. این روش با وجود زمان‌بر بودن، دلایل مهمی دارد. نخست، عدم یکنواختی در ارقام و سنین درختان، امکان برداشت مکانیزه را محدود می‌کند. همچنین، عدم انجام هرس فرم مناسب در باغات سنتی، استفاده از ماشین‌آلات را دشوار می‌سازد. از طرفی، در کشورهایی مانند آمریکا، برداشت مکانیزه با دستگاه‌های لرزاننده تنه (Shaker Trunk) انجام می‌شود که می‌تواند حدود 0.4 هکتار یا تقریباً 112 اصله درخت را در ساعت برداشت کند.

استفاده از پارچه زیر درخت

برای برداشت دستی، قبل از شروع چیدن محصول، پارچه‌های مخصوص دورویه را زیر درختان پهن می‌کنند تا کل سطح زمین زیر تاج درخت پوشانده شود. سپس کارگران خوشه‌های میوه را در دست گرفته و با اندکی فشار به یکی از جهات، خوشه را از محل دم قطع می‌کنند و درون پارچه می‌ریزند. این روش از آلودگی محصول با خاک جلوگیری کرده و جمع‌آوری پسته‌ها را آسان‌تر می‌کند.

برداشت چند مرحله‌ای یا یک‌مرحله‌ای

برداشت پسته معمولاً در 2 یا 3 مرحله انجام می‌شود. برداشت دست اول زمانی صورت می‌گیرد که 60 تا 70 درصد میوه‌ها رسیده باشند. این فرآیند حدود 15 تا 20 روز طول می‌کشد و بسته به نوع رقم و منطقه، از اواخر تابستان آغاز می‌شود. برداشت چند مرحله‌ای به باغدار امکان می‌دهد محصول را در زمان رسیدگی مناسب برداشت کرده و از افت کیفیت جلوگیری کند.

برداشت پسته کال برای مغز سبز

برداشت پسته کال (نارس) برای تهیه مغز سبز از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. این نوع برداشت معمولاً از 18 مرداد آغاز می‌شود و زمان دقیق آن بسته به منطقه متفاوت است. بهترین حالت برای برداشت پسته کال زمانی است که رنگ لایه نازک روی مغز تغییر نکرده باشد و به سمت قرمز یا اصطلاحاً “لب ماتیکی” نرفته باشد. مغز سبز پسته به دلیل میزان افلاتوکسین پایین و رنگ زیبای سبز، در بازارهای صادراتی به ویژه کشورهای اروپایی طرفداران زیادی دارد.

مقاله پیشنهادی: مهم ترین آفات پسته و روش‌های کنترل و درمان آن‌ها

نکات مهم پس از برداشت و حمل محصول

فرآیند پس از برداشت پسته نقش حیاتی در حفظ کیفیت محصول نهایی دارد. بسیاری از کشاورزان فقط به مرحله برداشت توجه می‌کنند، اما نحوه جابجایی و فرآوری پس از برداشت می‌تواند تمام زحمات یک فصل باغداری را تحت تأثیر قرار دهد.

اهمیت انتقال سریع به پایانه فرآوری

پسته تازه باید در کمتر از ۲۴ ساعت پس از برداشت به مرکز فرآوری منتقل شود تا از فساد و کپک‌زدگی جلوگیری شود. زمان بین برداشت و فرآوری باید به حداقل ممکن کاهش یابد تا از افت کیفیت محصول جلوگیری شود. این موضوع آنقدر مهم است که متخصصان توصیه می‌کنند محصول برداشت شده در اولین فرصت و ترجیحاً در ساعات خنک روز به پایانه انتقال یابد.

علاوه بر این، پسته‌های تازه پس از برداشت دارای رطوبت بالایی هستند و پوست آنها باید در اسرع وقت جدا شود. تأخیر در این فرآیند می‌تواند به کپک‌زدگی یا تغییر طعم منجر شود که کیفیت محصول نهایی را به شدت کاهش می‌دهد.

