کاشت لوبیا : از دانه تا برداشت موفق

یا می‌دانستید که می‌توانیم مراحل کاشت لوبیا را در مدت کوتاه ۷ تا ۱۳ هفته به طور کامل مشاهده کنیم؟

این گیاه شگفت‌انگیز را می‌توان به راحتی در گلدان‌هایی با قطر ۲۰ سانتی‌متر پرورش داد و برای شروع باغبانی گزینه‌ای عالی است. با این حال، موفقیت در پرورش لوبیا نیازمند رعایت نکات مهمی است. مراحل رشد لوبیا در دمای ۱۸ تا ۲۱ درجه سانتی‌گراد به بهترین شکل انجام می‌شود و کاشت دانه‌ها باید در عمق ۲ تا ۳ سانتی‌متری خاک صورت گیرد.

در این راهنما، ما تمام مراحل ضروری برای کاشت موفق لوبیا را، از آماده‌سازی بستر تا برداشت محصول، به صورت گام به گام با شما به اشتراک خواهیم گذاشت. همچنین، نکات کلیدی برای جلوگیری از اشتباهات رایج در پرورش این گیاه مفید را با شما در میان خواهیم گذاشت.

آشنایی با انواع لوبیا برای کاشت

لوبیا از خانواده Leguminosae است که سازگاری خوبی با ارتفاعات و آب و هوای مختلف دارد. در ادامه با انواع مهم لوبیا و ویژگی‌های خاص هر کدام آشنا می‌شویم.

زومشکت رسانه جامع کشاورزی

لوبیا قرمز و مشخصات آن

لوبیا قرمز به دلیل شباهت ظاهری در شکل و رنگ به کلیه، به نام لوبیا کلیوی نیز شناخته می‌شود. این نوع لوبیا سرشار از پروتئین، کربوهیدرات، فیبر رژیمی، ویتامین‌های B1، B2، B3، B6، کولین، فولات و مواد معدنی مانند کلسیم، مس، آهن و منگنز است.

نکته مهم در مورد لوبیا قرمز این است که حاوی غلظت بالایی از ماده سمی فیتوهماگلوتین است و مصرف خام آن می‌تواند کشنده باشد. برای از بین بردن این سم، باید لوبیا را به مدت 5 ساعت در آب خیسانده و سپس در دمای 100 درجه سانتی‌گراد به مدت 30 دقیقه جوشاند.

لوبیا چیتی و ویژگی های خاص

لوبیا چیتی یکی از محبوب‌ترین انواع لوبیا در ایران است که خال‌های صورتی‌رنگی دارد و در هنگام پخت محو می‌شوند. این لوبیا در دمای 20 تا 28 درجه سانتی‌گراد در روز و 15 تا 20 درجه در شب بهترین رشد را دارد. همچنین دمای بیش از 35 درجه باعث عدم تشکیل دانه می‌شود.

لوبیا چیتی معمولاً 30 تا 40 روز پس از کاشت شروع به گلدهی می‌کند و دوره گلدهی آن حدود یک ماه طول می‌کشد. این نوع لوبیا منبع فوق‌العاده‌ای برای آمینواسید بوده و بیشترین میزان فیبر را در میان انواع لوبیا داراست.

لوبیا سبز و شرایط رشد

لوبیا سبز از نظر بوته به دو دسته تقسیم می‌شود: نوع بالا رونده که طول بوته آن می‌تواند به 2 تا 5 متر برسد و نوع پا کوتاه که طول بوته آن از 40 تا 50 سانتی‌متر تجاوز نمی‌کند.

این گیاه به آب و هوای گرم و عاری از یخبندان نیاز دارد. زمانی که درجه حرارت از 24.5 درجه سانتی‌گراد بیشتر شود عملکرد لوبیا کاهش می‌یابد و در درجه حرارت کمتر از 15 درجه سانتی‌گراد رشد شدیداً کاهش می‌یابد. برای رشد مطلوب به خاک حاصلخیز با زهکشی خوب و 5 تا 100 میلی‌متر بارندگی در طی فصل رشد نیاز دارد.

آماده سازی بستر کاشت

برای موفقیت در کاشت لوبیا، آماده‌سازی بستر مناسب نقش کلیدی دارد. در ادامه، به بررسی دقیق شرایط خاک و نحوه آماده‌سازی زمین می‌پردازیم.