عدم قرارگیری در معرض آفتاب

از قراردادن محصول برداشت شده در برابر تابش آفتاب (چه در باغ و چه در کارگاه فرآوری) باید جداً خودداری کرد. آفتاب‌سوختگی به دلیل تابش مستقیم تشعشعات نور خورشید به خوشه‌های پسته اتفاق می‌افتد و می‌تواند به بافت میوه آسیب جدی وارد کند.

بنابراین، توصیه می‌شود عملیات برداشت محصول پسته در ساعت‌های اولیه روز انجام گیرد تا دمای توده محصول برداشت شده در اثر گرمای روز افزایش نیابد. این مسئله نه تنها کیفیت ظاهری محصول را حفظ می‌کند، بلکه از رشد قارچ‌ها و تولید سموم خطرناک نیز جلوگیری می‌کند.

استفاده از سبدهای مناسب و تمیز

برای انتقال محصول بهتر است آن را در سبدهای مخصوصی نگهداری کنند. این سبدها باید در وسایل حمل و نقل سقف‌دار قرار گیرند تا محصول از آسیب‌های محیطی محافظت شود. محصول باید در سبدهای مخصوص قرار گیرد تا تهویه مناسبی در طول حمل‌ونقل برقرار شود.

در صورتی که انتقال محصول به صورت توده در کامیون یا وانت انجام می‌شود، باید محفظه بار کاملاً تمیز و خشک باشد و کف آن با یک لایه پارچه پوشانده شود. این اقدامات از آلودگی محصول و جذب رطوبت جلوگیری می‌کند.

تأثیر تأخیر در پوست‌گیری بر کیفیت

تأخیر در پوست‌گیری پسته باعث افزایش درصد میوه‌های لکه‌دار می‌گردد. همچنین، بیشترین میزان افلاتوکسین در پسته در آخرین زمان برداشت (۳۰ مهر ماه) و کمترین آن در اولین زمان برداشت (اول شهریور) مشاهده شده است.

از طرفی، تأخیر فرایند پوست‌گیری باعث افزایش بار میکروبی و کاهش کیفیت ظاهری پسته می‌شود. تأخیر برداشت همچنین باعث لکه‌دار شدن پوست استخوانی می‌شود که از قسمت دم میوه شروع و به سمت قسمت شکمی پیش می‌رود.

بنابراین، توصیه می‌گردد محصول برداشت شده پسته در کوتاه‌ترین زمان ممکن فرآوری، شستشو و خشک گردد تا بهترین کیفیت حفظ شود.

نتیجه‌گیری | زومکشت

برداشت صحیح و به موقع پسته نقش کلیدی در کیفیت نهایی محصول دارد. توجه به نشانه‌هایی مانند تغییر رنگ پوست و جدا شدن آسان پوست نرم از سخت، زمان مناسب برداشت را نشان می‌دهد. برداشت در مرحله ۷۰ تا ۸۰ درصد رسیدگی بهترین کیفیت و کمیت را به همراه دارد. زمان برداشت در استان‌های مختلف ایران متفاوت است و از خراسان و سمنان شروع شده و به کرمان می‌رسد.

اگرچه روش‌های مکانیزه در برخی کشورها رایج است، برداشت سنتی دستی در ایران به دلیل تنوع ارقام و سن درختان همچنان متداول است. مراقبت‌های پس از برداشت نیز اهمیت بالایی دارد؛ انتقال سریع محصول به محل فرآوری، جلوگیری از آفتاب مستقیم و استفاده از سبدهای تهویه‌دار، کیفیت پسته را حفظ می‌کند. رعایت این اصول، باعث افزایش کیفیت و ارزش افزوده پسته و تقویت جایگاه آن در بازارهای جهانی می‌شود.

منابع: nazari – gardeningknowhow – americanpistachios

سوالات متداول