انتخاب خاک مناسب

خاک مناسب برای رشد لوبیا باید غنی و حاصلخیز باشد. بهترین نوع خاک برای این گیاه، خاک‌های لومی تا لوم رسی است که از نفوذپذیری خوبی برخوردار باشند. اسیدیته خاک نقش مهمی در رشد لوبیا دارد؛ این گیاه در خاک‌هایی با pH بین 6 تا 7 بهترین رشد را دارد، اگرچه در pH تا 8 نیز توانایی رشد نسبتاً خوبی از خود نشان می‌دهد.

نکته مهم دیگر، حساسیت لوبیا به شوری خاک است. این گیاه تا 2 دسی زیمنس بر متر شوری را تحمل می‌کند، اما کاهش عملکرد آن از شوری 0.8 دسی زیمنس بر متر آغاز می‌شود. برای بهبود کیفیت خاک، می‌توان از کودهای حیوانی کاملاً پوسیده به میزان 40 تا 50 تن در هکتار استفاده کرد.

تهیه گلدان یا زمین

در صورت کاشت در گلدان، باید گلدانی با عمق حداقل 30 سانتی‌متر انتخاب کنید که امکان زهکشی مناسب را داشته باشد. برای بهبود زهکشی، می‌توانید مقداری ماسه به خاک اضافه کنید.

برای آماده‌سازی زمین، شخم پاییزه بر شخم بهاره ارجحیت دارد زیرا:

• آب بیشتری در خاک ذخیره می‌شود
• یخ‌آب حاصل، کلوخه‌ها را خرد می‌کند
• فرسایش ناشی از جریان آب کاهش می‌یابد
• بقایای گیاهی و علف‌های هرز سریع‌تر تجزیه می‌شوند

در بهار، پس از گاورو شدن زمین، باید از دیسک یا کولتیواتور برای خرد کردن کلوخه‌ها استفاده کرد. سپس برای ایجاد بستر مناسب کاشت، سطح خاک را با ماله تسطیح می‌کنیم. فاصله بین بوته‌ها باید 10 تا 20 سانتی‌متر و فاصله بین ردیف‌ها 50 تا 70 سانتی‌متر در نظر گرفته شود.

نقل قول ویکی پدیا :

لوبیا از ۲۲ درصد پروتئین، ۶۲ درصد قند(کربوهیدرات) از نوع نشاسته و ۲ درصد مواد چربی تشکیل شده و یکی از مقوی‌ترین حبوبات روی زمین به‌شمار می‌رود و چون مواد پروتئینی آن نسبتاً زیاد است. لوبیا برای بعضی از مردم که دارای معده ضعیف هستند غذای سنگینی به‌شمار می‌رود و ممکن است به دشواری هضم شود. اما اگر چند روزی آن را در آب خیس کنند و هنگامی که لوبیا می‌خواهد جوانه بزند آن را بپزند، هم زودتر پخته می‌شود و هم سریعتر گوارده و جذب می‌گردد.

مراحل کاشت لوبیا

پس از آماده‌سازی بستر کاشت لوبیا ، اکنون به مراحل اصلی کاشت لوبیا می‌پردازیم. روش هیرم‌کاری بهترین شیوه برای کاشت لوبیاست، زیرا جوانه لوبیا به سله خاک حساسیت بالایی دارد.

خیساندن دانه ها

خیساندن دانه‌های لوبیا قبل از کاشت، فرآیند جوانه‌زنی را تسریع می‌کند. برای این منظور، دانه‌ها را به مدت ۶ تا ۲۴ ساعت در آب گرم قرار دهید. البته برخی ارقام لوبیا به خیس کردن زیاد حساس هستند و پوست خارجی آنها به راحتی جدا می‌شود، بنابراین برای این ارقام ۳ تا ۵ ساعت خیساندن کافی است.

کاشت لوبیا در عمق مناسب

در روش هیرم‌کاری، پس از تسطیح زمین و کرت‌بندی، ابتدا زمین را آبیاری می‌کنیم. سپس ۷ تا ۱۲ روز صبر می‌کنیم تا خاک به حالت گاورو برسد. عمق مناسب برای کاشت دانه‌های لوبیا ۲ تا ۳ سانتی‌متر است و فاصله دانه‌ها از یکدیگر باید ۱۵ سانتی‌متر باشد.

آبیاری اولیه

بلافاصله پس از کاشت، باید آبیاری انجام شود. فاصله اولین و دومین آبیاری با آبیاری‌های بعدی متفاوت است. اولین آبیاری پس از کاشت، بسته به بافت خاک و اقلیم منطقه، ۱۵ تا ۲۵ روز است. در این مدت، دانه‌های لوبیا جوانه زده و به مرحله دو برگی می‌رسند.

مراقبت های روزهای اول

در روزهای اول کاشت لوبیا ، باید از خشک شدن جوانه‌ها جلوگیری کرد. آبیاری دوم باید ۸ تا ۱۰ روز پس از آبیاری اول انجام شود. در خاک‌های با بافت سبک‌تر هر ۳ تا ۴ روز و در خاک‌های سنگین‌تر هر ۵ تا ۸ روز یک‌بار آبیاری توصیه می‌شود. همچنین بهتر است آبیاری در صبح انجام شود و مراقب باشید برگ‌های لوبیا خیس نشوند.

نگهداری و مراقبت

پس از کاشت لوبیا و جوانه‌زنی موفق لوبیا، مراقبت‌های ویژه برای رشد بهینه این گیاه ضروری است. در این بخش، به دو عامل کلیدی در نگهداری لوبیا می‌پردازیم.

برنامه آبیاری منظم

آبیاری صحیح لوبیا نقش مهمی در افزایش عملکرد محصول دارد. این گیاه به طور متوسط در هر هکتار به ۷ تا ۸ هزار متر مکعب آب در طول فصل رشد نیاز دارد. برای دستیابی به بهترین نتیجه، باید برنامه آبیاری منظمی را دنبال کنیم.

مرحله گلدهی و غلاف‌بندی، حساس‌ترین دوره رشد لوبیا به کمبود رطوبت است که ۵۰ تا ۶۰ درصد از فصل رشد را شامل می‌شود. در این مرحله، فواصل آبیاری باید به ۳ تا ۵ روز کاهش یابد. همچنین، برای جلوگیری از بیماری‌های ریشه، باید از غرقاب شدن خاک جلوگیری کرد.

کوددهی اصولی

لوبیا برای رشد مطلوب به عناصر غذایی متعددی نیاز دارد. کود حیوانی یک منبع طبیعی و عالی از مواد مغذی است که دارای مقادیر مناسبی از نیتروژن، فسفر و پتاسیم می‌باشد. با این حال، باید در استفاده از کودها به نکات مهمی توجه کرد:

• کود نیتروژن: لوبیا خود تثبیت‌کننده نیتروژن است و استفاده بیش از حد از کودهای ازته مانند اوره می‌تواند مضر باشد.
• کود پتاسیم: این عنصر برای کیفیت محصول ضروری است. اگر مقدار پتاسیم در برگ‌ها کمتر از ۲ درصد باشد، گیاه دچار کمبود می‌شود.
• کود آهن: در صورت مشاهده علائم کمبود آهن، استفاده از این کود می‌تواند مفید باشد، اما باید طبق توصیه‌های فنی مصرف شود.

برای اطمینان از رشد سالم و حاصلخیزی بالا در کاشت لوبیا، کوددهی باید در چند نوبت انجام شود. بهترین زمان‌های کوددهی عبارتند از: قبل از کاشت، مرحله رشد رویشی، قبل از گلدهی، زمان تشکیل غلاف و مرحله دانه‌بندی. دوره تکرار کوددهی هر ۱۰ روز است و محلول‌پاشی کودها باید در صبح زود یا غروب انجام شود.

نتیجه گیری

کاشت لوبیا و پرورش آن با رعایت اصول صحیح، کاری دست‌یافتنی و لذت‌بخش است. همانطور که دیدیم، موفقیت در کاشت این گیاه ارزشمند به چند عامل کلیدی وابسته است. نخست، انتخاب نوع مناسب لوبیا با توجه به شرایط آب و هوایی منطقه شما اهمیت دارد. سپس، آماده‌سازی دقیق بستر کاشت و رعایت عمق مناسب برای کاشت دانه‌ها ضروری است.

بی‌تردید، برنامه منظم آبیاری و کوددهی اصولی نقش تعیین‌کننده‌ای در رشد سالم و محصول‌دهی مطلوب لوبیا دارند. به‌ویژه در مراحل حساس گلدهی و غلاف‌بندی، مراقبت‌های ویژه می‌تواند تفاوت چشمگیری در کیفیت محصول نهایی ایجاد کند.

در پایان، باید گفت که با صبر و پشتکار، می‌توانید در مدت ۷ تا ۱۳ هفته شاهد رشد کامل این گیاه مفید باشید. رعایت نکات ذکر شده در این راهنما، مسیر شما را برای دستیابی به محصولی سالم و فراوان هموار خواهد کرد.

سوالات متداول